Վաշինգտոնը կարո՞ղ է Ալիեւին ստիպելով Բրյուսել տանել

Այս­պի­սով, ակն­հայտ է, որ ԱՄՆ-ն պատ­րաստ­վում է գնալ Հա­րա­վա­յին Կով­կա­սում ի­րա­վի­ճա­կի վերջ­նա­կան հան­գու­ցա­լուծ­ման (Տես նաեւ https://iravunk.com/?p=269730&l=am): Այ­սինքն, կա՛մ կ­կա­րո­ղա­նա Ա­լիե­ւին եւ Նի­կո­լին տա­նել Բր­յու­սել եւ պար­տադ­րել ստո­րագ­րել Վա­շին­գո­նի «հա­գով կար­ված» «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գի­րը»: Կամ, ե­թե չկա­րո­ղա­ցավ, շատ մեծ է ռիս­կը, որ Մոսկ­վան կխլի նա­խա­ձեռ­նութ­յու­նը, եւ կու­նե­նանք այլ ի­մաստ պա­րու­նա­կող «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գիր»:

Այ­սինքն` հի­մա ամ­բողջ խնդիրն այն է, թե Նի­կոլն ու Ա­լիեւն ինչ­պես են հանձ­նե­լու «վա­շինգ­տոն­յան թես­տը»: Թե որն է դա, սա էլ է պարզ՝ պետք է գնալ Բր­յու­սել ե­ւ «ա­յո» ա­սել ա­մե­րիկ­յան «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րին»:

­Նի­կո­լը, կար­ծես թե, «միշտ պար­տաս­տ» վի­ճա­կում է: Բր­յու­սել գնա­լու պատ­րաս­տա­կա­մութ­յուն վեր­ջին օ­րե­րին հայտ­նել են հա­յաս­տան­յան գործ­նա­կա­նում բո­լոր պատ­կան պաշ­տոն­յա­նե­րը: Նա­խօ­րեին նա­եւ ԱԳՆ-ն ն­ման հեր­թա­կան հայ­տա­րա­րութ­յուն տա­րա­ծեց՝ վկա­յա­կո­չե­լով Հա­յաս­տան-ԵՄ քա­ղա­քա­կան եւ անվ­տան­գա­յին հար­ցե­րով երկ­խո­սութ­յան երկ­րորդ նիս­տի արդ­յունք­նե­րով ար­ված հայ­տա­րա­րութ­յու­նը. «Հա­յաս­տա­նը հաս­տա­տել է Եվ­րո­պա­կան խորհր­դի նա­խա­գահ Շառլ Մի­շե­լի միջ­նոր­դութ­յամբ Բր­յու­սե­լում ա­ռաջ­նորդ­նե­րի հան­դիպ­մա­նը մաս­նակ­ցե­լու իր պատ­րաս­տա­կա­մութ­յու­նը»:

Չ­նա­յած, կար­ծես թե, Նի­կո­լը փոր­ձում է նաեւ իր «զա­պա­սը պա­հել»: Այս­պես, նա­խօ­րեին ԱԺ-ում խո­սե­լով այն մա­սին, թե ին­չու նա ՀԱՊԿ-ի հեր­թա­կան մի­ջո­ցառ­մա­նը չի գնում, նո­րից հնչեց­րեց հին ու ան­համ բա­ցատ­րութ­յուն­նե­րը: Բայց նաեւ ա­սե­լով. «Մենք քա­ղա­քա­կա­նութ­յան փո­փո­խութ­յան մա­սին չենք պատ­րաստ­վում հայ­տա­րա­րել, քա­նի դեռ չենք ո­րո­շել լքել ՀԱՊԿ-ը»: Այ­սինքն` վերջ­նա­կան ո­րո­շում դեռ չու­նեն, եւ ակն­հայտ է, որ դա կախ­ված է ա­ռա­ջի­կա ի­րա­դար­ձութ­յուն­նե­րից: Վա­շինգ­տո­նը կկա­րո­ղա­նա՞ իր «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գի­րը» պար­տադ­րել, ՀԱՊԿ-ից դուրս գա­լու հարցն էլ դրա­նով կլուծ­վի: Չի՞ կա­րո­ղա­նա, Նի­կո­լին ռու­սա­կան ու­ղեծ­րից հե­ռա­նա­լու տար­բե­րակ չի մնա, եւ մի­գու­ցե այդ դեպ­քում կդառ­նա ՀԱՊԿ-ի ա­մե­նա­ջեր­մե­ռանդ երկր­պա­գուն:

­Սա­կայն Բր­յու­սել­յան հան­դիպ­ման լի­նել-չլի­նե­լը ոչ թե Նի­կո­լից, այլ Ա­լիե­ւից է կախ­ված: Թե ին­չո՞ւ է Ա­լիե­ւը հետ քաշ­վում Ա­րեւ­մուտ­քից, հաս­կա­նա­լի է: Կ­կա­րո­ղա­նա՞ մին­չեւ վերջ դեմ գնալ, դա է այս պա­հի հիմ­նա­կան հար­ցը: Այն, որ Ա­րեւ­մու­տքի հիմ­նա­կան ճնշումն այն է, որ Ա­լիե­ւի գլխին կկա­խեն ցե­ղաս­պա­նի մե­ղադ­րանք, հաս­կա­նա­լի էր դեռ այն պա­հին, երբ նա հա­յա­թա­փում էր Ար­ցա­խը: Բայց այդ մե­ղադ­րան­քը բա­վա­կա՞ն է, որ նա շարժ­վի Վա­շինգ­տո­նի պա­հան­ջած ուղ­ղութ­յամբ, դա է ներ­կա­յիս հար­ցե­րի հար­ցը:

Որ­պես­զի ցե­ղաս­պա­նի մե­ղադ­րանքն Ա­լիե­ւի հա­մար վտան­գա­վոր լի­նի, կա մեկ կա­րե­ւոր պայ­ման. մե­ղադ­րանք ներ­կա­յաց­նո­ղը պետք է աշ­խար­հում ու­նե­նա այն կշի­ռը եւ չու­նե­նա հա­կակ­շիռ, որ կա­րո­ղա­նա իր խոս­քին գործ­նա­կան տեսք տալ:

­Հա­կակ­շիռ, այն էլ՝ հա­րավ­կով­կաս­յան տա­րա­ծաշր­ջա­նում, Վա­շինգ­տո­նը, ի­հար­կե, ու­նի: Ն­րա ներ­կա ծրագ­րերն ուղղ­ված են միա­ժա­մա­նակ ՌԴ-ի, Ի­րա­նի եւ, խո­շոր հաշ­վով, նաեւ Թուր­քիա­յի դեմ: Եվ բնա­կան է, որ այս ե­րեք ու­ժե­րը կփոր­ձեն Ա­լիե­ւին ա­մեն կերպ ա­մե­րիկ­յան ու­ղեծ­րից հե­ռու պա­հել:

Ընդ ո­րում, ե­թե ոչ Նի­կո­լը, ա­պա Ա­լիե­ւը հա­զիվ թե հաշ­վի չառ­նի մաս­նա­վո­րա­պես Ուկ­րաի­նա­յի օ­րի­նա­կը: Ադր­բե­ջա­նից եւ Հա­յաս­տա­նից շատ ա­վե­լի զո­րեղ հետ­խորհր­դա­յին պե­տութ­յուն, ո­րը, ա­մե­րիկ­յան խոս­տում­նե­րից ել­նե­լով, սուր հա­կա­մար­տութ­յան մեջ մտավ Ռու­սաս­տա­նի հետ: Ու նա­խօ­րեին այդ երկ­րի նա­խա­գահ Զե­լենս­կին մեկ տխուր ի­րո­ղութ­յուն խոս­տո­վա­նեց. վեր­ջա­պես հաս­տա­տեց՝ Ա­րեւմտ­յան երկր­նե­րի ֆի­նան­սա­կան օգ­նութ­յան դա­դա­րե­ցու­մը ճգնա­ժամ կա­ռա­ջաց­նի Ուկ­րաի­նա­յում, քա­նի որ ա­ռանց դրա նա չի կա­րո­ղա­նա ան­գամ սո­ցիա­լա­կան վճար­ներ տրա­մադ­րել։ Ու դա այդ­պես է. Ուկ­րաի­նա­յի բյու­ջեն այս պա­հին, հենց ուկ­րաի­նա­կան աղբ­յուր­նե­րի գնա­հատ­մամբ, 50-57%-ով կախ­ված է ա­րեւմտ­յան վար­կե­րից։ Չ­կա ֆի­նան­սա­վո­րում, չի լի­նի թո­շակ-աշ­խա­տա­վարձ, եւ, ա­մե­նա­կա­րե­ւո­րը, պա­տե­րազ­մող բա­նա­կի մա­տա­կա­րա­րում: Մինչ­դեռ նա­խօ­րեին, չնա­յած Ուկ­րաի­նա­յի հա­մառ լոբ­բիս­տա­կան փոր­ձե­րին, հաս­տա­տեց բյու­ջե, որ­տեղ նո­րից Ուկ­րաի­նա­յի հա­մար մեկ ցենտ ան­գամ նա­խա­տես­ված չէ: Իսկ ա­հա եվ­րո­պա­կան երկր­նե­րից նախ Նի­կո­լի սի­րած Ֆ­րան­սիան, նրա հետ­քե­րով՝ այլ պե­տութ­յուն­ներ մե­կը մյու­սի հե­տե­ւից հրա­ժար­վում են Ուկ­րաի­նա­յին զնեք տալ: Պա­հան­ջը սա է՝ վճա­րիր եւ կստա­նաս: Բայց վճա­րե­լու հա­մար փող չկա: Ու կա­րե­լի է հաս­կա­նալ, թե այս ա­մե­նի արդ­յուն­քում ինչ վի­ճակ կա­ռա­ջա­նա ռազ­մա­ճա­կա­տում, որ­տեղ այս պա­հին էլ Ուկ­րաի­նա­յի հա­մար ան­հույս պատ­կեր է տի­րում:

Այս­պի­սով, ա­մե­նա­հա­վա­նա­կան սցե­նարն այն է, որ Զե­լենս­կին կլրաց­նի Վա­շինգ­տո­նի կող­մից «գցված» բա­զում այլ նման լի­դեր­նե­րի ցան­կը: Իսկ թե դրա­նից հե­տո ինչ ճա­կա­տա­գիր է սպա­սվում նման լի­դեր­նե­րին, ցույց է տա­լիս, օ­րի­նակ, Սա­հա­կաշ­վի­լու դեպ­քը: Գու­մա­րած, Զե­լենս­կու պար­տութ­յու­նը Մոսկ­վա­յի հաղ­թա­նակն է, ո­րից հե­տո նաեւ հա­րավ­կով­կաս­յան հար­թա­կում է նրա փաս­տա­ցի կշի­ռը բազ­մա­պատկ­վում: Ու այս նյո­ւանս­նե­րը Ա­լիե­ւը, ի­հար­կե, լավ է հաս­կա­նում:

Մ­յուս կող­մից` Վա­շինգ­տո­նը շտա­պեց մե­ծա­գույն ձեռք­բե­րում հա­մա­րել նա­խա­գահ Սիի վեր­ջին ա­մե­րիկ­յան այցն ու դրա արդ­յունք­նե­րը: Մինչ­դեռ ըն­դա­մե­նը պայ­մա­նա­վոր­վել են ի­րար հետ ու­ղիղ բա­խու­մից խու­սա­փել, քա­նի որ դա կոր­ծա­նա­րար կլի­նի ողջ աշ­խար­հի հա­մար: Մինչ­դեռ դրա­նով Վա­շինգ­տո­նը ա­կա­մա խոս­տո­վա­նում է, որ այ­լեւս եր­բեմ­նի միա­հե­ծան հա­մաշ­խար­հա­յին լի­դե­րը չէ, ո­րի ա­մեն մի քմա­հա­ճույ­քը չկա­տա­րող­նե­րին դա­ժան պա­տիժ է սպառ­նում: Կա­րե­լի է բե­րել մաս­նա­վո­րա­պես Ի­րա­նի եւ Թուր­քիա­յի օ­րի­նա­կը, ո­րոնք ոչ միայն ԱՄՆ-ի հետ «քյալ­լա են տա­լիս», այլ նաեւ Վա­շինգ­տո­նը ստիպ­ված էր Ի­րա­քում գտնվող Ի­րա­նի 10 մի­լիարդ դո­լա­րը եւս ա­պա­սա­ռեց­նել՝ փոր­ձե­լով նաեւ այդ կերպ Թեհ­րա­նին հե­ռու պա­հել իր ուժերն Իս­րա­յե­լի դեմ հա­նե­լու ծրագ­րե­րից: Ու այս ամ­նը եւս Ա­լիե­ւի հա­մար պետք է, որ հստակ ցու­ցիչ լի­նի:

Ու երբ հաշ­վի ենք առ­նում բուն ԱՄՆ-ի ներ­սում աչ­քի ա­ռաջ սրվող մթնո­լոր­տը, երբ ա­մե­նա­հա­վա­նա­կան սցե­նար է դար­ձել գոր­ծող վար­չա­կազ­մի հե­ռա­նա­լը գա­լիք տա­րի, ա­պա այդ՝ հե­ռա­ցող վար­չա­կազ­մի հետ գլո­բալ խա­ղե­րի մեջ մտնե­լը հա­զիվ թե լավ բան խոս­տա­նա: Առավել եւս, որ իրականում ԱՄՆ-ն մեր տարածաշրջանում գործնականում չունի լծակներ, որով կկարողանա Ադրբեջանի վրա ազդել: Հիմնական ուժային բաղադրիչն այստեղ Թուրքիան է, որը գերադասում է աշխատել իր, եւ ոչ թե Բայդենի օգտին:

Այս­պի­սով, կգնա՞ Ա­լիե­ւը Բր­յու­սել: Ի­հար­կե, նա իր հաշ­վարկ­ներն ու­նի, այդ թվում՝ գլո­բալ ի­րո­ղութ­յուն­նե­րի մա­սով: Բայց ա­վե­լի հա­վա­նա­կան տեսք ու­նի, որ Հեյ­դա­րո­վի­չը Վա­շինգ­տո­նի «թես­տը չի հանձ­նի»՝ դրա­նով նաեւ Վո­վա­յի­չին թող­նե­լով «կոտ­րած տաշ­տա­կի ա­ռաջ»: Եվ այն, որ Բաքուն հրաժարվեց մասնակցել Վաշինգտոնում ԱԳ նախարարների հանդիպմանը, որն առաջարկել էր ԱՄՆ-ն, ասվածի մասին է վկայում:

ՔԵՐՈԲ ՍԱՐԳՍՅԱՆ