Ալենը թուրք խոսնակի հետ «Զանգեզուրի միջանցքի՞ց» էր խոսում

­Նա­խօ­րեին, մեղմ ա­սած, բա­վա­կա­նին տհաճ վի­ճա­կում հայտն­վեց Ա­լեն Սի­մոն­յա­նը: Ժն­եւում ծրագր­ված էր նրա հան­դի­պու­մը Թուր­քիա­յի Ազ­գա­յին մեծ ժո­ղո­վի նա­խա­գահ Նու­ման Քուր­թուլ­մու­շի եւ ադր­բե­ջա­նա­կան Մեջ­լի­սի խոս­նակ Սա­հի­բա Գա­ֆա­րո­վա­յի հետ: Թեեւ Քուր­թուլ­մու­շի հետ հան­դի­պու­մը կա­յա­ցավ, սա­կայն վեր­ջին պա­հին ադր­բե­ջա­նա­կան կող­մը հրա­ժար­վեց Ա­լե­նի հետ խո­սել:

ԻՆՉ ԿԱՏԱՐՎԵՑ ԺՆԵՎՈՒՄ

Ա­սել, թե թուր­քա­կան եւ ադր­բե­ջա­նա­կան խոս­նակ­նե­րի հետ հան­դի­պու­մից ինչ-որ տեկ­տո­նիկ գոր­ծըն­թաց­ներ էին սպաս­վում, ի­հար­կե, միամ­տութ­յուն կլի­ներ: Բայց, ա­մեն դեպ­քում, պետք է հաս­կա­նալ՝ ին­չո՞ւ էր նման հան­դի­պում­ներ ծրագր­վել, եւ ին­չո՞ւ դրան­ցից մե­կը վեր­ջին պա­հին ձա­խող­վեց: Նախ նկա­տենք, որ սա պետք է լի­ներ Ա­լե­նի եւ Գա­ֆա­րո­վա­յի հեր­թա­կան հան­դի­պու­մը, ե­թե չենք սխալ­վում՝ եր­րոր­դը: Հան­դի­պում­նե­րի այս շար­քը սկսվեց ա­րեւմտ­յան միջ­նոր­դութ­յամբ հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան «կար­գա­վոր­ման» գոր­ծըն­թա­ցի շրջա­նակ­նե­րում, իսկ ժնեւ­յան այս չկա­յա­ցած հան­դի­պու­մը լայ­նո­րեն գո­վազդ­վեց նաեւ Ն­յու Յոր­քում ան­ցած ա­միս Բ­լին­քե­նի միջ­նոր­դութ­յամբ կա­յա­ցած` Բայ­րա­մով-­Միր­զո­յան հան­դիպ­ման հա­մա­տեքս­տում:

­Խորհր­դա­րա­նա­կան խոս­նակ­նե­րի փաս­տա­ցի ո­չինչ չխոս­տա­ցող հան­դի­պում­նե­րի այս շար­քը հատ­կա­պես ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րի հա­մար կա­րե­ւոր էր եր­կու ի­մաս­տով: Նախ, ցույց տա­լու հա­մար, որ, թեեւ «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րի» հետ կապ­ված ռեալ արդ­յունք­նե­րի բա­ցա­կա­յութ­յան, այ­նո­ւա­մե­նայ­նիվ, բա­նակ­ցա­յին գոր­ծըն­թա­ցը լայն ճա­կա­տով ըն­թա­նում է: Ա­պա նաեւ, որ այդ հան­դի­պում­նե­րը Ա­լե­նին ներ­կա­յաց­նում էին լուրջ գոր­ծիչի կեր­պա­րով, ով ի զո­րու է մի­ջազ­գա­յին մա­կար­դա­կի լուրջ բա­նակ­ցութ­յուն­ներ վա­րել: Ու հի­շե­լով, թե ինչ­պես է պետք ե­ղած պա­հին Հա­յաս­տա­նում ա­մե­րիկ­յան դես­պա­նը «վա­զում» ԱԺ՝ նեղն ըն­կած Ա­լե­նի հա­մար «դոշ տա­լու» նպա­տա­կով, կա­րե­լի է կռա­հել, թե հատ­կա­պես ում եւ ին­չու է պետք Ա­լե­նին լուրջ, մի­ջազ­գա­յին կա­պե­րի ու­նակ գոր­ծ­չի կեր­պար տալ, թե Նի­կո­լից ի՞նչ պա­կաս տղա է, մի՞­թե չի կա­րող պետք ե­ղած պա­հին փո­խա­րի­նել նրան:

­Գա­լիս ենք հա­ջորդ հար­ցին. իսկ ա­մե­րի­կա­ցի­ներն այս պա­հին ի՞նչ պատ­կե­րա­ցում­ներ ու­նեն Նի­կո­լի ա­պա­գա­յի հետ կապ­ված: Հաշ­վի առ­նե­լով այն բո­լոր «տա­րօ­րի­նա­կութ­յուն­նե­րը», որ նա վեր­ջին ժա­մա­նակ­ներս հրա­պա­րա­կավ ի ցույց է դնում: Նախ, գնում է Վ­րաս­տան եւ ցու­ցադ­րա­կան ջերմ հան­դի­պում անց­կաց­նում ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րի աչ­քի գրո­ղը դար­ձած վար­չա­պետ Կո­բա­խի­ձեի հետ: Դ­րա­նից հե­տո, ճիշտ է, այ­ցե­լեց նաեւ Ն­յու Յորք եւ Փա­րիզ, բայց ան­մի­ջա­պես էլ մեկ­նեց Մոսկ­վա, այն էլ՝ Պու­տի­նի ծննդյան օ­րը: Էլ չա­սած, որ նո­րից սկսեց Պու­տի­նի հետ քննար­կել հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան թե­մա­տի­կան: Դ­րա­նից հե­տո հան­կարծ «հի­շեց», որ ռուս­նե­րը հա­յաս­տան­յան կո­մու­նի­կա­ցիա­նե­րի գոր­ծարկ­ման հար­ցում, այ­նո­ւա­մե­նայ­նիվ, ինչ-որ դեր ու­նեն: Վեր­ջա­պես, պատ­րաս­վում է եւս մեկ այց կա­տա­րել ՌԴ, մաս­նակ­ցել ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րի հա­մար մեկ այլ «աչ­քի գրող» ԲՐԻԿՍ-ի գա­գա­թա­ժո­ղո­վին, եւ այդ շրջա­նակ­նե­րում ո՞վ ի­մա­նա, թե ինչ շփում­ներ կու­նե­նա Պու­տի­նի ու Ա­լիե­ւի հետ:

­Խո­շոր հաշ­վով, ա­մե­րիկ­յան դես­պա­նը մտա­հոգ­վե­լու տեղ ու­նի: Ե­թե ոտ­քով-գլխով Վա­շինգ­տո­նի գրպա­նում գտնվող Վ­րաս­տանն է մի քա­նի ամ­սում կտրուկ շրջա­դար­ձե­րի գնում, ին­չո՞ւ Նի­կոլն էլ դա չի կա­րո­ղ ա­նել: Ա­ռա­վել եւս, որ ռուս­նե­րը Վ­րաս­տա­նում գոր­ծե­լու շատ ա­վե­լի սահ­մա­նա­փակ հնա­րա­վո­րութ­յու­ններ ու­նեին, քան Հա­յաս­տա­նում: Վեր­ջին հաշ­վով, Հա­յաս­տա­նը մնում է ռու­սա­կան ին­տեգ­րա­ցիոն կա­ռույց­նե­րի կազ­մում, այս­տեղ ռու­սա­կան բա­զա կա, տնտե­սութ­յու­նը մե­ծա­պես կապ­ված է ռուս­նե­րի հետ եւ այլն. գոր­ծիք­ներ, ո­րոնք Վ­րաս­տա­նում վա­ղուց են վե­րաց­վել: Այ­սինքն, ե­թե ստեղծ­վել է մի ի­րա­վի­ճակ, երբ վրա­ցա­կան կա­ռա­վա­րութ­յու­նը սկսել է հա­մա­րել, որ ի­րեն ա­րեւմտ­յան ուղղ­վա­ծութ­յունն այ­լեւս պետք չէ, քա­նի որ աշ­խար­հում լուրջ ի­րա­վի­ճա­կա­յին փո­փո­խութ­յու­ններ կան, ա­պա Թ­բի­լի­սիին այդ մտքին տա­նող բո­լոր գոր­ծոն­նե­րը, շատ ա­վե­լի ու­ժե­ղաց­ված տար­բե­րա­կով, ազ­դում են նաեւ Նի­կո­լի տրա­մադ­րութ­յուն­նե­րի վրա: Թե­կու­զեւ միայն այն գոր­ծո­նը, որ ծո­վա­յին եր­կիր Վ­րաս­տա­նը Ա­րեւ­մուտ­քի հետ ֆի­զի­կա­կան կա­պի սահ­մա­նա­փա­կում­ներ չու­նի, իսկ Հա­յաս­տա­նը, ե­թե փոխ­վի Թ­բի­լի­սիի ուղղ­վա­ծութ­յու­նը, կվե­րած­վի տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին «սպի­տակ ագ­ռա­վի», ար­դեն իսկ բա­վա­րար գոր­ծոն է, որ Նի­կո­լի բո­լոր պատ­կե­րա­ցում­նե­րը գլխի­վայր շրջի: Ու այս­պես շա­րու­նակ:

Այ­սինքն, ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րը պետք է որ ու­նե­նան մտա­հո­գութ­յուն­նե­րի մի ամ­բողջ փունջ, որ Նի­կո­լը, ե­թե ան­գամ չու­զե­նա, մեկ է՝ այ­սօր-վա­ղը կա­րող է ի­րենց «վրա­յից թռնել»: Դա թույլ չտա­լու միակ «զսպա­շա­պի­կը» ե­ղել եւ մնում է «գլխին կա­խել» հե­ղաշրջ­ման վտանգ, ըստ այդմ էլ՝ պար­բե­րա­բար բա­վա­կա­նին սուր կեր­պով օ­րա­կարգ է մտնում «Նի­կո­լից ինչ պա­կաս տղա է Ա­լե­նը» թե­ման: Իսկ ա­հա ար­դա­րա­դա­տութ­յան նա­խա­րա­րի հետ կապ­ված պատ­մութ­յու­նը ե­կավ «տա­կից» հու­շե­լու, որ այս պա­հին էլ այդ թե­ման օ­րա­կար­գում է…

ԻՆՉՈ՞Ւ ԱԼԻԵՎԸ ԱՐԳԵԼԱԿԸ ՍԵՂՄԵՑ

Ա­հա այս ի­րո­ղութ­յու­նն­երի ֆո­նին ի­րոք կա­րե­ւոր հարց է դառ­նում, թե այդ ինչ­պե՞ս ստաց­վեց, որ Ա­լե­նի հետ հան­դիպ­ման ներ­կա­յա­ցած Գա­ֆա­րո­վան վեր­ջին պա­հին հրա­ժար­վեց հան­դի­պու­մից, ցույց տա­լով, որ Ա­լենն ա­մե­նե­ւին էլ այն դեմ­քը չէ, ինչ­պի­սին փոր­ձում են ի ցույց դնել: Ու չմո­ռա­նանք, որ հա­զիվ թե ա­ռանց Ա­լիե­ւի իմա­ցութ­յան, ա­վե­լին՝ հրա­հան­գի նրա սե­փա­կան Մեջ­լի­սի խոս­նակն ի­րեն նման բան թույլ տար: Բայց ի՞նչ ե­ղավ Ա­լիե­ւին, որ այդ­պես մի րո­պեում մտա­փոխ­վեց: Մի՞­թե նա օ­րերս Նի­կո­լի հետ միա­սին Պու­տի­նի ծննդյան խնջույ­քին չէր մաս­նակ­ցում, եւ մի­գու­ցե բա­ժակ-բա­ժա­կի են խփել. բա սե­ղա­նակ­ցիդ խոս­նա­կին նման վի­ճա­կի մե՞ջ են դնում: Չ­նա­յած, ե­թե խո­րը նա­յենք, Ա­լիե­ւը մի­գու­ցե մի բան էլ Նի­կո­լին լա­վութ­յո՞ւն ա­րեց՝ Ա­լե­նին նման հե­ռա­կա ապ­տակ տա­լով…

