Եվս մեկ շանս Հայաստանի եւ Արցախի համար, հնարավոր է` վերջինը

Կա­ռա­վա­րու­թյան նիս­տում ե­րեկ Նի­կո­լի ա­րած հայ­տա­րա­րու­թյու­նը մեղմ կլի­ներ ցնցող հա­մա­րե­լը: Այս­պես, նրա խոս­քով. «Տպա­վո­րու­թյուն է ստեղծ­վում, թե Ադր­բե­ջա­նի պլա­նը հե­տե­ւյալն է. Հա­յաս­տա­նի եւ Ադր­բե­ջա­նի մի­ջեւ Ալ­մա-Ա­թա­յի հռչա­կագ­րով ֆիքս­ված սահ­մա­նը վի­ճար­կե­լու տեղ թող­նող դրույթ­նե­րով խա­ղա­ղու­թյան պայ­մա­նա­գիր ստո­րագ­րել, եւ հե­տա­գա­յում ար­դեն սահ­մա­նա­զատ­ման եւ սահ­մա­նագծ­ման գոր­ծըն­թա­ցում տա­րած­քա­յին պա­հանջ­ներ ա­ռա­ջադ­րել Հա­յաս­տա­նին»:

ՆԻ­ԿՈ­ԼԻ ՀԵՐ­ԹԱ­ԿԱՆ ԽՈՍ­ՏՈ­ՎԱ­ՆՈՒ­ԹՅՈՒ­ՆԸ

Թե ինչ­պես է Նի­կոլն իր ա­սա­ծը հիմ­նա­վո­րում, հե­տաքր­քիր չէ: Կա­րե­ւո­րը բուն հայ­տա­րա­րու­թյունն է, ո­րով Նի­կո­լը, ըստ է­ու­թյան, ֆիք­սում է՝ ան­գամ Ար­ցա­խը տա­լու պա­րա­գա­յում հայ-ադրբե­ջա­նա­կան հա­կա­մար­տու­թյու­նը չի կանգ­նի, քա­նի որ այս ան­գամ Ա­լի­եւ­ն  հա­յաս­տա­նյան, նկա­տի ու­նենք՝ նախ­կին խորհր­դա­յին սահ­ման­նե­րով հա­յաս­տա­նյան տա­րածք­նե­րի հան­դեպ հա­վակ­նու­թյուն­ներ է ցու­ցա­բե­րե­լու:

Ա­սենք, Ա­լի­ե­ւի հայ­տա­րա­րու­թյուն­նե­րից զատ, այս մա­սին հեր­թա­կան ան­գամ ուղ­ղա­կի­ո­րեն հաս­տա­տեց նա­եւ Էր­դո­ղա­նը՝ օ­րերս Բայ­րա­մո­վի հետ հան­դիպ­ման շրջա­նակ­նե­րում հայ­տա­րա­րե­լով. «Զան­գե­զու­րի մի­ջանց­քը պետք է ան­հա­պաղ բաց­վի»: Դրա­նով Էր­դո­ղա­նը փաս­տա­ցի ցույց տվեց, որ թքած ու­նի «Հա­յաս­տա­նի սու­վե­րե­նու­թյուն» աս­վա­ծի վրա: Այ­սինքն, ա­մեն մի սու­վե­րեն պե­տու­թյան գործն է՝ իր տա­րած­քով անց­նող ինչ-որ ճա­նա­պարհ կբա­ցի, թե՝ ոչ: Էր­դո­ղանն էլ ա­սում է՝ պետք է Հա­յաս­տա­նը բա­ցի, եւ վերջ: Ու այդ խոս­քի շա­րու­նա­կու­թյունն էլ պետք է հաս­կա­նալ՝ չբա­ցեք, ու­ժով կա­նենք:

