ՌԴ նախագահը խոսում է Սումգայիթի մասին, իսկ մեր իշխանությունները չեն խոսում, ինչո՞ւ. Ավագյան

Տեսանյութեր 15 Հունիս, 2022 21:45

Շահումյանի շրջանի հայաթափման 30֊րդ տարելիցի կապակցությամբ Ցեղասպանության թանգարան֊ինստիտուտում կայացավ գիտաժողով, որին ներկա էին ոչ միայն պրոֆեսորներ, փորձագետներ, այլ նաեւ շահումյանցիներ, գարդմանցիներ, որոնք ներկայացրին իրենց վկայությունները տեղի ունեցածի մասին: Զեկույցով հանդես եկավ նաեւ Ադրբեջանական ԽՍՀ-ից փախստականների համագումարի համակարգող, գիտությունների թեկնածու, դոցենտ ՄԱՐԻԱՄ ԱՎԱԳՅԱՆԸ, ինչի վերաբերյալ «Իրավունքը» զրուցեց նրա հետ:

– Հիմա, երբ սահմանագծման եւ սահմանազատման գործընթաց է գնում, մեզնից պահանջում են ինչ-որ անկլավներ, Ձեր կարծիքով` ինչո՞ւ չի բարձրաձայնվում նույն Շահումյանն ու Գետաշենը մեզ վերադարձնելու հարցը:

– Շատ ծանր հարց եք տալիս: Մինչեւ Շահումյանին նվիրված միջոցառման կազմակերպումն էլ փորձել եմ իմ ձայնը հասանելի դարձնել իշխանություններին` ակնկալելով, որ այդ հարցը կբարձրացնեն: Մեր վզին փաթաթված 2020 թվականի պատերազմը իրականում շարունակության մեջ է, հիմա սառը պատերազմ է տարվում, եւ ես, ուղղակի, կարող եմ ենթադրել, որ մեր իշխանություններն այսօր գտնվում են մեծ ճնշման տակ: Այլապես ինչպե՞ս հասկանալ այն, որ իրենք չեն կարող հետադարձ խոսել գոնե Սումգայիթից, Բաքվից, Գանձակից: 2020 թվականի հոկտեմբերին ՌԴ նախագահը կարեւոր միտք ասաց, որն իրենց հարմար էր եւ դրա համար էլ կիրառեցին: Նա ընդգծեց, որ սա տարածքային վեճ չէ, էթնիկ վեճ է, եւ ամեն ինչ սկսվել է Սումգայիթում, որտեղ հայերին վատ են վերաբերվել, իսկ հետո վատ են վերաբերվել Լեռնային Ղարաբաղում: ՌԴ նախագահը շեշտեց, որ ադրբեջանական իշխանությունները հայերին չեն պաշտպանել, որից հետո հայերը զենքը ձեռքն են վերցրել, եւ ստացվել է այն, ինչ ստացվել է: Փաստորեն, ՌԴ նախագահը խոսում է Սումգայիթի մասին, մեր իշխանությունները չեն խոսում, ինչո՞ւ: Եթե մեր իշխանությունները խոսեն Սումգայիթի մասին, անկլավների խնդիրն էլ կկանգնեցվի այլ մակարդակի վրա, 2020 թվականի ցեղասպանական պատերազմի բնույթն էլ ի հայտ կգա: Եվ խնդիրը միայն այսօր չէ, մենք 30 տարի չենք խոսել Սումգայիթից: Արդյունքում 2008 թվականին Իլհամ Ալիեւը երեք միջազգայնագետ-իրավաբանի` մեկը Ֆրանսիայից, մյուսը` Իսրայելից, երրորդը` Անգլիայից, ֆինանսավորել է եւ պատվեր է տվել, որպեսզի երեք փաթեթ պատրաստեն: Դրանցից մեկն այն մասին էր, թե իբր «Հայաստանն ագրեսոր եւ օկուպանտ» է, երկրորդը, որ «օկուպացված տարածքներում Հայաստանն ավերածություններ է արել» եւ երրորդը, որ «Ադրբեջանը իրավունք ունի վերադարձնել իր օկուպացված տարածքները ռազմական գործողություններով»: Այս երեք փաթեթները պատրաստելով` Ալիեւը դրանք դրել է իր դիվանագետների թեւերի տակ եւ ասել` գնացեք ու աշխատեք: Ի՞նչ ենք արել մենք, իհարկե, ոչինչ եւ այսօր եկել ու կանգնել ենք սահմանազատման, սահմանագծման, անկլավների խնդրի առաջ: Արդեն խոսում են Աղավնոն ու Բերձորը տալու մասին, թե իբր նոյեմբերի 9-ի հայտարարության մեջ ինչ-որ բան է գրված: Բայց չէ՞ որ նույն այդ հայտարարության մեջ նաեւ պրոհայկական կետեր կան: Օրինակ` փախստականների կամ գերիների վերադարձի հարցը, կատարե՞լ է ադրբեջանական կողմը: Ինչո՞ւ ենք մենք ակամա մեզ դրել կապիտուլացված պետության հոգեվիճակում: Մենք չենք կապիտուլացվել, որտեղի՞ց այդ տերմինը, հայ զինվորը չի կապիտուլացվել, այլ կանխել է մասշտաբային ցեղասպանությունը:

– Նիկոլ Փաշինյանն ասում էր, թե միջազգային հանրությունը պահանջում է մեզնից, որպեսզի Արցախի կարգավիճակի հարցում նշաձողն իջեցվի: Իսկ հետո եղավ այն, որ հայկական կողմը Բրյուսելում համակերպվեց անգամ Եվրոպական խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելի այնպիսի ձեւակերպումների հետ, ինչպիսին է ընդամենը «Ղարաբաղի էթնիկ հայերի իրավունքը»: Ի՞նչ կասեք այս մասին, երբ ոչ վաղ անցյալում Սումգայիթում, Բաքվում, Գանձակում չպահպանվեց էթնիկ հայերի անգամ ապրելու իրավունքը:

– «Նշաձողի իջեցնել» ասողն ի՞նչ է հասկացել: Պարզ չէ, թե խուճուճ խոսակցությունների հետեւում ինչ կա, ես չգիտեմ: Ինչ վերաբերում է Շառլ Միշելի արած արտահայտությանը, դրանից հետո իրենք ուղղում մտցրին, թե իրականում պետք է հաշվի առնել Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքը: Խնդիրն այն է, որ մենք ամբողջ թեման պետք է ոչ թե մաս-մաս ներկայացնենք, այլ` ամբողջական: Այսօրվա Արցախի իրավիճակի հարցը պետք է ներկայացնենք` որպես Ադրբեջանի վերահսկողության տակ հայտնված հայաբնակ տարածքների ցեղասպանության շարունակության մի դրվագ: Մենք սրա մասին պետք է խոսենք, որպեսզի կարողանանք մեր վզին փաթաթած թրքական պիղծ պատմությունները, այդ նորմատիվ ասվածը կոտրենք, փշրենք, այլապես մեզ կգցեն ծուղակի մեջ: Մենք չենք խոսում, մեզ անկլավ են դեմ տալիս, սահմանազատման մասին են խոսում: Օրինակ, վերջերս ՌԴ ԱԳ նախարար Լավրովի արած հայտարարությունն ի՞նչ բլեֆ էր: Հարցնում են Փառուխից, ասում է սահմանագծման եւ սահմանազատման մեջ է, բայց ի՞նչ կապ ունի Փառուխը սահմանագծման եւ սահմանազատման հետ: Չէ որ սահմանագծում եւ սահմնազատում ասելով` նկատի ունենք, որ այն լինելու է ՀՀ-ի եւ Ադրբեջանի միջեւ: Ի՞նչ կապ ունի Արցախի Հանրապետության Փառուխը: Ի վերջո, այն, ինչ կատարվեց Փառուխում, ռուս խաղաղապահ ուժերի թերի աշխատանքի հետեւանքն էր: Բայց մենք էլի դրա մասին կոշտ չենք ասում: Երբեմն իշխանությունները չեն կարող կոշտ ասել, բայց կուսակցություններն էլ են լռում: Այսինքն` իշխանություն-ընդդիմություն չեն խոսում ազգային շահերի մասին: Փառուխից չեն խոսում, Բերձորի եւ Աղավնոյի չտալու մասին չեն խոսում, միայն առանձին անհատներ են խոսում: Չկա համակարգված դիմադրողական ճակատ: Արդյունքում ստացվում է, որ իշխանությունները չգիտեմ ինչով են զբաղված, ինչ-որ խուճուճ դարձվածքներ են օգտագործում, որ չես կարողանում հասկանալ ասածն ինչի մասին է, ինչ նկատի ունի, բանակցային սեղանին ինչ է դրված: Իսկ մյուս կողմից էլ տեսնում ես, որ ընդդիմադիր դաշտն ազգային որեւէ շահ չի հետապնդում, դրա համար էլ պետությունն այս վիճակում է: Նորից եմ կրկնում ` թեման պետք է նայենք ամբողջական, Փառուխի համար այսօր պետք է կռիվ տանք նորից, Քարագլխի մասին նորից չլռենք, որպեսզի Բերձոր ու Աղավնո պաշտպանենք եւ սահմանազատման ու սահմանագծման խնդիրը, անկլավների հարցը թրքանպաստ չլուծենք: Այսօր բազմաթիվ նյութեր ունենք, որոնցով ինչքան ասես թղթապանակներ կարելի է լցնել, եւ եթե մեր իշխանությունները չեն անում, ապա գոնե հանրային դիվանագիտությունն աշխատեցնենք:

ՀՐԱՆՏ ՍԱՐԱՖՅԱՆ

https://iravunk.com/sim/?p=229113&l=am/