Չ­նա­յած հար­ցը միայն Ա­լե­նը չէ, Նի­կո­լին ուղղ­ված հար­ված­ներ եւս ժնեւ­յան այս պատ­մութ­յա­նը զու­գա­հեռ Ա­լիե­ւից ե­կան: Այս­պես, Նի­կո­լը նաեւ Մոսկ­վա­յում շա­րու­նա­կում էր ա­ռաջ տա­նել թե­զը, թե հնա­րա­վոր է պայ­մա­նա­գիր ստո­րագ­րել ար­դեն պայ­մա­նա­վոր­ված դրույթ­նե­րի հի­ման վրա` մնա­ցած կե­տե­րը թող­նե­լով ա­պա­գա­յին: Իսկ ա­հա Ա­լի­եւը եւս մեկ ան­գամ մեր­ժեց դա, ա­սե­լով, որ նման մո­տե­ցու­մը ոչ միայն «միան­գա­մայն ա­նի­րա­տե­սա­կան» է, այլ, որ նույ­նիսկ նման մո­տեց­ման նա­խա­դե­պեր չգի­տի: Այ­սինքն, գնդա­կը թողն­ում է Նի­կո­լի դաշ­տում: Այ­սինքն, կա­րող է փոր­ձել շա­րու­նա­կել Մոսկ­վա­յի եւ Վա­շինգ­տո­նի մի­ջեւ «եր­կու ա­թո­ռի նստե­լու» կուր­սը, կա­րող է մնալ կախ­ված ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րի հե­ղաշրջ­ման սպառ­նա­լիք­նե­րից եւ այլն. իր ո­րո­շե­լիքն է: Բայց «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գիր» կլի­նի կա´մ­ ամ­բող­ջա­կան տար­բե­րա­կով, կա´մ չի լի­նի՝ բխող հե­տե­ւանք­նե­րով հան­դերձ: Ու կախ­ված գլո­բալ ո­րո­շու­մից, ո­րը Նի­կո­լը ստիպ­ված է կա­յաց­նել, հաս­կա­նա­լի կդառ­նա նաեւ այն հար­ցի պա­տաս­խա­նը, թե Ա­լե­նին «փչաց­նե­լը» Նի­կո­լը Ա­լիե­ւի կող­մից լա­վութ­յո՞ւն կհա­մա­րի, թե՝ հար­ված:

ԵՎ ՆՈՐԻՑ «ԶԱՆԳԵԶՈՒՐԻ ՄԻՋԱՆՑՔԸ»

Չ­նա­յած, թե Ա­լե­նի այս ժնեւ­յան խա­ղե­րին ինչ գնա­հա­տա­կան կտա Նի­կո­լը, պետք է նաեւ խնդրի այս կող­մին նա­յել:

Կրկ­նենք, Թուր­քիա­յի խորհր­դա­րա­նի խոս­նա­կի հետ ծրագր­ված հան­դի­պու­մը, այ­նո­ւա­մե­նայ­նիվ, կա­յա­ցավ: Ու այս­տեղ պարզ հարց է ծա­գում՝ իսկ ի՞նչ էր քննար­կում Ա­լե­նը թուրք գոր­ծըն­կե­րոջ հետ:

Այս ա­ռու­մով պետք է հե­տեւ­յալ փաստն աչ­քա­թող չա­նել: Քուր­թուլ­մու­շը, Ա­լե­նից զատ, հան­դի­պեց նաեւ Գա­ֆա­րո­վա­յի հետ՝ հայ­տա­րա­րե­լով. «Զան­գե­զու­րի մի­ջանց­քի բա­ցու­մը մեծ հնա­րա­վո­րութ­յուն­ներ կստեղ­ծի թյուր­քա­կան աշ­խար­հի հա­մար»: Այ­սինքն, թուրք-ա­զե­րիա­կան տան­դե­մը հեր­թա­կան ան­գամ ի ցույց դրեց, թե ինչ սպա­սե­լիք­ներ ու­նեն Հա­յաս­տա­նի հետ կապ­ված: Ու պարզ հարց է ծա­գում՝ Ա­լե­նը նույն Քուր­թուլ­մու­շի հետ հան­դի­պում է, որ ի՞նչ, «Զա­նգե­զու­րի մի­ջան­ցքի» հա՞րց է քննար­կում: Այլ բա­նից խո­սե­լու ցան­կութ­յուն Ան­կա­րան չու­նի: Ա­մեն դեպ­քում, հի­շեց­նենք, որ նույն Ա­լե­նի թի­մա­կից, Թուր­քիա­յի հետ հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի կար­գա­վոր­ման հար­ցում Նի­կո­լի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ Ռու­բին­յանն էր օ­րերս հայ­տա­րա­րում, որ Թուր­քիա­յում բա­ցա­կա­յում է քա­ղա­քա­կան ո­րո­շու­մ՝ Հա­յաս­տա­նի հետ հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը կար­գա­վո­րե­լու վե­րա­բեր­յալ: Ու հի­մա ի՞նչ է, Ա­լե­նը Քուր­թուլ­մու­շին հա­մո­զում էր, թե ինչ կլի­նի, քա­ղա­քա­կան ո­րո­շո՞ւմ կա­յաց­րեք, թե՞ հա­յաս­տան­յան ուղ­ղութ­յամբ  Թուր­քիա­յի այս պա­հին հե­տաքրք­րող միակ հարցից՝ «Զան­գե­զու­րի մի­ջանց­քից» էին խո­սում: Նաեւ հաշ­վի առ­նե­լով, որ որ­քան էլ ներ­հա­յաս­տան­յան ա­րեւմ­տա­մոլ­նե­րը փոր­ձում են «Զան­գե­զու­րի մի­ջանց­քի» հար­ցը «ռսի ջե­բը» գցել, մեկ է՝ ան­գամ Նի­կո­լի վեր­ջին ե­լույ­թից էր պարզ, որ Ա­րե­ւելք-Ա­րեւ­մուտք ծրագ­րի այդ մաս­նի­կը ձեռն­տու է բա­ցա­ռա­պես Թուր­քիա­յին եւ Ա­րեւմ­ուտ­քին՝ որ­պես ՌԴ-ի եւ Ի­րա­նի մի­ջեւ բա­ժա­նա­րար գիծ:

Ու հի­մա այս բո­լոր հար­ցե­րի հաս­ցեա­տերն է­լի Նի­կոլն է մնում. ի՞նչ եւ ո՞ւմ օգ­տին է նրա խոս­նա­կը քննար­կում թուր­քե­րի հետ, ե­թե նույն Նի­կո­լի թուր­քա­կան ուղ­ղութ­յամբ դես­պա­նոր­դը հայ­տա­րա­րում է, որ Թուր­քիան առհա­սա­րակ այս պա­հին Հա­յաս­տա­նի հետ խո­սե­լու բան չու­նի: Այս ի՞նչ հեր­թա­կան խաղն է հայ ժո­ղովր­դի թի­կուն­քում, Նի­կոլն այս խա­ղի մեջ ի՞նչ տեղ ու­նի, թե՞ նա ըն­դա­մե­նը հե­ծա­նիվ է քշում, եւ մնա­ցա­ծը կա­ռա­վա­րում է ա­մե­րի­կյան դես­պա­նը: Բայց ե­թե ան­գամ այդ­պես է, պա­տաս­խան տվո­ղը հենց Նի­կոլն է լի­նե­լու:

Այս թեմայով Ավելի ու ավելի պարզ է դառնում, թե Պուտինն ու Թրամփը երկուսուկես ժամ ինչ էին խոսում Որևէ «Զանգեզուրի միջանցք» չի լինելու. ՀՀ-ում Իրանի դեսպան «Զանգեզուրի միջանցք» կոչվող նախագծի շուրջ որևէ քննարկում չկա. Գրիգորյան «Ես չեմ վիրավորվում, երբ ինձ ասում են թուրք»․ համացանցում հիշել են Փաշինյանի խոսքերը Հեռու չէ, տարածքում է. Էքստրասենսը նոր բացահայտում է անում