Միակ գործոնը, որն առայժմ արցախահայությանը ֆիզիկական բնաջնջումից հետ է պահում, ռուս խաղաղապահների ներկայությունն է. Հարությունյան

«Իրավունքի» զրուցակիցն է ՀՀ նախկին վարչապետ ԽՈՍՐՈՎ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆԸ:

— Արցախը շուրջ հինգ ամիս է` գտնվում է շրջափակման մեջ, ի՞նչ է սպասվում  արցախահայությանը, եւ ի՞նչ քայլեր պետք է ձեռնարկվի:

— Հայաստանյան իշխանությունների ձեռամբ Արցախի ճակատագիրը թողնվեց թուրք-ադրբեջանական տանդեմի իրավասությանը, ողորմածությանը, բարեհաճությանը: Սա փաստ է: Իրողություն է նաեւ այն, որ որեւէ պարագայում խոսել Արցախի Հանրապետության ժողովրդի Ադրբեջանին ինտեգրման մասին, ավելորդ է, քանի որ դա ոչ այլ ինչ է, քան ուղղակի դատապարտել ցեղասպանական գործողությունների: Արդեն հինգերորդ ամիսն է, իսկ վերջին մի շաբաթը խուլ շրջափակում է Արցախի հանդեպ, սա պատերազմական գործողություն է 120 հազար ազգաբնակչություն ունեցող Արցախի դեմ: Մեր իշխանությունների ձեռամբ` նրանք գերեվարված, պատանդ թողնված մարդիկ են: Ադրբեջանը վաղուց արդեն մտածում է, թե 44-օրյա պատերազմի արդյունքներով արցախյան խնդիրը վերջնականապես լուծված է , այլեւս խնդիր` որպես այդպիսին, գոյություն չունի, հետեւաբար այդ խնդիրները, ինչքան հնարավոր է, նա պետք է օգտագործի հայ-ադրբեջանական հարաբերություններում, իր «բանակցային» ռիսկերը ամրապնդելու համար: Սա ակնհայտ է, եւ բոլոր տեսակի հայտարարությունները Հայաստանի վարչապետի կողմից՝ կապված արցախահայության իրավունքների եւ անվտանգության միջազգային երաշխիքների ձեւավորման մասին, այլեւս դատարկ հայտարարություններ են: Միակ գործոնը, որն առայժմ արցախահայությանը ֆիզիկական բնաջնջումից հետ է պահում, ռուս խաղաղապահների ներկայությունն է այնտեղ: Թույլ տվեք նկատել, վերջին շրջանում արդեն սկսել ենք այդ առաքելության արդյունավետության վրա էլ կասկածել: Եթե ռուսական խաղաղապահները Հակարի կամուրջի վրա կարող են ուղեկցել ադրբեջանական զինվորների դրոշ տեղափոխելուն, համաձայնեք, որ առավելագույնս հարցեր են առաջանում: Մի բան պարզ է, որ անկախ նրանից՝ ռուս խաղաղապահները գործում են մանդատո՞վ, թե՞ առանց մանդատի, արդյունավետ են աշխատում, թե` ոչ, նրանց առկայությունը Արցախում, արցախահայությանը ֆիզիկական բնաջնջումից, այս պահի դրությամբ զերծ է պահում:

— Այս ամենը հաշվի առնելով` ինչո՞ւ է հակառուսական տրամադրություն տարածվում, հատկապես ՀՀ իշխանությունների շրջանակների կողմից:

— Հայկական իշխանությունների կողմից հակառուսական տրամադրությունները վաղուց են, եւ նույնիսկ վարչապետը դա չի թաքցնում, բոլորովին պատահական չէ, որ այս բարդ պայմաններում Հռոմի ստատուտի հարցը նորից մտնում է շրջանառության մեջ, սրանք հենց այնպես քայլեր չեն: Ես ինքս Ռուսաստանի քաղաքականության առումով հարավային ուղղությամբ մի շարք հարցադրումներ ունեմ, որոնք, ըստ էության, հիմք են տալիս այդ քաղաքականության արդյունավետությունը կասկածի տակ դնել: Նկատի ունեմ հայ-ռուսական ռազմավարական հետաքրքրությունների ապագայի տեսանկյունից: Փատը մնում է փաստ` բոլոր հավասար պայմաններում, բոլոր պետությունները եւ այդ թվում նաեւ այսօր միջազգային միջնորդների առաքելություն ստանձնած ազդեցիկ խաղացողները, յուրաքանչյուրն այս տարածաշրջանում պետք է պահի հետաքրքրությունները եւ հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորման խնդիրը ընդամենը առիթ է, հնարավորություն տարածաշրջանում սեփական ներկայությունը կամ աշխարհաքաղաքական ազդեցությունը ամրապնդելու` ոմանք միջնորդված կամ Թուրքիայի, կամ Ադրբեջանի միջոցով, ոմանք` անմիջապես: Ռուսաստանը 44-օրյա պատերազմից հետո տարածաշրջանում իր ազդեցությունը մասամբ զիջեց թուրքական ազդեցությանը: Հիմա Արեւմուտքը, օգտվելով ռուս-ուկրաինական ճակատում ստեղծված իրավիճակից, որ, ըստ էության, ձեւավորվել է նոր սառը պատերազմի ավելի դաժան դրսեւորումներ, ու Ռուսաստանը հայտնվել է տարածաշրջանի երկու պետություններից կախվածության մեջ` դեպի հարավ տեղաշարժվելու խնդիրներով պայմանավորված, փորձում են Ռուսաստանին ավելի նեղը գցել: Բայց մի բան պարզ է, որ նույնիսկ այդ պարագայում, երբ բոլորը հետապնդում են իրենց աշխարհաքաղաքական հետաքրքրությունները, եթե կա մի պետություն, որի համար Հայաստանը կարող է հետաքրքրություն ներկայացնել անվտանգության ոլորտում, դրանք Ռուսաստանն ու Իրանն են:

— Ի վերջո, որտեղի՞ց ակնկալել օժանդակություն, երբ Արցախում ստեղծված իրավիճակը երկար շարունակվել այլեւս չի կարող:

— Ինչպես Ռուբեն Վարդանյանն է հայտարարում, արցախահայությունը մի ընտրություն ունի` դիմանալ, ոչ ոք այսօր արցախահայությանը չի օգնելու: Մեր հասարակության ընդդիմադիր հատվածը լավագույն դեպքում կարող է բարոյական աջակցություն ցույց տալ, աջակցություն կարող է լինել նաեւ սփյուռքի տարբեր կառույցների կողմից իրենց երկրների վրա ճնշում գործադրելը: Համենայնդեպս, ես ուրիշ ձեւ չեմ տեսնում: Միակ տարբերակը, թեկուզ ատամները կրճտացնելով, դիմանալն է, սա երկար չի կարող տեւել: Սա Արցախի ու Հայաստանի դեմ ուղղված չէ, սա ապտակ է միջազգային հանրությանը, հիմա միջազգային հանրությունը ինչքան կարող է կուլ տալ այս թուքումուրը, ժամանակը ցույց կտա, ես չեմ կարծում, որ սա անսպառ ռեսուրս է: Վաղ թե շուտ միջազգային հանրությունը ստիպված է լինելու հեղինակությունը փրկելու, եւ ստիպված կլինի քայլեր ձեռնարկելու: Մեր հայության բոլոր հատվածների նպատակը, գիտակցումը պետք է լինի այն, որ հայկական պետականության լինելության բանալին Արցախում է, չունենանք Արցախ, չի լինելու Հայաստան պետականությունը:

— Կարծում եք` այս ճանապարհով փորձում են արցախահայությանը վերջնականապես տեղահանե՞լ իրենց բնօրրանից:

— Դա վերջին հաշվով հայրենազրկությունն է, որը նույնպես ցեղասպանություն է: Ալիեւը չի էլ թաքցնում, ասում է` կա՛մ պետք է ընդունեք խաղի մեր կանոնները, կա՛մ թողեք գնացեք: Դրա համար եմ ասում` հիմա հայության խնդիրն է, ցանկացած գնով, առավելագույնս ճնշում գործադրել սեփական իշխանությունների վրա, որպեսզի այդ ուղղությամբ քայլեր ձեռնարկեն: Գիտե՞ք, շատ դեպքերում իրենք կանգնած են ընտրության առջեւ, իրենց հարաբերությունները հանուն Արցախի` Ադրբեջանի հետ փչացնե՞ն, լարե՞ն, թե՞ չէ, հանուն այն միավորի, որից հայկական իշխանությունները հրաժարվել են: Համաձայնեք, որ օտար պետությունների համար սա նույնիսկ խնդիր էլ չէ, նրանք կարող է չեն էլ մտահոգվում: Իշխանությունները չէի՞ն պատկերացնում` ինչ իրավիճակի մեջ կարող է հայտնվել Արցախը, երբ ասում էին` Ադրբեջանի անբաժանելի մասն է: Եթե իրենք են ասում, հիմա հեռու մի պետություն ինչո՞ւ նման պարագայում հանուն արցախահայության պետք է իր հարաբերությունները Ադրբեջանի հետ լարի` այն պարագայում, երբ այդ նույն Ադրբեջանը իրենց համար աշխարհաքաղաքական ու աշխարհատնտեսական առումով որոշակի հետաքրքրություն ներկայացնում է, նույնիսկ նրանք ընտրության առջեւ կանգնած չեն: Խնդիրն այլեւս հայության դաշտում է:

Ս. ԱՍԱՏՐՅԱՆ

Այս թեմայով Հայտնի վիրաբույժը այլեւս գործունեությունը ծավալելու է Երեւան բկ-ում Ամեն ինչ անելու ենք, որ Նիկոլ Փաշինյանը վարչապետ չլինի. Հակոբ Ասլանյան (տեսանյութ) Մեծ նշանակություն  ունի՝ ով  եւ ինչպիսի մոտեցումներով  կծրագրի վարչապետի միասնական թեկնածուի հարցը. Հարությունյան ՍԱՏՄ նախկին ղեկավարը կալանավորվեց Ալիևն ընդունել է Բելառուսի վարչապետ Տուրչինին