Այն, որ այս­քա­նից հե­տո Նի­կո­լը նոր է մի­այն «հաս­կա­նում», որ Ար­ցա­խը հանձ­նե­լուց հե­տո թուրք-ազե­րի­ա­կան տան­դե­մը բուն հա­յաս­տա­նյան տա­րածք­նե­րի նկատ­մամբ է հայտ ներ­կա­յաց­նե­լու, հեր­թա­կան հաս­տա­տումն է, որ նա կա՛մ ո­րե­ւէ պատ­կե­րա­ցում չու­նի, թե ինչ է կա­տար­վում, կա՛մ՝ դի­տա­վո­րյալ է այս վի­ճա­կին հասց­րել: Ընդ ո­րում, ա­ռա­ջին տար­բե­րա­կի հա­վա­նա­կա­նու­թյու­նը, ի­հար­կե, չնչին է, քա­նի որ, ե­թե ո­րե­ւէ ղե­կա­վար սկսում է հաս­կա­նալ, որ իր իսկ սխալ­նե­րի պատ­ճա­ռով եր­կի­րը հասց­րել է ոչն­չաց­ման եզ­րին, պետք է որ նե­րո­ղու­թյուն խնդրեր եւ սե­փա­կան ոտ­քով բանտ գնար: Նի­կո­լի մոտ հա­կա­ռակն է. փաս­տա­ցի խոս­տո­վա­նում է, որ ըն­դա­մե­նը 5 տա­րում ի­րեն եւ Ար­ցա­խի լի­ար­ժեք պաշտ­պա­նե­լու ու­նակ եր­կի­րը (ինչպես նրա նա­խա­րար Տո­նո­յա­նը եւս օ­րերս փաս­տեց) հասց­րել է ներ­կա նվաստ վի­ճա­կին, բայց հե­ռա­նա­լու փո­խա­րեն, դեռ փոր­ձում է ընտ­րու­թյուն­նե­րի մաս­նակ­ցել: Ըստ է­ու­թյան, սա հեր­թա­կան հիմ­նա­վո­րումն է, որ նա դի­տա­վո­րյալ է այս ա­մենն ա­նում: Չնա­յած, մի­այն փաս­տը, որ նա կա­րող է զու­գա­հե­ռա­բար Ա­լի­ե­ւի հետ մի­ա­սին եվ­րո­պա­կան քա­րոզ­չա­մե­քե­նա­յի հիմ­նա­կան մե­խա­նիզ­մին՝ «Euronews»-ին հար­ցազ­րույց տալ, ընդ ո­րում, հան­դես գալ Հեյ­դա­րո­վի­չի ա­սած­նե­րի փոխլ­րաց­նող մտքե­րով, ար­դեն իսկ նո­րից ու նո­րից հիմ­նա­վո­րում է, թե նա ինչ խաղ է խա­ղում, եւ որ­տեղ են դրա ար­մատ­նե­րը:

ԱՐ­ՑԱ­ԽՈՒՄ Ո­ՄԱՆՔ Ա­ՌԱՋ ԵՆ ՏԱ­ՆՈՒՄ Ա­ԼԻ­Ե­ՎԻ ՈՒ­ԶԱ­ԾԸ

Ա­մե­նատ­խուրն այն է, որ գնա­լով բաց տես­քով է նա­եւ Ար­ցա­խի ներ­կա վեր­նա­խա­վը ցույց տա­լիս, որ բա­ցա­ռա­պես նույն խա­ղի մեջ է, թե­եւ նրանց պա­րա­գա­յում խոս­քը ա­մե­նա­բուն ի­մաս­տով սե­փա­կան հո­ղը թշնա­մուն տա­լու մա­սին է: Օ­րի­նակ, նույն հար­ցազ­րույ­ցում Ա­լի­եւը նման միտք ա­ռաջ տա­րավ. «Առանց ռուս խա­ղա­ղա­պահ­նե­րի ա­վե­լի հեշտ կլի­ներ շփվել «Ղա­րա­բա­ղում հա­յե­րի­ հետ»: Դա, ի­հար­կե, խոս­տո­վա­նու­թյուն է, որ հենց խա­ղա­ղա­պահ­նե­րի ներ­կա­յու­թյունն է Ա­լի­ե­ւը հա­մա­րում իր ներ­կա­յիս հիմ­նա­կան խնդի­րը: Եվ ոչ մի­այն ներ­կա­յիս. պա­տե­րազ­մը տա­նուլ տա­լու հիմ­նա­կան մե­ղա­վոր­նե­րից մե­կը՝ Տո­նո­յա­նը եւս նա­խօ­րե­ին հաս­տա­տեց, որ մի­այն ռու­սա­կան ու­ժե­րի Ար­ցախ մուտքն էր, որ կա­րո­ղա­ցավ զի­նա­դա­դա­րի ռե­ժիմ ա­պա­հո­վել: Այ­սինքն, որ հենց դրա ար­դյուն­քում է, որ Ար­ցա­խը ոտ­քով-գլխով դեռ 2020թ.-ին ա­զե­րի­նե­րը չգրա­վե­ցին: Ու չնա­յած դրան, այ­սօր Ար­ցա­խի քա­ղա­քա­կան իշ­խա­նու­թյուն կոչ­վա­ծի շատ ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­ներ ա­ռաջ են տա­նում ռու­սա­կան զոր­քե­րին հե­ռաց­նե­լու տես­լա­կա­նը, այ­սինքն՝ նույն բա­նը, ո­րը, կրկնենք, Ա­լի­ե­ւի ե­րա­զանքն է 2020թ. նո­յեմ­բե­րից ի վեր:

Բա­նը հա­սել է այն աբ­սուր­դին, որ 44-օրյա պա­տե­րազ­մի հե­տե­ւան­քով Ար­ցա­խից տե­ղա­հան­ված, ա­վե­լի կոնկ­րետ՝ տե­ղա­հան­ված­նե­րի ա­նու­նից հան­դես ե­կող ան­ձինք, տար­բեր ՀԿ-ներ օ­րերս նա­մա­կով նման պա­հանջ ներ­կա­յաց­րին Նի­կո­լին. «Դուք՝ որ­պես ՀՀ վար­չա­պետ, պար­տա­վոր եք պա­հան­ջել Ար­ցա­խի Հան­րա­պե­տու­թյուն մտցնել ՄԱԿ խա­ղա­ղա­պահ զոր­քեր, քա­նի որ ռուս «խա­ղա­ղա­պահ­նե­րը» չեն կա­տա­րում ի­րենց պար­տա­կա­նու­թյուն­նե­րը: Ռու­սաս­տա­նի Դաշ­նու­թյու­նը եւս մեկ ան­գամ ա­պա­ցու­ցել է, որ հան­ցա­վոր պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյամբ իր զոր­քե­րը մտցրել է Ար­ցախ՝ հա­յա­թա­փե­լու Ար­ցա­խի Հան­րա­պե­տու­թյունն ու այն հանձ­նե­լու Ադր­բե­ջա­նին… Հա­կա­ռակ դեպ­քում մենք կդի­մենք Մինս­կի խմբի մյուս հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րին՝ Ֆրան­սի­ա­յին ու ԱՄՆ-ին եւ կհոր­դո­րենք, որ ի­րենք վերց­նեն խնդի­րը ՄԱԿ ԱԽ օ­րա­կարգ մտցնե­լու նա­խա­ձեռ­նու­թյու­նը, քա­նի որ ՀՀ իշ­խա­նու­թյու­նը ու­զուր­պաց­ված է եւ չի պաշտ­պա­նում իր քա­ղա­քա­ցի­նե­րի շա­հերն ու անվ­տան­գու­թյու­նը, ստո­րա­դա­սե­լով դրանք օ­տար երկր­նե­րի շա­հե­րին»: Աբ­սուր­դի վեր­ջին աս­տի­ճանն է, երբ ա­սում են, թե ռուս­նե­րը 2020թ. նո­յեմ­բե­րին զորք մտցրին, որ Ար­ցա­խը հանձ­նեն Ադր­բե­ջա­նին: Է­մո­ցի­ո­նալ տեր­մին­ներ չօգ­տա­գոր­ծենք, բայց այդ քա­րոզն ա­ռաջ տա­նող­նե­րը կա­րո՞ղ են գո­նե ա­սել, թե 2020թ. նո­յեմ­բե­րի 8-ին քա­նի մարդ կար Ստե­փա­նա­կեր­տում, եւ ե­թե ռու­սա­կան զոր­քեր­ը չմտնեին, քա­նի օր հե­տո ա­զե­րի­նե­րը ողջ Ար­ցա­խը կգրա­վե­ին: Նա­եւ՝ կա­րո՞ղ են բա­ցատ­րել, թե նույն ԱՄՆ-ն ու Ֆրան­սի­ան գո­նե մեկ քայլ ա­րե­ցի՞ն, որ ա­զե­րի­նե­րը կանգ առ­նեն: Ի­հար­կե, հաս­կա­նալ կա­րե­լի է, թե նման կեղ­տի տակ ի­րա­կա­նում ով­քեր են կանգ­նած, ինչ փո­ղեր են դրված: Նկա­տի ու­նենք, որ ստե­փա­նա­կեր­տյան եւ ե­րե­ւա­նյան «էլի­տա­նե­րը» կա­րո՞ղ են ա­պա­ցու­ցել, որ ի­րենք ան­մասն են այս բա­ցա­հայտ ա­լի­ե­ւա­մետ քա­րոզ­նե­րին…

