ԴԵՊԻ ՆՈՐ ՊԱՏԵՐԱԶՄ ՏԱՆՈՂ ՃԱՆԱՊԱՐՀԸ ՀԱՐԹՎԱԾ Է ԽԱՂԱՂԱՍԻՐԱԿԱՆ ԿՈՉԵՐՈՎ

ԴԵՊԻ  ՆՈՐ  ՊԱՏԵՐԱԶՄ  ՏԱՆՈՂ  ՃԱՆԱՊԱՐՀԸ  ՀԱՐԹՎԱԾ  Է  ԽԱՂԱՂԱՍԻՐԱԿԱՆ ԿՈՉԵՐՈՎ

­Ժա­մա­նա­կին թա­գա­վոր­նե­րն ու­նե­նում էին հա­տուկ ծաղ­րա­ծու­ներ, ով­քեր ա­սում էին հան­րութ­յան հա­մար հա­մար­ձակ կամ ան­թույ­լատ­րե­լի մտքեր: Այդ­պես թա­գա­վոր­նե­րը ստու­գում էին հան­րութ­յան ար­ձա­գան­քը` արդ­յոք այս կամ այն միտ­քը հնա­րա­վոր է անց­կաց­նել անցն­ցում, թե այն կհան­դի­պի կա­տա­ղի դի­մադ­րութ­յան: Հե­տա­գա­յում այս մե­թո­դը ստա­ցավ «Օ­վեր­տո­նի պա­տու­հա­ն» ան­վա­նու­մը, երբ բա­ցար­ձա­կա­պես ա­նըն­դու­նե­լի մտքե­րը այս կամ այն լու­սանց­քա­յին գործ­չի բե­րա­նով  ի հայտ էին գա­լիս հան­րութ­յան մեջ եւ հե­տա­գա­յում այդ պա­տու­հա­նից ա­վե­լի ու ա­վե­լի ընդ­լայն­վում էր գա­ղա­փա­րա­կան գրո­հը հա­սա­րա­կութ­յան դեմ: Ա­հա այս­պի­սի դե­րա­կա­տա­րութ­յուն է տրված ԱԺ պատ­գա­մա­վոր ՔՊ-ա­կան Հո­վիկ Ա­ղա­զար­յա­նին, ո­րի մի­ջո­ցով ՔՊ-ա­կան­նե­րը փոր­ձար­կում են ա­մե­նա­մեր­ժե­լի գա­ղա­փար­նե­րն ու ծրագ­րե­րը:

Ո՞Ր ԺՈՂՈՎՐԴԻ ՀԱՅՐԵՆԻՔՆ Է ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ` ԸՍՏ  ՆԻԿՈԼԻ

Օ­րերս այս կեր­պա­րը հայ­տա­րա­րեց, որ Հա­յաս­տա­նը ոչ միայն հայ  ժո­ղովր­դի, այ­լեւ այլ ժո­ղո­վուրդ­նե­րի պատ­մա­կան հայ­րե­նիքն է: Եվ ա­պա շա­րու­նա­կեց  այն  հիմ­նա­վո­րել, թե. «Հա­յաս­տա­նում ապ­րում են ոչ միայն հա­յեր, այլ նաեւ պատ­մա­կա­նո­րեն ապ­րել եւ ապ­րում են  այլ ազ­գեր, ո­րոնց պե­տութ­յունն էլ է Հա­յաս­տա­նը»: Ս­րա­նով Ա­ղա­զար­յա­նը հիմ­նա­վո­րում է իր վե­րա­դաս­նե­րի նա­խա­ձեռ­նած ու հե­ռու գնա­ցող փո­փո­խութ­յունը, ո­րով «Հայ ժո­ղովր­դի պատ­մութ­յու­ն» դպրո­ցա­կան ա­ռար­կան պետք է վե­րան­վան­վի «Հա­յաս­տա­նի պատ­մութ­յու­ն»: Ինքն ի­րե­նով ա­ռա­վել քան տա­րօ­րի­նակ նա­խա­ձե­նութ­յուն մի ժո­ղովր­դի հա­մար, որ իր պատ­մութ­յան բա­վա­կա­նին մեծ հատ­վա­ծում չի ու­նե­ցել պե­տա­կա­նութ­յուն: Ե­թե խո­սում ենք Հա­յաս­տան պե­տութ­յան մա­սին, ա­պա այն գո­յութ­յուն  ու­ներ մին­չեւ 11-րդ դա­րը եւ ա­պա վեր­ջին 106 տա­րի­նե­րի ըն­թաց­քում: Ս­տաց­վում է, որ Հա­յաս­տա­նի պատ­մութ­յու­նը չի ու­սում­նա­սի­րե­լու հայ ժո­ղովր­դի պատ­մա­կան զար­գա­ցու­մը 11-րդ դա­րից մին­չեւ 20-րդ դա­րը: Ա­վե­լին,  նման  մո­տեց­ման  դեպ­քում Ա­րեւմտ­յան Հա­յաս­տա­նի տա­րածք­նե­րում բնիկ հայ ժո­ղովր­դի պատ­մութ­յու­նը նույն­պես դա­դա­րե­լու է ու­սում­նա­սի­րութ­յան ա­ռար­կա լի­նե­լուց: Չեն ու­սում­նա­սիր­վե­լու նաեւ նա­խի­ջե­ւա­նա­հա­յութ­յան եւ վեր­ջին ի­րա­դար­ձութ­յուն­նե­րից հե­տո ար­ցա­խա­հա­յութ­յան պատ­մութ­յու­նը:

