Հայաստանը կարող է հայտնվել մեծ աղետի շեմին. Հայկ Այվազյան

«Իրավունք»-ը զրուցել է «Լույս» տեղեկատվական-վերլուծական կենտրոնի ղեկավար ՀԱՅԿ ԱՅՎԱԶՅԱՆԻ հետ։

— Վերջին շրջանում բավական աչք է ծակում ալիեւյան նոր պահանջների ցանկը: Այժմ որտե՞ղ է այն հասել եւ մենք ինքներս ի՞նչ ենք անում դրա դեմ պայքարում:

— Հայաստանը չի կիրառում կոնկրետ լուծումներ, քանի որ ներկայումս շարունակվում են բանակցությունները Ադրբեջան-Հայաստան ուղղությամբ, որտեղ գլխավոր դերակատարում են խաղում միջնորդները: Բանակցությունները կարելի է ավելի ճիշտ անվանել ոչ թե պարզապես բանակցություններ, այլ նաեւ որոշակի աստիճանի անորոշություն՝ առանց կոնկրետ պայմանների ու լուծումների: Իհարկե, մենք տեսնում ենք, որ Արեւմուտքը մշտապես խոստումներ է տալիս, բայց մինչ այժմ որեւէ գործնական քայլ չի նկատվում: Ամենից առաջ, եթե նայենք, օրինակ, ԱՄՆ-ի կամ Ֆրանսիայի մոտեցումներին, ապա ակնհայտ է, որ այնպիսի կարեւոր փաստաթղթեր, ինչպիսիք են եռակողմ համաձայնությունները, միայն ստորագրվելուց հետո կարող են դառնալ պարտադիր եւ գործող: Բայց մինչ այժմ նման փաստաթուղթ չի ստորագրվել, ինչը նշանակում է, որ պետք չէ ակնկալել այնպիսի ամուր երաշխիքներ, ինչպիսիք եղան, ասենք, Ռուսաստանի միջնորդությամբ պայմանավորվածությունների ժամանակ:

Ֆրանսիայի կողմից վերջերս արված հայտարարություններում անգամ եթե խոսվում է հայանպաստ քաղաքականության մասին, դա չի փոխում Ալիեւի ախորժակը, որը ոչ միայն չի դադարում, այլեւ փորձում է ավելի ուժեղացնել իր դիրքերը: Ալիեւը հասկանում է, որ Հայաստանը ներկայումս մենակ է, եւ դա թույլ է տալիս նրան ավելի շատ ճնշում գործադրել: Արեւմուտքը չի առաջարկում որեւէ խիստ երաշխիք, ինչը կարելի է համեմատել Ռուսաստանի միջնորդական գործընթացի հետ: Եթե չլինի ամուր փաստաթուղթ, ապա Հայաստանը չի կարող պահանջել որեւէ երաշխիք կամ պարտավորություն:

Ադրբեջանը շարունակում է դրսեւորել իր հետաքրքրությունը, իսկ Հայաստանը ստիպված է սահմանափակվել միայն իր ուժերով, քանի որ այլընտրանք չի տեսնում: Այդ իսկ պատճառով, Ալիեւը շարունակում է իր քաղաքականությունը՝ առանց որեւէ կարեւոր դիմադրության հանդիպելու, ինչը հնարավորություն է տալիս նրան առաջ մղվել:

— Պարոն Այվազյան, արդյո՞ք մենք փորձում ենք լուծման ուղիներ գտնել՝ ալիեւյան ախորժակը գոնե զսպելու համար:

— Երբ խոսում եմ քաղաքական ընդդիմադիր դաշտի մասին, ես նկատում եմ, որ այս ոլորտում, ցավոք, բացակայում է իրական միասնությունը, եւ չկա մի ընդհանուր օրակարգ, որը կհամախմբի բոլոր կողմերին: Իմ համոզմամբ, խնդրի լուծումը պետք է ծագի հենց այն քայլից, որը կնպաստի մեր արագ վերադառնալուն նոյեմբերի 9-ի եռակողմ համաձայնագրի շրջանակներին, որոնք հաստատվել են Ռուսաստանի միջնորդությամբ: Դրանք միակ հուսալի ու կայուն ուղին են, որոնք կարող են ապահովել ոչ միայն խաղաղություն, այլեւ կանխել ցանկացած հնարավոր հակամարտություն:

Ալիեւը, լինելով տարածաշրջանում առանցքային դեր խաղացող քաղաքական գործիչներից մեկն, անշուշտ, երբեք չի դադարեցնի իր պահանջների ներկայացումը: Եթե մենք չձեռնարկենք անհրաժեշտ ու վճռական քայլեր, մեծ հավանականությամբ նա կրկին կփորձի սրել իրավիճակը եւ կպահանջի ավելին: Սակայն, եթե մենք չհակազդենք եւ թույլ տանք, որ իրավիճակը շարունակվի անուշադրությամբ, նա, միանշանակ, կհասնի իր նպատակին՝ իր պահանջները ամբողջությամբ իրականացնելով:

Նման դեպքերում մեր երկիրը կրում է ծանր կորուստներ, քանի որ մեզ չեն առաջարկվում իրական ու վստահելի պաշտպանություն կամ երաշխիքներ, ինչպես դա տեղի կունենար, օրինակ, եվրոպական կամ արեւմտյան ուժերի կողմից։ Չնայած այդ ուժերն իրենց պատրաստակամությունն են հայտնում, բայց դրանք հաճախ պարզապես հայտարարություններ են, որոնք մնում են թղթի վրա: Նման փաստաթղթերն ու խոստումները չեն բավարարում մեր անվտանգությունը, քանի որ մեզ անհրաժեշտ են ավելի կոնկրետ, իրավական եւ համակարգված երաշխիքներ՝ ինչպես դա տեսնում ենք նոյեմբերի 9-ի եռակողմ համաձայնագրի դեպքում, որը ստեղծել էր այդպիսի հուսալի հիմք:

— Ձեր նշած հանգամանքներում ինչպիսի՞ն պետք է լինեն մեր իրականացրած քայլերը, որը կարող է դառնալ նաեւ ելքն այս ամենից:

— Ելքը, իմ կարծիքով, մոտավորապես նույնը կլինի, սակայն այն տարբերությամբ, թե ինչի գնով՝ փոքր կորուստների՞, թե մեծ կորուստների։ Իրականում, այն քաղաքականությունը, որն այսօր որդեգրում են Հայաստանի իշխանությունները՝ հակառուսական տրամադրություններով, նպաստում է նրան, որ վաղը Հայաստանը հայտնվի անհաջողությունների խորքում։ Որովհետեւ այն պահից, երբ Հայաստանը հասավ որոշակի դրության, ամեն ինչ քանդվեց, ռուսական կողմի հետ ունեցած հարաբերությունները խարխլվեցին։ Վերջում Հայաստանը համոզվեց, որ ինքը մենակ է, եւ աշխարհում ոչ ոք չի օգնում իրեն:

Բայց այն ժամանակ, երբ Ռուսաստանը Հայաստանին օգնություն առաջարկեց, այն երաշխիքները, որոնք նա պահանջելու էր, դառնում էին պայմաններ, որոնք պետք է ընդունվեին։ Հայաստանն իր հերթին պետք է համակերպվեր այն սահմանափակումների հետ, որոնք կարող էին դուրս գալ մեր վրայից։ Ես չեմ ցանկանում, որ Հայաստանը դառնա ամեն առումներով սահմանափակված։ Ուզում եմ, որ Հայաստանը մնա անկախ, ինքնիշխան եւ բարեկամական հարաբերություններ ունենա Ռուսաստանի հետ, այլ ոչ թե հակառակը։ Այժմ, երբ ես դիտում եմ այս իրավիճակը, տեսնում եմ, որ այն տենդենցը, որը ներկայումս նկատելի է, կարող է բերել այն բանի, որ Հայաստանը հայտնվի մեծ աղետի շեմին։ Մենք մենակ ենք մնացել՝ առանց օգնության, եւ ոչ ոք չի ցանկանում օգնել։ Իրանը չի կարող օգնել, ոչ էլ ցանկություն ունի։ Հայտնի է, որ նույնիսկ եթե Ռուսաստանը պատրաստ լինի օգնելու, դա չի լինելու այսօրվա մակարդակով, ու այն պայմանները շատ ավելի վատ կլինեն։ Քիչ կորուստներով տարբերակը եւս քիչ հավանական եմ համարում, քանի որ Հայաստանն այնպիսի փորձ չի ստացել, որը թույլ կտա այդպիսի քայլ կատարել։ Դրա համար էլ դժվար է պատկերացնել, որ Հայաստանը նման քաղաքականություն կորդեգրի։

Ռուսաստանը, բնականաբար, չի ստիպի Հայաստանին կայացնել որոշում, բայց նա կարող է զգուշացնել, որ դա վտանգավոր ճանապարհ է։ Հայկական հասարակությունը պետք է մտածի՝ արդյո՞ք այս ճանապարհը ճիշտ է, թե՝ ոչ, իսկ եթե չլսեն, ապա կհայտնվեն մեծ հարցերի առաջ, ինչպեսդատեղիէրունեցելնախորդտարիներին։

1980-ական թվականների իրադարձությունները Հայաստանում ցույց են տալիս, թե որքան կարեւոր է ճիշտ նախազգուշացումը։ Արեւմուտքը, երբ անցել էինք այդ ճանապարհով, խոստումներ տվել էր, սակայն դրանք այդպես էլ չկատարվեցին, եւ Հայաստանն այլեւս չկարողացավ բարելավել իր դրությունը։ 10 հազար քառ. կմ տարածություն կորցրած երկիրը, պետք է շատ ավելի մեծ տարածք ունենար, եթե ժամանակին բանակցություններում հաջողություն ունենայինք, ռուսների աջակցությամբ։ Ամեն դեպքում, անցած 100 տարիները ցույց են տալիս, որ պատմությունն ու իրադարձությունները կարող են կրկնվել։

ԴԻԱՆԱ ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

Այս թեմայով Վրաստանի նախագահի առաջին այցը կլինի Ադրբեջան, երկրորդը` Հայաստան ԿՐԵՎՈՐ.Հունիսի 30-ից Ռուսաստան մեկնողները պետք է 72 ժամ առաջ տեղյակ պահեն ՌԴ պատկան մարմիններին Լավ, կարելի՞ է չէ` մի քիչ ձեզ համեստ պահեք. ԶԱՐՄԱՆՔ Սպասելու եմ Մարտուն Գրիգորյանին թիրախավորողների զղջացող գրառումներին. Հայկ Մամիջանյան Վարդանիկին միացավ Թեւանյանի թեկնածուն. Գյումրիում կրքերը եռում են