ԻՆՉ Է Ա­ՌԱ­ՋԱՐ­ԿՈՒՄ ՄՈՍԿ­ՎԱՆ

Կարճ ա­սած, Նի­կոլն ըն­դա­մե­նը ի ցույց դրեց, թե ի­րա­կա­նում որն է խա­ղի ամ­բող­ջա­կան ի­մաս­տը. բա­ցի Ար­ցա­խից, պետք է տալ նա­եւ հա­յաս­տա­նյան հո­ղեր, եւ դրա շրջա­նակ­նե­րում գոր­ծար­կել «Զան­գե­զու­րի մի­ջանց­քը»: Չէ, նոր բան այս­տեղ չկա: Պար­զա­պես, երբ թե­ման պաշ­տո­նա­պես բեր­վում է հրա­պա­րա­կա­յին դաշտ, դա եւս ակ­նարկ է այն մա­սին, որ հա­սել ենք հենց այն փու­լին, երբ պետք է գործ­նա­կան քայ­լեր լի­նեն:

Այս ֆո­նին, պա­տա­հա­կան չէր նա­եւ ՌԴ-ի ռե­ակ­ցի­ան: Նախ, ԱԳՆ խոս­նա­կի մի­ջո­ցով, ով հեր­թա­կան ան­գամ հի­շեց­րեց, որ ներ­կա ի­րո­ղու­թյուն­նե­րի ար­մատ­նե­րը դրված են Նի­կո­լի կող­մից «Ադրբե­ջա­նի տա­րած­քա­յին ամ­բող­ջա­կա­նու­թյու­նը ճա­նա­չե­լու» ա­րեւմ­տյան սցե­նա­րի հիմ­քում:

