Ինչո՞ւ Ալիեւը նորից կատաղեց

­Կար­ծես թե սկսել են չա­փից դուրս հա­ճա­խա­կի անդ­րա­դառ­նալ ՀՀ ԱԽՔ Ար­մեն Գ­րի­գոր­յա­նի «հա­մեստ» ան­ձին: Բայց դա պա­տա­հա­կան չէ. ե­թե Հա­յաս­տան այ­ցե­լող գրե­թե բո­լոր ա­րեւմտ­յան չի­նով­նիկ­ներն ի­րենց «սուրբ պարտքն» են հա­մա­րում հան­դի­պել նաեւ, ըստ էութ­յան, տեխ­նի­կա­կան պաշ­տո­նի նստած Գ­րի­գոր­յա­նի հետ, ար­դեն միայն դա նշա­նա­կում է, որ այս­տեղ մի բան այն չէ:

ԱՐԵՎՄՏՅԱՆ ԱՐՇԱՎԱՆՔԸ ՍԿՍՎԱԾ Է

­Հեր­թա­կան պաշ­տոն­յա­նե­րը եւս հան­դի­պե­ցին Գ­րի­գոր­յա­նին: Նա­խօ­րեին՝ Եվ­րո­պա­կան ար­տա­քին գոր­ծո­ղութ­յուն­նե­րի ծա­ռա­յութ­յան վար­չութ­յան պետ Ռո­րի Դոմ­մին, դրա­նից ա­ռաջ՝ Հու­նաս­տա­նի արտ­գործ­նա­խա­րար Յոր­ղոս Գե­րա­պետ­րի­տի­սը, նաեւ՝ ԱՄՆ Կով­կաս­յան բա­նակ­ցութ­յուն­նե­րի հար­ցե­րով ա­վագ խորհր­դա­կան, ԵԱՀԿ Մինս­կի խմբի ա­մե­րի­կա­ցի հա­մա­նա­խա­գահ Լո­ւի Բո­նոն: Թե ին­չու են ա­րեւմտ­յան պաշ­տոն­յա­ներն այդ­քան «սի­րում» Գ­րի­գոր­յա­նին, հաս­կա­նա­լի է. ե­թե մե­կին ըն­դու­նում են ա­մե­րիկ­յան ԿՀՎ-ում եւ բրի­տա­նա­կան MI6-ում, դա բո­լո­րի հա­մար է ցու­ցիչ, թե նա «մե­րոն­քա­կան է, պետք է նրա հետ էլ հար­ցեր հա­մա­ձայ­նեց­նել»: Ամ­բողջ հարցն այն է, որ ե­թե մի երկ­րում կա ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նութ­յամբ զբաղ­վող նախ՝ վար­չա­պետ (ի պաշ­տո­նե), ա­պա նաեւ ար­տա­քին գոր­ծե­րի նա­խա­րար, ին­չո՞ւ է պետք նաեւ հար­ցեր հստա­կեց­նել ար­տա­քին քա­ղա­քա­կան հար­ցե­րով պաշ­տո­նա­կան լիա­զո­րութ­յուն­ներ չու­նե­ցող ԱԽՔ-ի հետ: Ի՞նչ է, հա­մա­րում են, որ ԱԽՔ-ը վար­չա­պե­տի եւ ԱԳ նա­խա­րա­րի հետ նույն թի­մում չե՞ն: Կամ, վար­չա­պետն ու ԱԳ նա­խա­րա­րը չե՞ն նեղ­վում, որ ինչ-որ եվ­րո­պա­ցի­ներ կոնկ­րետ հար­ցե­րով ի­րենց «վերջ­նա­կան խոս­քը» լսե­լով, հե­տո էլ ինչ-որ տեղ ի­րենց «գլխից թռնե­լով», ԱԽՔ-ին են դի­մում, ինչ­քան էլ որ վեր­ջի­նիս հան­դեպ այդ­քան լավ են տրա­մադր­ված  ԿՀՎ-ում եւ MI6-ում:

­Շատ կա­րե­ւոր է նաեւ, թե այս պա­հին ի՞նչ հար­ցեր են Հա­յաս­տա­նում փոր­ձում լու­ծել Դոմ­մին, Գե­րա­պետ­րի­տի­սը եւ տար­բեր այլ ա­րեւմ­տա­չի­նով­նիկ­ներ, ո­րոնք պետք է հստա­կեց­նեն նաեւ Ար­մե­նի հետ: Բո­նո­յի այ­ցը հիմ­նա­կա­նում կա­ռուց­ված էր «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րին», ա­վե­լի կոնկ­րետ՝ Վա­շինգ­տո­նում այդ գոր­ծըն­թա­ցը շա­րու­նա­կե­լու հե­ռան­կար­նե­րին: Նույն տար­րե­րը կա­յին նաեւ Դոմ­միի այ­ցի ըն­թաց­քում, իսկ Գե­րա­պետ­րի­տի­սը հիմ­նա­կա­նում ա­ռաջ էր տա­նում «­Հա­յաս­տա­նի՝ Եվ­րո­պա­կան ըն­տա­նիք ին­տեգր­ման երկ­խո­սութ­յան հե­ռան­կա­րի» թե­ման: Կարճ ա­սած`այն, ին­չը են­թադ­րե­լի էր Նի­կո­լի վեր­ջին պե­տեր­բուրգ­յան այ­ցից հե­տո: Ա­րեւ­մուտ­քում ակն­հայ­տո­րեն մտա­վա­խութ­յուն ու­նեն, որ հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան գոր­ծըն­թա­ցը կա­րող են ձեռ­քից բաց թող­նել, եւ ա­հա ա­մե­նա­տար­բեր մա­կար­դակ­նե­րով ան­ցել են գրո­հի: Փոր­ձում են Նի­կո­լին հա­մո­զե՞լ, սպառ­նա՞լ, թե՞ այդ ա­մե­նը մի կոմպ­լեք­սով է, ի­րենք կի­մա­նան: Բայց որ պետք է Նի­կո­լին հետ պա­հել ռու­սա­կան ուղ­ղութ­յամբ «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րից», դա, ան­շուշտ, այս վեր­ջին այ­ցե­րի ա­ռանց­քա­յին կողմն է, եւ այդ հար­ցում տրա­մա­բա­նա­կան է, որ ա­րեւմ­տա­չի­նով­նի­կութ­յու­նը պետք է ա­ռանձ­նա­հա­տուկ դեր տա ԿՀՎ-ի եւ MI6-ի ան­թա­քույց սի­րաց­յալ Ար­մեն Գ­րի­գոր­յա­նին, ով, չմո­ռա­նանք, հենց այս պա­հին ա­ռաջ է մղում գա­ղա­փա­րը, թե՝ «­­Մենք ո­րե­ւէ ակն­կա­լիք չու­նենք ՀԱՊԿ-ից»:

­Բայց նաեւ հաս­կա­նալ է պետք, թե այս պա­հին ի՞նչ ռեալ ակն­կա­լիք­ներ ու­նի Ա­րեւ­մուտ­քը: Պատ­կե­րը սա է. Ար­ցա­խի հա­յա­թա­փու­մից հե­տո փոր­ձե­ցին Ա­լիե­ւին տա­նել Բր­յու­սել՝ «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գիր» ստո­րագ­րե­լու, բայց նա, ին­չը կրկնում ենք ար­դեն ա­միս­ներ շա­րու­նակ, հրա­ժար­վել եւ հրա­ժար­վե­լու է այդ հար­թա­կից: Վեր­ջին պաշ­տո­նա­կան հայ­տա­րա­րութ­յու­նը Բաք­վից. «Ֆ­րան­սիան դուրս է մնում Հա­յաս­տա­նի եւ Ադր­բե­ջա­նի մի­ջեւ հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի կար­գա­վոր­ման գոր­ծըն­թա­ցից»,- նա­խօ­րեին ար­դեն ա­մե­նաու­ղիղ տեքս­տով հայտ­նեց Ադր­բե­ջա­նի նա­խա­գա­հի հա­տուկ հանձ­նա­րա­րութ­յուն­նե­րի գծով ներ­կա­յա­ցու­ցիչ, դես­պան Էլ­չին Ա­միր­բե­կո­վը: Չ­մո­ռա­նանք, որ «Բր­յու­սել­յան գոր­ծըն­թա­ցում» ԱՄՆ-ն­ որ­պես կու­րա­տոր կար­գել էր հենց Ֆ­րան­սիա­յին, եւ երբ վեր­ջի­նիս այս­քան ուղ­ղա­կի կեր­պով բա­նակ­ցա­յին գոր­ծըն­թա­ցի «ե­լի­քի դուռն» է մատ­նանշ­վում, դժվար չէ կռա­հել, որ խոս­քը միայն Ֆ­րան­սիա­յի մա­սին չէ, այլ նրա­նից էլ ա­ռաջ՝ ԱՄՆ-ի եւ ողջ ա­րեւմտ­յան բա­նակ­ցա­յին հար­թա­կի: Հաշ­վի առ­նե­լով նաեւ ե­րեկ տա­րած­ված այն լու­րը, որ Բա­քուն պար­զա­պես հրա­ժար­վել է ըն­դու­նել Լո­ւի Բո­նո­նին: Այ­սինքն, ե­թե հի­մա ա­րեւմ­տա­չի­նով­նի­կութ­յու­նը փոր­ձեր վե­րա­կեն­դա­նաց­նել հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան գոր­ծըն­թա­ցի ա­րեւմտ­յան հար­թա­կը, պետք է այս մարդ­կա­յին հոս­քը ոչ թե Ե­րե­ւան, այլ՝ Բա­քու ուղղ­վեր. կրկնենք, Նի­կո­լին չէ, որ պետք է հա­մո­զել, այլ՝ Ա­լիե­ւին: Բայց երբ գա­լիս ու փոր­ձում են Նի­կո­լին ինչ-որ բան հա­մո­զել, ա­պա ա­վե­լի տրա­մա­բա­նա­կան է, որ խոսքն այս դեպ­քում Ա­րեւ­մուտ­քում բա­նակ­ցե­լու մա­սին չէ:

Ու­րեմն, ի՞նչ են ու­զում Նի­կո­լից: Հի­շո՞ւմ եք ա­րե­ւել­յան հայտ­նի ի­մաս­տութ­յու­նը. «Ե­թե Մու­հա­մե­դը չի գնում սա­րի մոտ, սարն է գնում Մու­հա­մե­դի մոտ»: Այս դեպ­քում, ե­թե Ա­լիե­ւը չի գնում Ա­րեւ­մուտք, Նի­կոլն է գնում Ռու­սաս­տան, եւ հենց դա էլ տե­ղի ու­նե­ցավ դեկ­տեմ­բե­րի վեր­ջե­րին: Ու ստա­նում ենք այս պատ­կե­րը. ե­թե Ա­լիե­ւը չի գնում Ա­րեւ­մուտք, ա­պա ա­րեւմ­տա­չի­նով­նի­կութ­յա­նը մեկ բան է մնում՝ ա­մեն գնով թույլ չտալ, որ Նի­կո­լը գնա, ա­վե­լի ճիշտ՝ շա­րու­նա­կի գնալ Ռու­սաս­տան: Իսկ Նի­կո­լին հա­մո­զե­լու հար­ցում, թե­րեւս, Ա­րեւ­մուտ­քը ՀՀ ԱԽՔ-ին հա­մա­րում է ան­փո­խա­րի­նե­լի գոր­ծոն: Միայն թե Գ­րի­գոր­յա­նը, ով իր ներ­կա դիր­քին է հա­սել միայն Նի­կո­լի հաշ­վին (ինչ­քան էլ որ այլ «դաբ­րո»-նե­րով), կա­րո՞ղ է պետք ե­ղած դեպ­քում գնալ «մին­չեւ վերջ քյալ­լա տա­լու» ճա­նա­պար­հով, երբ գի­տակ­ցում է, որ ա­թո­ռը կորց­նե­լու դեպ­քում դեմ առ դեմ է մնա­լու հայ ժո­ղովր­դի հետ. այ, այս մա­սին Ա­րեւ­մուտ­քում լավ կա­նեն, որ նո­րից մտա­ծեն:

ԻՆՉ ԱԿՆԱՐԿԵՑ ՀԵՅԴԱՐՈՎԻՉԸ

Ա­մեն դեպ­քում, նա­խօ­րեին Ա­լիե­ւը հան­դես ե­կավ մի շարք հայ­տա­րա­րութ­յուն­նե­րով, ո­րոնք ա­ռա­ջին հեր­թին ակ­նարկ են հե­տեւ­յա­լի մա­սին: Նախ, Հեյ­դա­րո­վի­չը սկսեց ինչ-որ բա­ներ պատ­մել Սանկտ Պե­տեր­բուր­գում «ոտ­քի վրա» Նի­կո­լի հետ հան­դի­պու­մից, ին­չը ակ­նարկ է, որ ո­րո­շա­կի պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­ներ, ինչ­պես են­թադ­րում էինք, ե­ղել են: Եվ երկ­րոր­դը, որ Ա­լիե­ւը կա­րող է նաեւ այլ չա­կերտ­ներ բա­ցել: Հա­ջոր­դը, նա սկսեց խո­սել նաեւ 44-օր­յա պա­տե­րազ­մից, թե՝ Շու­շին ճա­նա­պարհ բա­ցեց, որ կո­մու­նի­կա­ցիա­նե­րի թե­ման նե­րառ­վի ե­ռա­կողմ հայ­տա­րա­րութ­յու­նում, նաեւ խոս­տո­վա­նեց, որ Քել­բա­ջա­րում եւ Լա­չի­նում ա­մե­նե­ւին էլ այն հա­ջո­ղութ­յուն­նե­րը չէր ու­նե­նա, ինչ ու­նե­ցավ դրան նա­խոր­դած 44 օ­րե­րին: Ակ­նար­կը այս է. Նի­կո­լը նախ սխալ­վեց՝ գնա­լով հրա­դա­դա­րի եւ երկ­րորդ սխա­լը թույլ տվեց` կնքե­լով ոչ ձեռն­տու հրա­դա­դա­րի պայ­մա­նա­գիր: Ընդ ո­րում, սա եւս ակ­նարկ է, որ ե­թե պետք ե­ղավ, է­լի բա­զում չա­կերտ­ներ կբա­ցի:

­Թե­րեւս, Ա­լիե­ւի ա­սած­նե­րի ի­մաս­տը ա­մե­նա­լա­վը հենց Փա­շին­յա­նը կհաս­կա­նա: Իսկ, ընդ­հա­նուր առ­մամբ, տպա­վո­րութ­յու­նը հե­տեւ­յալն է. սա պետք է ըն­կալ­վի որ­պես նոր զգու­շա­ցում Նի­կո­լին՝ կա­տա­րիր պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րը, այ­լա­պես բա­զում չա­կերտ­ներ կբաց­վեն, տա­կից դուրս չես գա:

Ի­րա­կա­նում թե ինչ տար­բե­րութ­յուն­ներ կան «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րի» ռու­սա­կան կամ ա­րեւմտ­յան տար­բե­րակ­նե­րի մի­ջեւ, այն է՝ Նի­կոլն ին­չի եւ ին­չի մի­ջեւ պետք է ընտ­րութ­յուն կա­տա­րի, շատ է խոս­վել, չկրկնենք, քա­նի որ այս պա­հին, ըստ ա­մե­նայ­նի, ար­դեն այդ ընտ­րութ­յու­նը չէ, որ նա պետք է կա­տա­րի: Կար­ծես թե պատ­կե­րը մի փոքր փոխ­վել է. ընտ­րութ­յունն այս պա­հին ռու­սա­կան տար­բե­րա­կը ստո­րագ­րե­լու կամ ոչ մի բան չստո­րագ­րե­լու մեջ է, հաշ­վի առ­նե­լով, որ Ա­լիեւն այս պա­հին հան­դես է գա­լիս ա­րեւմտ­յան տար­բե­րա­կից վերջ­նա­կա­նա­պես հրա­ժար­վե­լու դիր­քե­րից: Չ­նա­յած, վերջ­նա­կա­նա­պես ա­սե­լը սխալ է՝ աշ­խար­հը շատ ա­րագ է փոխ­վում: Ա­մեն դեպ­քում, այս պա­հին Նի­կո­լը կա­րող է ըն­դու­նել ռու­սա­կան տար­բե­րա­կը կամ հրա­ժար­վել ո­րե­ւէ բան ստո­րագ­րե­լուց, այ­սինքն, է­լի մնում է ընտ­րութ­յան պար­տադ­րան­քի ա­ռաջ: Ընդ ո­րում, որ տար­բե­րակն էլ, որ ընտ­րի, բախ­վե­լու է հա­կա­դիր կող­մի հետ: Ա­րեւմտ­յան ա­ռա­ջարկ­նե­րից հրա­ժար­վե­լով, թե­րեւս, կա­րող է սպա­սել «գու­նա­վոր հե­ղաշրջ­ման» փոր­ձի: Ռու­սա­կան տար­բե­րա­կը մեր­ժե­լով, ա­մե­նա­քի­չը, հե­տե­ւան­քը լիա­կա­տար մե­կու­սա­ցումն է, ո­րի մա­սին Բա­քուն ան­թա­քույց է խո­սում. չբաց­վի Մեղ­րին, չի բաց­վի Ադր­բե­ջան-­Հա­յաս­տան եւ ո­րե­ւէ ճա­նա­պարհ, նաեւ թուր­քա­կան ուղ­ղութ­յու­նը:

Ընդ ո­րում, «գու­նա­վոր հե­ղաշրջ­ման» վտան­գը, թե­րեւս, ա­վե­լի փոքր է, հաշ­վի առ­նե­լով, որ ու­ժա­յին հա­մա­կար­գի նկատ­մամբ Փա­շին­յանն այս պա­հին ու­նի անձ­նա­կան վե­րահս­կո­ղութ­յուն: Ու այն, որ վեր­ջին ժա­մա­նակ­ներս, այս­պես ա­սենք, սո­րո­սա­ծին­նե­րի թե­ւը հիմ­նա­կան հար­վածն ուղ­ղել է հենց ու­ժա­յին կա­ռույց­նե­րի ղե­կա­վար­նե­րի դեմ, դա էլ է շատ բան ակ­նար­կում:

ՔԵՐՈԲ ՍԱՐԳՍՅԱՆ