Ոչ ոք չի էլ ժխտում Հա­յաս­տա­նում ապ­րող ազ­գա­յին փոք­րա­մաս­նութ­յուն­նե­րի ի­րա­վունք­նե­րը: Սա­կայն ի՞նչն է պատ­ճա­ռը, որ քպա­կան­նե­րը մեր­ժում են հայ ժո­ղովր­դի` որ­պես Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տութ­յան տիտ­ղո­սա­յին ազ­գի ի­րա­վուն­քը` իր ե­րե­խա­նե­րին սո­վո­րեց­նել իր իսկ պատ­մութ­յու­նը, ընդ ո­րում, ան­կախ նրա­նից,  թե այ­սօր­վա Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տութ­յան սահ­ման­նե­րը որ­տե­ղով են անց­նում, ա­ռա­վել եւս, որ նի­կո­լա­կան­նե­րը այդ­պես էլ չեն կա­րո­ղա­նում կողմ­նո­րոշ­վել այդ հար­ցում եւ ա­նընդ­հատ նո­րա­նոր տա­րածք­ներ փո­խան­ցում են ադր­բե­ջան­ցի­նե­րին:

Ի­րա­կա­նում Նի­կո­լի ու նրա «Օ­վեր­տո­նի պա­տու­հա­նի»  դե­րը ստանձ­նած ա­ղա­զար­յան­նե­րի նպա­տա­կը մո­ռա­ցութ­յան տալն է ե՛ւ Ա­րեւմտ­յան Հա­յաս­տա­նը, ե՛ւ Ցե­ղաս­պա­նութ­յու­նը, ե՛ւ Ար­ցա­խը, ե՛ւ Նա­խի­ջե­ւա­նը: Սա ի­րենց պաշ­տո­նա­կան գիծն է, ո­րը ո՛չ էլ թաքց­նում են: Այս­պես, Ա­ղա­զար­յա­նը հայ­տա­րա­րում է. «Երբ ե­ղել է Ցե­ղաս­պա­նութ­յուն, այն ժա­մա­նակ Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տութ­յուն գո­յութ­յուն չի ու­նե­ցել, ու ըստ այդմ` ին­չու՞ պի­տի պա­հան­ջա­տեր լի­նենք ու­րիշ պե­տութ­յու­նից, որ իր մեջ գտնվող մի ժո­ղովր­դի նկատ­մամբ ի­րա­կա­նաց­րել է ցե­ղաս­պա­նութ­յու­ն»: «Մի ժո­ղովր­դի» մա­սին խո­սե­լիս նա  նկա­տի ու­նի հայ ժո­ղովր­դին: Այս­պի­սի բա­ռեր կա­րող էր ա­սել միայն թուր­քը, եւ հարց է ծա­գում` ի՞նչ ազ­գութ­յան է պատ­կա­նում Ա­ղա­զար­յա­նը, որ հայ ժո­ղովր­դին ան­վա­նում է «մի ժո­ղո­վուր­դ»: Եվ ի՞նչ ազ­գութ­յան են պատ­կա­նում Նի­կո­լը, ո­րը չի վի­րա­վոր­վում է «թուր­ք» բա­ռից եւ իր ամ­բողջ խու­ժա­նա­պե­տութ­յու­նը:

«Ար­ցա­խի հար­ցը ան­ձամբ ինձ հա­մար այ­լեւս փակ­ված է»,- շա­րու­նա­կում է ընդ­լայ­նել «Օ­վեր­տո­նի պա­տու­հա­նը» Ա­ղա­զար­յա­նը` կա­տա­րե­լով իր շե­ֆի հանձ­նա­րա­րա­կա­նը: Այ­սինքն` սրանք հան­ցա­վոր ու դա­վա­ճա­նա­կան ճա­նա­պար­հով նվի­րե­ցին Ար­ցա­խը Ադր­բե­ջա­նին, որ­պես­զի հի­մա էլ հայ­տա­րա­րեն, որ այդ հար­ցը փակ­ված է: Սա­կայն, երբ նի­կո­լա­կան­նե­րը հայ­տա­րա­րում են, որ Հա­յաս­տա­նը ոչ միայն հայ ժո­ղովր­դի, այ­լեւ պատ­մա­կա­նո­րեն այլ ժո­ղո­վուրդ­նե­րի հայ­րե­նիքն է, ու­նեն եւս մեկ թա­քուն ու սար­սա­րա­փե­լի հա­կա­հայ­կա­կան նպա­տակ: Այդ հա­կա­գի­տա­կան, բա­ցար­ձակ անգ­րա­գետ եւ ա­պուշ մտքով սրանք փոր­ձում են ձայ­նակ­ցել Ա­լիե­ւին: Ինչ­պես սահ­մա­նադ­րութ­յան, Ար­ցա­խի, անկ­լավ­նե­րի հար­ցում, այդ­պես էլ ադր­բե­ջան­ցի­նե­րին Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տութ­յան տա­րածք­նե­րում վե­րաբ­նա­կեց­ման հա­մար Նի­կո­լը, ըստ ե­րե­ւույ­թին, տվել է իր հա­մա­ձայ­նութ­յու­նը: Եվ երբ Ա­լիե­ւը բազ­միցս պա­հանջ է ներ­կա­յաց­րել ադր­բե­ջան­ցի­նե­րին Հա­յաս­տա­նում բնա­կեց­նե­լու վե­րա­բեր­յալ, բնա­կա­նա­բար, ի­մա­ցել է, որ այս պա­հան­ջը նույն­պես Նի­կոլի կող­մից կա­տար­վե­լու է: Ըստ լու­րե­րի` այս­պի­սի պա­հանջ նույն­պես գրա­վոր ներ­կա­յաց­վել է Հա­յաս­տա­նին եւ պետք է նե­րառ­վի այդ տխրահռ­չակ ու չարչրկ­ված խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րի տեքս­տում: Հենց դա է նպա­տա­կը, որ նի­կո­լա­կան հա­կա­հայ­կա­կան ռե­ժի­մի ծաղ­րա­ծու­նե­րին հանձ­նա­րար­ված է հայ­տա­րա­րել, որ ադր­բե­ջան­ցի­նե­րը նույն­պես պատ­մա­կա­նո­րեն բնակ­վել են Հա­յաս­տա­նի Հա­նար­պե­տութ­յան տա­րած­քում, եւ սա նույն­պես նրանց պատ­մա­կան հայ­րե­նիքն է: Ա­հա այն կեղ­տոտ, ստոր նպա­տա­կը, որ դրել է իր առ­ջեւ նի­կո­լա­կան ռե­ժի­մը, ու ո­րը 30 ար­ծա­թի դի­մաց այ­սօր ծամծ­մում են ծաղ­րա­ծու­նե­րը:

ՆԻԿՈԼԻ ԱՌԱՋԱՐԿՆԵՐԸ ԽՂՃԱՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆ ԵՆ ԱՌԱՋԱՑՆՈՒՄ

­Նի­կո­լը  և  իր ՔՊ-ա­կան նա­զիր-վե­զիր­նե­րը կաշ­վից դուրս են գա­լիս, որ­պես­զի հա­ճո­յա­նան թուրք ա­զե­րի­նե­րին եւ Ա­րեւ­մուտ­քին: Բա­նա­կի օր­վա կա­պակ­ցութ­յամբ Նի­կո­լի խայ­տա­ռակ ճա­ռում վեր­ջինս անտ­րա­մա­բա­նա­կան հա­մա­ռութ­յամբ շա­րու­նա­կում է ա­ռաջ տա­նել այն թե­զը, թե Հա­յաս­տա­նի անվ­տան­գութ­յու­նը կա­պա­հով­վի, ե­թե Հա­յաս­տա­նը չու­նե­նա ո­րե­ւէ հա­վակ­նութ­յուն իր իսկ պատ­մա­կան եւ ոչ միայն պատ­մա­կան, այ­լեւ ըստ օ­րենսդ­րութ­յան Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տութ­յան մաս կազ­մող տա­րածք­նե­րի վրա. « Անվ­տան­գութ­յան ա­պա­հով­ման տե­սա­կե­տից ա­ռանց­քա­յին եր­կու գոր­ծոն ևս պի­տի ընդգ­ծեմ՝ ար­տա­քին հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը և վար­վող քա­ղա­քա­կա­նութ­յուն­նե­րի լե­գի­տի­մութ­յու­նը՝ մի­ջազ­գա­յին ի­րա­վուն­քի տե­սա­կե­տից:

­Լե­գի­տի­մութ­յունը, ըստ այդմ, Հա­յաս­տա­նի ար­տա­քին անվ­տան­գութ­յան ա­պա­հով­ման կար­ևո­րա­գույն գոր­ծոն պի­տի լի­նի: Ի՞նչ նկա­տի ու­նեմ: Այն, որ Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տութ­յունն ինքն ի­րեն պետք է նույ­նա­կա­նաց­նի այն տա­րած­քի հետ, ո­րի վրա և ճա­նաչ­վել է մի­ջազ­գա­յին հան­րութ­յան կող­մից: Այն է` Հայ­կա­կան ԽՍՀ տա­րած­քը, ո­րը նույ­նա­կան է Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տութ­յան ինք­նիշ­խան տա­րած­քի հետ: Մենք պետք է հստակ և­ ա­ներկ­բա ար­ձա­նագ­րենք, որ որ­ևէ այլ տա­րած­քի նկատ­մամբ որ­ևէ հա­վակ­նութ­յուն չու­նենք և չենք ու­նե­նա­լու, և սա պետք է դառ­նա Հա­յաս­տա­նի ար­տա­քին անվ­տան­գութ­յան ա­պա­հով­ման ռազ­մա­վա­րա­կան հիմ­քը»:

­Նի­կո­լը այդ­պես էլ չի կա­րող հաս­կա­նալ, որ իր այդ թե­զը վերջ­նա­կան­պես կոր­ծան­վել է, եւ ինչ­քան ա­վե­լի շատ է զի­ջում Ադր­բե­ջա­նին, այդ­քան շատ է բաց­վում Ադր­բե­ջա­նի եւ Թուր­քիա­յի ա­խոր­ժա­կը: Նի­կո­լի մե­կը մե­կից ցնո­րա­բա­նա­կան ա­ռա­ջարկ­նե­րը Ադր­բե­ջա­նին` զոր­քե­րի հա­յելա­յին հետ­քա­շում, սպա­ռա­զի­նութ­յուն­նե­րի փո­խա­դարձ վե­րահս­կում, իսկ այժմ նաեւ ա­վե­լա­ցավ «չհար­ձակ­ման մա­սի­ն» պայ­մա­նագ­րի ստո­րագ­րում, Ադր­բե­ջա­նի մոտ միայն քմծի­ծաղ ու խղճա­հա­րութ­յուն են ա­ռա­ջաց­նում: Սա­կայն Նի­կո­լը շա­րու­նա­կում է դրանք ա­նի­մաստ եւ ան­տե­ղի կրկնել, ի­րա­կա­նում չքննար­կե­լու, խու­սա­փե­լու հա­մար այն հիմ­նա­կան հար­ցե­րից, ո­րոնք ա­ռաջ են քաշ­ված Ադր­բե­ջա­նի կող­մից հա­ղոր­դակ­ցութ­յան ու­ղի­նե­րի վե­րա­բեր­յալ: Ա­հա այս ան­գամ էլ եւս Նի­կո­լը հայ­տա­րա­րեց. «…անվ­տան­գութ­յան ե­րաշ­խիք­նե­րի մի քա­նի մե­խա­նիզմ­ներ ենք ա­ռա­ջար­կել Ադր­բե­ջա­նին: Օ­րի­նակ` զոր­քե­րի հա­յե­լա­յին հետ­քա­շում Հայ­կա­կան ԽՍՀ և Ադր­բե­ջա­նա­կան ԽՍՀ ադ­մի­նիստ­րա­տիվ սահ­մա­նի նկատ­մամբ: …­Մենք նաև սահ­մա­նի դե­մի­լի­տա­րի­զա­ցիա, այ­սինքն՝ ա­պա­ռազ­մա­կա­նա­ցում ենք ա­ռա­ջար­կել Ադր­բե­ջա­նին: Նաև սպա­ռա­զի­նութ­յուն­նե­րի փո­խա­դարձ վե­րահսկ­ման մե­խա­նիզմ, նաև չհար­ձակ­ման մա­սին պայ­մա­նագ­րի ստո­րագ­րում, ե­թե կպարզ­վի, որ խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րի ստո­րա­գու­մը սպաս­վա­ծից ա­վե­լի եր­կար ժա­մա­նակ է պա­հան­ջե­լո­ւ»:

­Նի­կո­լը այժմ ինքն էլ է հաս­կա­նում, որ Ադր­բե­ջա­նը չի գնա­լու խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րի ստո­րագր­մա­նը, սա­կայն ի­րա­կան ո­րե­ւէ քայլ` Ադր­բե­ջա­նի հետ պայ­մա­նա­վոր­վե­լու ուղ­ղութ­յամբ տա­րա­ծաշր­ջա­նում կո­մու­նի­կա­ցիա­նե­րը բա­ցե­լու ա­ռու­մով, չի կա­տա­րում եւ դրա փո­խա­րեն զի­ջում է ա­մեն ինչ` տա­նե­լով դե­պի նոր պա­տե­րազմ:

Խն­դիրն այն է, որ ժա­մա­նա­կին Նի­կո­լը ստո­րագ­րել է փաս­տա­թուղթ, որ բաց­վող ճա­նա­պարհ­նե­րը վե­րահս­կե­լու է Ռու­սաս­տա­նը: Դա նրան ար­գե­լել են իր ա­մե­րիկ­յան ու անգ­լիա­կան կար­գադ­րիչ­նե­րը: Հենց դա է պատ­ճա­ռը, որ Նի­կո­լը շա­րու­նա­կում է հա­կա­ռու­սա­կան հիս­տե­րիկ քա­րոզ­չութ­յու­նը եւ կրկին հայ­տա­րա­րել է իր ա­րեւմ­տայն վե­րա­կա­ցու­նե­րին, որ պատ­րաստ է հրա­ժար­վել Ռու­սաս­տա­նի հետ դաշ­նակ­ցա­յին հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րից. «…­ անվ­տան­գա­յին հա­մա­կար­գե­րի, դրանց գոր­ծու­նա­կութ­յան բա­նաձ­ևե­րի մա­սին մե­զա­նում ար­մա­տա­ցած պատ­կե­րա­ցում­ներն ա­ղե­տա­լի խաղ խա­ղա­ցին մեր գլխին և Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տութ­յան հա­մար չկա այլ տար­բե­րակ, քան անվ­տան­գա­յին հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի դի­վեր­սի­ֆի­կա­ցու­մըե: Այս­պի­սով, Նի­կո­լը, ո­րը մի­տում­նա­վոր եւ հե­տե­ւո­ղա­կա­նո­րեն փչաց­րեց հայ-ռու­սա­կան ու ՀԱՊԿ-ի հետ դաշ­նակ­ցա­յին հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը, հենց ռուս­նե­րին շա­րու­նա­կում է մե­ղադ­րել իր իսկ կող­մից Ար­ցա­խը Ադր­բե­ջա­նին նվի­րա­բե­րե­լու մեջ: Այս, քիչ թե շատ ու­ղեղ ու­նե­ցող մար­դու հա­մար, ծի­ծա­ղե­լի ու սնանկ քա­րոզ­չութ­յու­նը տա­լիս է իր պտուղ­նե­րը: Գտն­վում են նրանք, ով­քեր այդ­պի­սի քա­րոզ­չութ­յան ազ­դե­ցութ­յան տակ կա­տա­րում են քստմնե­լի ա­րարք­ներ, ինչ­պես ոմն Շի­րին­յա­նը, ո­րը պղծեց Լե­նինգ­րա­դի շրջա­փակ­ման մեջ սո­վի ու մահ­վան մատն­ված ե­րե­խա­նե­րի հու­շար­ձա­նը: Ի­հար­կե, այս­տեղ ակն­հայտ է իշ­խա­նութ­յուն­նե­րի գրե­թե ան­թա­քույց ա­ջակ­ցութ­յու­նը, հա­կա­ռակ դեպ­քում Հա­յաս­տա­նի հա­կա­հե­տա­խու­զութ­յու­նը պետք է, որ ար­դեն պար­զած լի­ներ, թե որ երկ­րի հա­տուկ ծա­ռա­յութ­յուն­նե­րի մատն է խա­ռը այս ա­մե­նում:

Ա. Հով­հան­նիս­յան