Զու­գա­հե­ռա­բար, ար­ցա­խյան ի­րա­վի­ճա­կը եւ այդ հա­մա­տեքս­տում՝ ար­ցա­խա­հա­յու­թյան հա­մար թիվ 1 կա­րե­ւո­րու­թյան՝ անվ­տան­գու­թյան հար­ցը մեկ­նա­բա­նեց Ե­ԱՏՄ ինս­տի­տու­տի տնօ­րեն, հե­ղի­նա­կա­վոր փոր­ձա­գետ Վլա­դի­միր Լե­պե­խի­նը: Ըստ նրա, ար­ցա­խա­հա­յու­թյա­նը տված ե­րաշ­խիք­նե­րը վստա­հու­թյուն կներշն­չեն մի­այն այն դեպ­քում, ե­թե, օ­րի­նակ, ա­ռանց­քա­յին հար­ցե­րի շուրջ հան­րաք­վե անց­կաց­վի, եւ այն դառ­նա Ադր­բե­ջա­նի կա­ռա­վա­րու­թյան գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րի ու­ղե­ցույ­ցը, ո­րը հաշ­վի կառ­նի Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի բնա­կիչ­նե­րի դիր­քո­րո­շու­մը: Սա, ի դեպ, հենց այն սխե­ման է, ո­րը տե­ղա­վոր­վում է հայ-ադրբե­ջա­նա­կան եւ ար­ցա­խյան թե­մա­նե­րով ռու­սա­կան ա­ռա­ջարկ­նե­րի մեջ: Հա­կա­ռակ դեպ­քում, ըստ Լե­պի­խի­նի, անվ­տան­գու­թյան այն մե­խա­նիզ­մը, որն ա­ռա­ջար­կում է Ա­լի­եւը, այ­սինքն, ո­րը դրված է նա­եւ բրյու­սե­լյան սցե­նա­րի հիմ­քում. «Նույնն է, թե հա­մա­կենտ­րո­նաց­ման ճամ­բար ստեղ­ծել եւ ա­սել, որ անվ­տան­գու­թյու­նը ե­րաշ­խա­վոր­ված կլի­նի»:

Լե­պի­խի­նը նա­եւ մատ­նան­շեց, որ այդ եր­կու սցե­նար­նե­րը կա­յին ի սկզբա­նե, փաս­տա­ցի՝ 2020թ. նո­յեմ­բե­րի 10-ից ի վեր: Սա­կայն Նի­կո­լը գե­րա­դա­սեց բա­նակ­ցել եվ­րո­պա­ցի­նե­րի հետ, ո­րոնք «ոչինչ չեն ե­րաշ­խա­վո­րում»: Ա­վե­լին. «Կձե­ւաց­նեն, թե պայ­մա­նա­վոր­վում են, բայց այդ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյուն­նե­րը, մի­եւ­նույնն է, կխախտ­վեն: Ադր­բե­ջա­նի թի­կուն­քում Թուր­քի­ա­յի դիր­քո­րո­շումն է, իսկ Թուր­քի­ա­յի թի­կուն­քում՝ ՆԱ­ՏՕ-ինը: Իսկ ո՞վ է կանգ­նած Հա­յաս­տա­նի թի­կուն­քում, Փա­շի­նյա­նի թի­կուն­քում: Նույն բրի­տա­նա­կան հե­տա­խու­զու­թյու­նը, որն ա­ջակ­ցում է Թուր­քի­ա­յին, ոչ թե Փա­շի­նյա­նին»: Մինչ­դեռ Նի­կո­լը. «Հնա­րա­վո­րու­թյուն ու­ներ Ռու­սաս­տա­նի հետ ՀԱՊԿ-ի շրջա­նակ­նե­րում նոր ռազ­մա­կան պայ­մա­նա­գիր կնքե­լու, երբ ռուս խա­ղա­ղա­պահ­նե­րը մտան Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բաղ… Սա­կայն նա ա­մեն ինչ ա­րեց ՀԱՊԿ-ը վար­կա­բե­կե­լու հա­մար, Ռու­սաս­տա­նի հետ լի­ար­ժեք չխո­սեց, այլ գնաց Բրյու­սել ու հույս ու­ներ, որ այն­տեղ ինչ-որ մե­կը կե­րաշ­խա­վո­րի Ա­լի­ե­ւի հետ իր պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյուն­նե­րի կա­տա­րու­մը»:

Սա, թե­րեւս, նա­եւ Ար­ցա­խին ուղղ­ված մե­սի­ջի տեսք ու­նի, թե՝ վեր­ջա­պես կողմ­նո­րոշ­վեք, թե ում հետ եք՝ աչ­քի ա­ռաջ ու­նե­նա­լով ար­դեն մի­ան­գա­մայն ակն­հայ­տ հե­տե­ւանք­նե­րը:

Վեր­ջա­պես, ՌԴ ԱԳՆ-ի մի­ջո­ցով նա­եւ Նի­կո­լին հղված եւս մի վեր­ջին մե­սիջ ե­կավ, այս ան­գամ ԱՊՀ երկր­նե­րի ա­ռա­ջին վար­չու­թյան տնօ­րեն Մի­քա­յել Ա­ղա­սան­դյա­նի մի­ջո­ցով: Ըստ նրա, դեռ ու­ժի մեջ է ՀԱՊԿ-ի ա­ռա­քե­լու­թյու­նը Հա­յաս­տա­նի եւ Ադր­բե­ջա­նի սահ­մա­նին տե­ղա­կա­յե­լու հար­ցը: Ա­ղա­սան­դյա­նը նա­եւ բա­ցատ­րեց, թե՝ Մոսկ­վա­յում հա­մոզ­ված են, որ «հա­մա­պա­տաս­խան ո­րո­շում­նե­րի ըն­դու­նու­մը դրա­կան ազ­դե­ցու­թյուն կու­նե­նա հա­մա­տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին ի­րա­վի­ճա­կի վրա»: Ընդ ո­րում, նա նա­եւ ընդգ­ծեց, որ Մոսկ­վա­յում նա­եւ լավ հաս­կա­նում են, որ Ա­րեւ­մուտ­քը ձգտում է՝ «Առա­վե­լա­գույն վնաս պատ­ճա­ռեն ՌԴ-ին ու նրա դիր­քե­րին Հա­րա­վա­յին Կով­կա­սում: Հա­նուն այդ խնդրի ի­րա­կա­նաց­ման նրանք փոր­ձում են խա­փա­նել տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին անվ­տան­գու­թյան գո­յու­թյուն ու­նե­ցող մե­խա­նիզմ­նե­րը, այդ թվում նրանք, ո­րոնք հեն­վում են ՀԱՊԿ հնա­րա­վո­րու­թյուն­նե­րի վրա»: Նա­եւ, որ. «Երե­ւա­նում դա լավ են հաս­կա­նում»:

Այ­սինքն, ե­թե հի­մա Նի­կո­լը տրտնջում է, թե Ադր­բե­ջա­նը Հա­յաս­տա­նի տա­րածք­նե­րի հան­դեպ հա­վակ­նու­թյուն­ներ ու­նի, բայց նա­եւ ա­րեւմ­տյան շա­հե­րից ել­նե­լով, ար­գե­լա­փա­կում է ՀԱՊԿ-ի, այն է՝ ռու­սա­կան նոր ու­ժե­րի մուտ­քը Հա­յաս­տա­նի սահ­ման­ներ, ո­րոնք, ի դեպ, գոր­ծե­լու են Ար­ցա­խում գտնվող ու­ժե­րի հետ փոխլ­րաց­ման սկզբուն­քով, ա­պա հի­մա ու­նի եւս մեկ հնա­րա­վո­րու­թյուն՝ վերջ­նա­կան կողմ­նո­րոշ­ման հա­մար: Եվ ոչ մի­այն Նի­կո­լը. այս ա­մե­նը վե­րա­բե­րում է նա­եւ պաշ­տո­նա­կան Ստե­փա­նա­կեր­տին: Կօգտ­վե՞ն այդ հնա­րա­վո­րու­թյու­նից, լավ: Չե՞ն օգտ­վի, ա­պա կշա­հի Ա­լի­ե­ւը:

ՔԵ­ՐՈԲ ՍԱՐԳ­ՍՅԱՆ