Նիկոլի խոստացած նոր պատերազմի հավանականությունը մե՞ծ է

Ս­տանձ­նե­լով հեր­թա­կան ժամ­կե­տում Ադր­բե­ջա­նի նա­խա­գա­հի ֆունկ­ցիան, Ա­լիե­ւը չհա­պա­ղեց  սպառ­նա­լիք­նե­րի  հեր­թա­կան հե­ղեղն ուղ­ղել Հա­յաս­տա­նի ուղ­ղութ­յամբ: Ընդ ո­րում, ան­մի­ջա­պես այն բա­նից հե­տո, երբ ա­զե­րի­նե­րը հեր­թա­կան ծա­վա­լա­յին բա­խու­մը հրահր­ե­ցին սահ­ման­նե­րին:

Ի ՎԵՐՋՈ, Ի՞ՆՉ Է ՈՒԶՈՒՄ ԱԼԻԵՎԸ

­Հայ­կա­կան կող­մը պետք է կա­տա­րի իր բո­լոր պար­տա­վո­րութ­յուն­նե­րը, սկսեց Հեյ­դա­րո­վի­չը՝ ծա­վալ­վե­լով. «Հա­յաս­տա­նը կար­ծես թե մո­ռա­ցել է Ղա­րա­բաղ­յան երկ­րորդ պա­տե­րազ­մի արդ­յունք­նե­րը: Կամ գու­ցե ինչ-որ մե­կը նրանց խրա­խու­սել է, որ ընդ­հան­րա­պես չկա­տա­րեն այդ պար­տա­վո­րութ­յուն­նե­րը: Մենք Հա­յաս­տա­նի տա­րած­քի նկատ­մամբ հա­վակ­նութ­յուն­ներ չու­նենք, բայց ի­րենք էլ պետք է հրա­ժար­վեն ի­րենց պա­հանջ­նե­րից…», փո­խեն օ­րենսդ­րութ­յու­նը, եւ այս­պես շա­րու­նակ:

Այն կցկտուր ռեակ­ցիան, ո­րը ցու­ցա­բե­րեց Նի­կո­լը՝ պա­տաս­խա­նի տեղ, գա­լիս է հեր­թա­կան ան­գամ հու­շե­լու՝ Ա­լիե­ւը միշտ էլ այս­չափ կլկտիա­նա, քա­նի դեռ Հա­յաս­տա­նում նման իշ­խա­նութ­յուն­ներ են: Ե­րեկ էլ կա­ռա­վա­րութ­յան նիս­տում Փա­շին­յանն այս­պես գնա­հա­տեց ի­րա­վի­ճա­կը՝ տե­ղի ու­նե­ցածն Ադր­բե­ջա­նի ա­պա­կա­ռու­ցո­ղա­կան քա­ղա­քա­կա­նութ­յան հեր­թա­կան դրսեւո­րումն է. «Ի­րա­դար­ձութ­յուն­նե­րի նկա­րագ­րութ­յու­նը ցույց է տա­լիս, որ Ադր­բե­ջա­նի մտադ­րութ­յուն­նե­րը շա­րու­նա­կում են մնալ նույ­նը՝ ռազ­մա­կան հար­կադ­րան­քի քա­ղա­քա­կա­նութ­յուն վա­րել ՀՀ-ի նկատ­մամբ: Մեր տպա­վո­րութ­յունն այն է, որ Ադր­բե­ջա­նը ո­րե­ւէ հե­տաքրք­րութ­յուն չի ցու­ցա­բե­րում սահ­մա­նա­յին կա­յու­նութ­յան եւ անվ­տան­գութ­յան ա­պա­հով­ման հար­ցում»:

­Մի­գու­ցե, բայց այս դեպ­քում Նի­կո­լը պետք է տա մեկ շատ պարզ եւ էա­կան հար­ցի հստակ պա­տաս­խա­ն՝ իսկ ի­րա­կա­նում ի՞նչ է ու­զում Ա­լիե­ւը: «Զան­գե­զու­րի մի­ջա՞նցք», ու­զում է Ս­յու­նի­քը գրա­վե՞լ, թե՞ այլ խնդիր­ներ է լու­ծում: Վեր­ջին հաշ­վով, հա­զիվ թե Ա­լիե­ւի ամ­բողջ դար­դու­ցա­վը հա­յաս­տան­յան օ­րենսդ­րութ­յան փո­փո­խութ­յունն է, այդ թվում՝ Ան­կա­խութ­յան հռչա­կագ­րից հրա­ժար­վե­լը, թե իբր դրա­նով ա­պա­գա­յի ե­րաշ­խիք­ներ է իր հա­մար: Բայց Ա­լիե­ւը հի­մար մարդ չէ, հաս­կա­նում է, որ ե­թե ան­գամ Նի­կո­լին նման բան կա­րո­ղա­նա պար­տադ­րել, մեկ է, այս իշ­խա­նութ­յու­նները հա­վերժ չեն, եւ խնդի­րը մի օր ան­պայ­ման ի հայտ կգա, ընդ ո­րում, ան­կախ Հա­յաս­տա­նի ներ­կա օ­րենսդ­րութ­յու­նից: Մ­յուս կող­մից, Հա­յաս­տա­նի օ­րենսդ­րութ­յունն այս­տեղ կապ չու­նի, դա­տե­լով Նի­կո­լի հայ­տա­րա­րութ­յո­ւնից, թե կա պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն, որ «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գիր» կնքե­լու դեպ­քում երկր­նե­րի ներ­քին օ­րենսդ­րութ­յու­նները դրանց վրա չեն կա­րող ազ­դել:

Այ­սինքն, օ­րենսդ­րու­թյուն փո­խե­լու ա­լիեւ­յան թեզն ի­րա­կա­նում պատ­ճառ չէ, պատր­վակ է: Նի­կո­լը ե­րեկ նաեւ այս­պես բա­ցատ­րեց Ադր­բե­ջա­նի ու­զա­ծը. «Մեր վեր­լու­ծութ­յու­նը ցույց է տա­լիս, որ սրա հա­մար կա­րող է լի­նել մեկ պատ­ճառ, ու դա կա­րող է լի­նել, օ­րի­նակ, ռազ­մա­կան գոր­ծո­ղութ­յուն­ներ սկսե­լը սահ­մա­նի ո­րոշ հատ­ված­նե­րում՝ հե­տա­գա­յում ռազ­մա­կան էս­կա­լա­ցիան ՀՀ-ի դեմ լայ­նա­ծա­վալ պա­տե­րազ­մի վե­րա­ծե­լու հե­ռան­կա­րով: Այս մտադ­րութ­յու­նն ըն­թերց­վում է պաշ­տո­նա­կան Բաք­վից հնչող բո­լոր հայ­տա­րա­րութ­յուն­նե­րում ու գոր­ծո­ղութ­յուն­նե­րում»: Բայց ան­գամ սա է Ա­լիե­ւի մտադ­րութ­յուն­նե­րի մա­սին կի­սատ բա­ցատ­րութ­յուն: Այ­սինքն, փոքր կամ մեծ ռազ­մա­կան գոր­ծո­ղութ­յուն սկսի, որ ի՞նչ: Հո՞ղ է ու­զում գրա­վել, «Զան­գե­զու­րի մի­ջա՞նցք» բա­ցել, թե՞ ու­ժի գոր­ծադր­մամբ Հա­յաս­տա­նին մեկ այլ բան պար­տադ­րել: Հող գրա­վե­լու ցան­կութ­յու­նը, հաս­կա­նա­լի է, Ա­լիե­ւի մոտ միշտ էլ կա: Ա­վե­լին, հնա­րա­վո­րութ­յան դեպ­քում նա դեռ ան­ցած տա­րի, երբ գրո­հում էր Ար­ցա­խը, կա­րող էր բռնի հա­յա­թա­փու­մից հե­տո շրջվել Հա­յաս­տա­նի ուղ­ղութ­յամբ: Ու դա չա­րեց մեկ պարզ պատ­ճա­ռով՝ կան ար­տա­քին ար­գե­լակ­ներ, ո­րոնք նրան կանգ­նեց­նում են: Ու ա­սել, թե այդ ար­գե­լակ­ներն են այս­տե­ղից-այն­տե­ղից հնչող հայ­տա­րա­րութ­յուն­նե­րը՝ պա­տե­րազ­մի ան­թույ­լատ­րե­լիութ­յան մա­սին, միամ­տութ­յուն կլի­ներ: Ար­ցա­խը գրա­վե­լուց ա­ռաջ էլ, մաս­նա­վո­րա­պես` ԱՄՆ-ից մշտա­կան ռե­ժի­մով նման հայ­տա­րա­րութ­յու­ննե­ր հնչում էին՝ թույլ չենք տա, ան­թույ­լատ­րե­լի է, եւ այդ­պես շա­րու­նակ: Դա Հեյ­դա­րո­վի­չին չկանգ­նեց­րեց եւ պարզ տրա­մա­բա­նութ­յամբ՝ իսկ ին­չո՞ւ պետք է կանգ­նեց­նեն, ե­թե հար­ձա­կումն ուղ­ղի Հա­յաս­տա­նի վրա: Ա­լիե­ւին շատ ռեալ այլ գոր­ծոն­ներ կանգ­նեց­րին: Նախ, կրի­տի­կա­կան պա­հե­րին ի­րա­նա­կան բա­նա­կի կենտ­րո­նա­ցում­ներն իր սահ­ման­նե­րին: Ա­պա՝ ռու­սա­կան բա­նա­կի ներ­կա­յութ­յու­նը Հա­յաս­տա­նում ու մաս­նա­վո­րա­պես՝ Ս­յու­նի­քում, ու ներ­քին խո­ղո­վակ­նե­րով Մոսկ­վա­յի զգու­շա­ցում­նե­րը: Ու հի­մա էլ, միայն այն, որ ի­րան­ցի­նե­րը Ս­յու­նի­քում ճա­նա­պարհ են կա­ռու­ցում, նշա­նա­կում է, որ այդ եր­կու գոր­ծոնն էլ պահ­պան­վում են:

Այ­սինքն, շատ ա­վե­լի հա­վա­նա­կան տեսք ու­նի այն տար­բե­րա­կը, որ սահ­մա­նա­յին մի­ջա­դե­պեր հրահ­րե­լը գո­նե Ա­լիե­ւի հա­մար ոչ թե մեծ պա­տե­րազմ սկսե­լու, այլ ինչ-որ բա­ներ Նի­կո­լին պար­տադ­րե­լու ի­մաստ ու­նի: Ու­րեմն՝ կոնկ­րետ ի՞նչ:

ԻՆՉՈՒ Է ԳԱԼԻՍ ԽՈՎԱԵՎԸ

Մ­յուս կող­մից, երբ Նի­կո­լը խո­սում է «ՀՀ-ի դեմ լայ­նա­ծա­վալ պա­տե­րազ­մի վե­րա­ծե­լու հե­ռան­կա­րի» մա­սին, դրա­նով ա­կա­մա մեկ բան է խոս­տո­վա­նում՝ այն ողջ քա­ղա­քա­կան կուր­սը, ո­րը կի­րա­ռում է 2018թ.­-ից եւ հիմ­նա­կա­նում՝ 2020թ. նո­յեմ­բե­րից ի վեր, Հա­յաս­տա­նին հասց­րեց ոչ թե իր խոս­տա­ցած «խա­ղա­ղութ­յան դա­րաշր­ջա­նի», այլ՝ «լայ­նա­ծա­վալ պա­տե­րազ­մի հե­ռան­կա­րի» շե­մին: Միայն դա ար­դեն իսկ հիմ­նա­վո­րում է, որ գործ ու­նենք կոր­ծա­նա­րար քա­ղա­քա­կան կուր­սի հետ:

Ընդ ո­րում, որ Նի­կո­լի ա­սա­ծի պես ի­րա­վի­ճակը շատ սուր է, հաս­տա­տե­ցին նաեւ ՀԱՊԿ-ից: Ըստ կազ­մա­կեր­պութ­յան միաց­յալ շտա­բի պետ Անդ­րեյ Սերդ­յու­կո­վի՝ ՀԱՊԿ-ը մեծ է հա­մա­րում հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան սահ­մա­նին հա­կա­մար­տութ­յուն­նե­րի նե­րու­ժը, կար­գա­վոր­ման հա­մար անհ­րա­ժեշտ է խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գիր: Ն­րա խոս­քով՝ Ա­րեւ­մուտ­քը ձգտում է ազ­դել Բաք­վի եւ Ե­րե­ւա­նի մի­ջեւ հետ­հա­կա­մար­տա­յին կար­գա­վոր­ման վրա՝ չնա­յած Հա­յաս­տա­նի ան­դա­մակ­ցութ­յա­նը ՀԱՊԿ-ին: «Դր­սից փոր­ձե­րը շա­րու­նա­կում են ազ­դել հետ­կոնֆ­լիկ­տա­յին կար­գա­վոր­ման ձե­ւա­չա­փի վրա: Ո­րոշ պե­տութ­յուն­ներ օգ­տա­գոր­ծում են հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան սահ­մա­նին առ­կա բա­խում­նե­րի բարձր նե­րու­ժը՝ Կաս­պից ծո­վի ռե­սուրս­ներ եւ դե­պի Կենտ­րո­նա­կան Ա­սիա մուտք ձեռք բե­րե­լու հա­մար»: Ո­րոշ գրան­տա­կեր­նե­ր, բնա­կա­նա­բար, չհա­պա­ղե­ցին «հե­ղի­նա­կա­վոր» կար­ծիք հայտ­նել, որ ե­թե ՀԱՊԿ-ում տես­նում են այդ վի­ճա­կը, ին­չո՞ւ օգ­նութ­յան չեն գա­լիս: Բայց շատ ա­րագ էլ լռե­ցին՝ հաս­կա­նա­լով, որ ՀԱՊԿ-ի գա­լը ար­գե­լա­փա­կել է հենց Նի­կո­լը, եւ դրա­նում մեծ են ա­րեւմտ­յան պա­հանջ­նե­րը:

­Բայց ե­թե կա այն­պի­սի լար­վա­ծութ­յուն, որն ան­գամ Նի­կոլն է խոս­տո­վա­նում, եւ ո­րի լու­ծում կդառ­նար «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գի­րը», ա­պա ին­չո՞ւ է այդ գոր­ծըն­թա­ցը լռվել-մնա­ցել: Ի վոր­ջո, Փա­շին­յա­նը նաեւ ակ­նար­կել է, որ այդ ուղ­ղութ­յամբ երկ­կողմ բա­նակ­ցութ­յուն­ներ, այ­նո­ւա­մե­նայ­նիվ, կան: Սա­կայն ե­թե բա­նակ­ցում են, եւ Ա­լիե­ւը գնում է նո­րա­նոր նա­խա­պայ­ման­նե­րի (ո­րոնց մի մա­սը Նի­կո­լը պար­զա­պես չի կա­րող կա­տա­րել, օ­րի­նակ Սահ­մա­նադ­րութ­յու­նը հան­րաք­վե­ով փո­խել), ա­պա դա հաս­տա­տում է մեր մեկ այլ են­թադ­րութ­յուն եւս: Հի­շեց­նենք, դեռ ան­ցած տա­րի Ա­լիե­ւը հայ­տա­րա­րեց, որ հրա­ժար­վում է ա­րեւմտ­յան բա­նակ­ցա­յին հար­թա­կից, սա­կայն պատ­րաստ է բա­նակ­ցել կամ երկ­կողմ ձե­ւա­չա­փով, կամ մոս­կով­յան հար­թա­կում: Այդ պա­հին ակն­հայտ էր, որ երկ­կողմ ձե­ւա­չա­փը վատ­թա­րա­գույնն է Հա­յաս­տա­նի հա­մար, քա­նի որ Ա­լիե­ւը փոր­ձե­լու է ճնշում­նե­րի մի­ջո­ցով ստա­նալ մաք­սի­մա­լը: Նաեւ, որ դա ինչ-որ պա­հի կանգ է առ­նե­լու, քա­նի որ Նի­կոլն ան­գամ մեծ ցան­կութ­յան դեպ­քում չի կա­րող Ա­լիե­ւի ողջ ա­խոր­ժա­կը բա­վա­րա­րել, երբ երկ­րի ներ­սում նրա վար­կա­նիշն ան­շե­ղո­րեն մո­տե­նում է զրո­յա­կան կե­տին: Ու կար­ծես թե հի­մա հա­սել ենք հենց այդ փու­լին:

­Վեր­ջին տար­բե­րա­կը Մոսկ­վա­յում բա­նակ­ցելն է, ին­չի մա­սին այս օ­րե­րին հեր­թա­կան կո­չե­րը ե­կան ՌԴ-ից՝ մաս­նա­վո­րա­պես ԱԳՆ-ի խո­ղո­վակ­նե­րով: Մաս­նա­վո­րա­պես, վեր­ջին կրա­կոց­նե­րի հետ կապ­ված, ԱԳՆ խոս­նակ Զա­խա­րո­վան ա­սաց. «Տե­ղի ու­նե­ցա­ծը եւս մեկ ան­գամ հաս­տա­տում է Ադր­բե­ջա­նի եւ Հա­յաս­տա­նի՝ ա­մե­նա­բարձր մա­կար­դա­կով ե­ռա­կողմ հա­մա­ձայ­նագ­րե­րի, ո­րոնք կնքվել են 2020-2022 թվա­կան­նե­րին, ի­րա­կա­նաց­մա­նը ա­րագ վե­րա­դար­ձի անհ­րա­ժեշ­տութ­յու­նը»: Իր հեր­թին փո­խարտ­գործ­նա­խա­րար Մի­խա­յիլ Գա­լու­զինը հայ­տա­րա­րեց. «Ըստ այդմ, մենք հա­կաարդ­յու­նա­վետ ենք հա­մա­րում ոչ տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին ու­ժե­րին՝ «ա­րեւմ­տա­կան­նե­րին» տա­րա­ծաշր­ջան ներ­քա­շե­լը, ին­չին, ցա­վոք, վեր­ջին շրջա­նում պաշ­տո­նա­կան Ե­րե­ւա­նը հակ­ված է։ Մենք տես­նում ենք, որ ոչ մի երկ­րում կամ տա­րա­ծաշր­ջա­նում, որ­տեղ մի­ջամ­տել են Միաց­յալ Նա­հանգ­նե­րը եւ նրա ար­բան­յակ­նե­րը Եվ­րա­միութ­յու­նից եւ ՆԱՏՕ-ից, կա­յու­նութ­յուն եւ հաս­տա­տուն խա­ղա­ղութ­յուն չի ե­ղել:Ե­ղել է միայն պե­տա­կա­նութ­յան կոր­ծա­նում, քաոս ու ա­պա­կա­յու­նա­ցում»: Եվ, ի­հար­կե, այս հեր­թա­կան նա­խազ­գու­շաց­մա­նը «մատ­նե­րի ա­րան­քով» նա­յե­լը`կա­րող է ծանր նստել Հա­յաս­տա­նի վրա:

Ն­ման նա­խազ­գու­շաց­ման տեսք ու­նի նաեւ Զա­տու­լի­նի հար­ցադ­րու­մը. «Տ­րա­մա­բա­նա­կան հարց, ո­րը ծա­գում է ոչ միայն Հա­յաս­տա­նում, այլ ամ­բողջ աշ­խար­հում, այն է, որ Փա­շին­յա­նի կա­ռա­վա­րութ­յու­նը, ո­րը ճա­նա­չեց Ղա­րա­բա­ղը որ­պես Ադր­բե­ջա­նի մաս, հրա­ժար­վեց  իր հայ­րե­նա­կից­նե­րի բո­լոր ա­ջակ­ցութ­յու­նից, կուլ տվեց զանգ­վա­ծա­յին ար­տա­գաղ­թը Ղա­րա­բա­ղից եւ, բա­ցի այդ, սրեց հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը Ռու­սաս­տա­նի հետ, ի՞նչ շա­հեց նա այդ ճա­նա­պար­հին, ե­թե չկա նոր հրա­շա­լի աշ­խարհ, բայց կան այն­պի­սի բա­խում­ներ, ինչ­պի­սին ե­րեկ եւ այ­սօր է»:

Այս ֆո­նին Մոսկ­վան Բա­քու եւ Ե­րե­ւան ու­ղար­կեց ՌԴ ար­տա­քին գոր­ծե­րի նա­խա­րա­րի հա­տուկ ներ­կա­յա­ցու­ցիչ Ի­գոր Խո­վաե­ւին՝«խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րի» թե­ման «բա­րե­կա­մա­բար, գոր­ծըն­կե­րա­յին ձե­ւով քննար­կե­լու, որ­պես­զի այդ շփում­նե­րը Հա­յաս­տա­նի հա­մար օ­գուտ ու­նե­նան»:

Մ­նա­ցածն ար­դեն Նի­կո­լի ո­րո­շե­լիքն է՝ գնալ այս պա­հին միակ՝ ռու­սա­կան բա­նակ­ցա­յին հար­թա՞կ, թե՞ շա­րու­նա­կել այս վի­ճա­կում թող­նել եր­կի­րը, ընդ ո­րում` իր խոս­տա­ցած «խա­ղա­ղութ­յան դա­րաշր­ջա­նի» զրո­յա­կան շան­սեր ու­նե­նա­լով:

ՔԵՐՈԲ ՍԱՐԳՍՅԱՆ