«Լևոն 6-րդ Կիլիկիո արքա» պատմական պիեսն արդիական է, այն պետք է բեմին հանձնվի». Բյուրեղիկ Մնեյան

Հայրենասիրական թեման համաշխարհային է ու հավերժական և մեծ մասամբ արտահայտվում է պատմական գործերում: Ցավոք, վերջին տարիներին համարյա լռել են այդ թեմաներով գործերը և թատրոններում հազվադեպ են բեմադրվում: Խրախուսանքի է արժանի, երբ շարժում է նկատվում այդ ասպարեզում:

Վերջերս լույս է ընծայվել Երևանի Յանուս արտիստական թատրոնի հիմնադիր, բեմադրիչ, դրամատուրգ Մխիթար Մոս-Մուշեղյանի «Երբ անցյալն է աղաղակում» պիեսների ժողովածուն, որի մեջ իր ուրույն տեղն ունի «Լևոն 6-րդ Կիլիկիո արքան» պատմական դրաման:

Երեք հարյուր տարի գոյություն ունեցող Կիլիկյան հայկական թագավորության վերջին թագավորներից է Լուսինյան տոհմի Լևոն 6-րդ հզորագույն արքան: Հանուն հայրենյաց նա անսալով թագապահական խորհրդի անդամներին, թողնում է Պետրոս 2-ի կողմից իրեն նվիրած կալվածքները Կիպրոսում, խաղաղ ապրելակերպը, բազմում է Կիլիկիո թափուր գահին` պաշտպանելու երկիրը այլոց հարձակումներից: Ինչպես ինքն է ասում. «Աստված է վկա, չեմ ձգտել արքայի կոչման, ձգտել եմ լինել պաշտպանը իմ հայրենիքի»:

Թատերական արվեստին անմնացորդ նվիրված դրամատուրգ Մոս-Մուշեղյանը ջանք չի խնայել, որ պատմական կերպարները պիեսում հնչեն իրենց գունագեղությամբ ու պատկերայնությամբ: Թագավորից բացի, իրենց հայրենասիրությամբ աչքի են զարնվում Մարիամ ծեր թագուհին, կոմսուհի Ռեմին, պարոն Վասիլը (թագապահական խորհրդի անդամներ), Պողոս Սսեցի կաթողիկոսը, Դարդելը, Լևոն արքայի կինը` Մարգարիտ թագուհին, որը աչքի է ընկնում իր խելամտությամբ ու բարեսրտությամբ:

Հետևելով հզոր արքայի ամեն մի քայլին, ականատես ենք լինում նրա հուզումնալից պահերին: Ընթերցողը բազմիցս առնչվում է թագավորի մարդկային բարձր հատկանիշների հետ, որը յուրահատուկ է մեծ մասամբ հայոց ազնվացեղ մարդկանց: Բարությունն ու զգացմունքային լինելը ցայտուն կերպով դրսևորվում է խորհրդի անդամներին դատապարտելու տեսարանում, արքայական գանձարանը դատարկ լինելու համար : Չնայած այդ մարդիկ մեղք չունեին, գանձարանը դատարկվել էր նախկին արքայի օրոք վարձկաններին վճարելու և զորքին կերակրելու համար:

Հուզումնալից է պահն այն, երբ արքան ամենքից աննկատ սրբում է արցունքները, թեկուզ ձևականորեն պետք է դատապարտի իր հավատարիմ մարդկանց, որպեսզի վտանգներից զերծ պահի Կիլիկյան Հայաստանը:

Աշխարհում առաջինը քրիստոնեություն ընդունած հայ ժողովրդի մեջ ուժեղ է հավատը և լատինասեր Լուսինյան արքան բացի լատինական ծեսով թագադրվելուց, օծվում է նաև հայկական ծեսով՝ Սուրբ Սոֆիա տաճարում, օրհնությամբ Պողոս Սսեցի կաթողիկոսի, որպեսզի ընդունելի լինի հայոց իշխանների ու ժողովրդի կողմից: Գեղեցիկ է նկարագրված օծման արարողությունը՝ «Հայր մեր» և Շնորհալու «Հավատով խոստովանիմ» աղոթքներով:

Թերթելով պիեսի էջերը, մեր առջև զարնվում է վիրավոր Լևոն արքան, ով խիզախորեն մարտնչել է մամլուքների դեմ: Վիրավոր վիճակով դարձյալ իրեն նետում է մարտի դաշտ, չանսալով ոչ ոքի հորդորներին, նույնիսկ` սպարապետի:

Մամլուքների դեմ պայքարի ընթացքում շատերն են ընկնում քաջածին հայերից, ընկնում են հերոսաբար: Սպարապետը իր կյանքի գնով փրկում է արքային, Զանգակ իշխանը քաջաբար զոհվում է` մարմնով փակելով ամրոցի գլխավոր դուռը:

Չնայած հայերի անձնազոհությանն ու խիզախությանը, եգիպտական մամլուքները պաշարում են Սիս մայրաքաղաքը: Հունվարից մինչև ապրիլ ամիսը դիմակայում են, հույս ունենալով, որ Կիպրոսի Պետրոս արքան ու Հռոմի պապը միացյալ զորքերով պետք է օգնության հասնեն: Անելանելի վիճակ է ստեղծվում պաշարվածների մոտ,  այլևս անկարող են դիմակայել: Թագավորը ստիպված հանձնվում է, բայց հույսը չկորցնելով, որ մի օր Կիլիկիո թագավորությունը կրկին կհառնի և Սուրբ Սոֆիայի տաճարում կրկին կառկայծի աստվածային լույսը: Ընտանիքի , կաթողիկոսի և հայ մեծամեծների հետ գերևարվում են Կահիրե: Տարիներ հետո խոստովանահայր Դարդելի ջանքերով արքան ազատվում է գերությունից, մեկնում Եվրոպա և իր մահկանացուն կնքում Ֆրանսիայի Սենտ Օուեն պալատում: Վախճանվում է վերջին արքան իր հավատարիմ Դարդելի հետ տերունական աղոթքը ասելուց հետո, հույսով ու հավատով լցված, որ հայոց հողում հայոց դրոշը պիտի ծածանվի:

Ընկավ Կիլիկիան, կորցրեցինք բազում տարածքներ հայոց, ինչո՞ւ... Քանի որ, ինչպես ամբողջ պիեսում է խոսվում` ներքին դավադիրները գործում են: Արդիական է հնչում թեման և պետք է այն բեմին հանձնվի: Արդիական է, քանի որ հիմա էլ վխտում են դավադիրները և ուզում տապալել թավշյա հեղափոխությամբ ստեղծված մեր ժողովրդական պետությունը:

Ողջունում եմ դրամատուրգ Մոս-Մուշեղյանին և ցանկանում առավել հաջողություններ պատմական նորանոր գործեր ստեղծելու մեջ:

ՀՀ վաստակավոր արտիստ ԲՅՈՒՐԵՂԻԿ ՄՆԵՅԱՆ

Այս թեմայով Եթե Նիկոլը դավաճան ու հողատու է, անիմաստ չե՞ն նրան ձեր տված հարցերն ԱԺ-ում. քաղաքացին՝ Լ. Քոչարյանին «Հայաստան. Ռուսաստա՞ն, թե՞ Արեւմուտք». ինչ են խորհուրդ տվել հայ ժողովրդի մեծերը Պայքարելու եմ մինչեւ վերջ՝ Գիտատեխնիկական գրադարանի պահպանման համար. Դավիթ Ղարիբյան Պահպանենք Գիտատեխնիկական գրադարանը. ստորագրահավաք Ուզում ես մեզ բարձունքներից իջեցնել, որ ադրբեջանցիները նստեն ու աքլորի պես մեզ նայեն վերեւից. Ստեփանյան