Ալիեւի ու Նիկոլի պատասխանը Պուտինի «վերջնագրին»

Հու­լի­սի 21-ին ՀՀ ԱԳ նա­խա­րար Ա­րա­րատ Միր­զո­յանն ըն­դու­նել էր Ե­ԱՀԿ Մինս­կի խմբի ռու­սաս­տան­ցի հա­մա­նա­խա­գահ, Հա­յաս­տա­նի եւ Ադր­բե­ջա­նի մի­ջեւ հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի կար­գա­վոր­մանն ա­ջակ­ցե­լու հար­ցե­րով ՌԴ ար­տա­քին գոր­ծե­րի նա­խա­րա­րի հա­տուկ ներ­կա­յա­ցու­ցիչ Ի­գոր Խո­վա­ե­ւին: Ռու­սա­կան ներ­կա­յա­ցուց­չի այս այ­ցը ա­ռա­ջին հեր­թին հե­տե­ւյա­լի մա­սին է հու­շում՝ ան­գամ վա­շինգ­տո­նյան եւ բրյու­սե­լյան վեր­ջին հայտ­նի հան­դի­պում­նե­րից հե­տո, որ­տեղ մին­չեւ Սպի­տակ տան մա­կար­դա­կով ձգտում է­ին ա­մեն կերպ հայ-ադրբե­ջա­նա­կան գոր­ծըն­թա­ցը տա­նել ադր­բե­ջա­նա­կան բո­լոր պա­հանջ­նե­րը բա­վա­րա­րե­լու ուղ­ղու­թյամբ, Մոսկ­վան դեռ ի­րեն հա­մա­րում է խա­ղի մեջ՝ ա­ռաջ տա­նե­լով կար­գա­վոր­ման իր մո­դե­լը:

ԻՆՉ ՑՈՒՅՑ ՏՎԵՑ ԽՈ­ՎԱ­Ե­ՎԻ ԱՅ­ՑԸ

Նշված հան­դիպ­ման հետ կապ­ված եւս, թե­եւ ման­րա­մաս­ներ, ըստ սո­վո­րույ­թի, նե­րսից չեն ներ­կա­յաց­վում, սա­կայն պաշ­տո­նա­կան խղճուկ տե­ղե­կատ­վու­թյու­նից ո­րոշ տո­ղա­տա­կա­յին դե­տալ­ներ կան հե­տե­ւու­թյուն­նե­րի հա­մար: Մաս­նա­վո­րա­պես, ըստ ՀՀ ԱԳՆ-ի՝ Միր­զո­յա­նը խոսել է «մի­ջազ­գա­յին մե­խա­նիզ­մի ներ­քո Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի ժո­ղովր­դի ի­րա­վունք­նե­րի եւ անվ­տան­գու­թյան խնդիր­նե­րի հաս­ցե­ագր­ման հրա­մա­յա­կա­նի» մասին: Բա­ցի այդ. «Ընդգծ­վել է Ադր­բե­ջա­նի կող­մից Լա­չի­նի մի­ջանց­քի ար­գե­լա­փակ­ման ան­հա­պաղ վե­րաց­ման անհ­րա­ժեշ­տու­թյու­նը՝ հա­մա­ձայն 2020թ. նո­յեմ­բե­րի 9-ի ե­ռա­կողմ հայ­տա­րա­րու­թյան եւ ՄԱԿ-ի ար­դա­րա­դա­տու­թյան դա­տա­րա­նի փետր­վա­րի 22-ի եւ հու­լի­սի 6-ի վճիռ­նե­րի»:

Գլխա­վոր խնդի­րը, որն ան­հաղ­թա­հա­րե­լի մնաց Վա­շինգ­տո­նի եւ Բրյու­սե­լի հի­շա­տակ­ված քննար­կում­նե­րում, «Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի ժո­ղովր­դի ի­րա­վունք­նե­րի եւ անվ­տան­գու­թյան» թե­ման էր: Այ­սինքն, պաշ­տո­նա­կան Ստե­փա­նա­կեր­տը, չնա­յած իր ողջ բա­ցա­սա­կա­ն եւ դրա­կա­ն ընկալումների, կա­մա թե ա­կա­մա չի կա­րո­ղա­նում տե­ղա­փոխ­վել «Բաք­վի հետ բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րի» դաշտ: Ար­ցա­խում բո­լորն են հաս­կա­նում դրա իս­կա­կան ի­մաս­տը՝ ծնկել Ա­լի­ե­ւի ա­ռաջ: Բայց նա­եւ, որ ան­գամ Ադր­բե­ջա­նի գե­րիշ­խա­նու­թյու­նը ճա­նա­չե­լու դեպ­քում, այն բա­նից հե­տո, երբ այդ հիմ­քով Ար­ցա­խից կարճ ժա­մա­նակ անց դուրս կբեր­վեն ռու­սա­կան զոր­քե­րը, ար­ցա­խա­հա­յու­թյունն էլ ստիպ­ված կլի­նի հե­ռա­նալ հայ­րե­նի հո­ղից: Ար­դյուն­քում, «Բաք­վի հետ բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րի» վա­շինգ­տո­նյան սցե­նա­րը, ան­գամ ներ­կա օր­հա­սա­կան վի­ճա­կում, այդ­պես էլ ա­ռաջ տա­նել չի ստաց­վում, ին­չի մա­սին պարզ ակ­նարկ էր նա­եւ ԱՀ ԱԺ-ի վեր­ջին ար­տա­հերթ նիստն ու հայ­տա­րա­րու­թյու­նը, Նի­կո­լին ուղղ­ված ա­մե­նա­կոշտ անձ­նա­վոր­ված քննա­դա­տու­թյամբ հան­դերձ, այդ թվում՝ Ա­րա­յի­կի թի­մա­կից­նե­րի կող­մից:

Այս դեպ­քում, Միր­զո­յան Ա­րո­յին եւս մնում է ա­ռաջ տա­նել «Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի ժո­ղովր­դի ի­րա­վունք­նե­րի եւ անվ­տան­գու­թյան ե­րաշ­խիք­նե­րի» թե­զը: Չի աշ­խա­տում նա­եւ «անվտան­գու­թյան մի­ջազ­գա­յին ե­րաշ­խիք­նե­րի» սխե­ման, նա­եւ հաշ­վի առ­նե­լով, որ հենց դա է ար­ցա­խյան ուղ­ղու­թյամբ ՌԴ-Արեւ­մուտք այս­քան սրված պայ­քա­նի հիմ­նա­կան կռվախն­ձո­րը: Այ­սինքն, Ա­րեւ­մուտ­քը պետք է կա­րո­ղա­նա ՌԴ-ից խլել Ար­ցա­խի անվ­տան­գու­թյան ե­րաշ­խա­վո­րի դե­րը, ո­րը հիմն­ված է նո­յեմ­բե­րի 9-ի ե­ռա­կողմ հայ­տա­րա­րու­թյան վրա, իսկ այդ փաս­տա­թուղ­թը ճա­նա­չել է ՄԱԿ ԱԽ-ի կող­մից: Ու քա­նի դեռ դա Ա­րեւ­մուտ­քին տե­սա­նե­լի եւ շո­շա­փե­լի ձե­ւով ա­նել չի հա­ջող­վում, ան­գամ նե­րար­ցա­խյան եւ ներ­հա­յաս­տա­նյան դա­վա­ճա­նա­կան հա­մա­կար­գե­րի գոր­ծարկ­մամբ, վա­շինգ­տո­նյան սցե­նա­րով «խա­ղա­ղու­թյան պայ­մա­նագ­րի» թե­ման էլ լռվել-մնա­ցել է, իսկ Միր­զո­յա­նին մնում է նո­րից խո­սել անվ­տան­գու­թյան ե­րաշ­խիք­նե­րի մա­սին:

Եվ, բնա­կա­նա­բար, ոչ մի­այն Միր­զո­յա­նին: Նույն օ­րը «Ֆրանս պրե­սին» տված հար­ցազ­րույ­ցում, որն ա­վե­լի նման էր Բրյու­սե­լից հե­տո կոնկ­րետ դիր­քո­րո­շում­ներ ճշտե­լու փոր­ձի, Նի­կո­լը եւս մտավ նույն դաշտ՝ «կար­միր գիծ» ներ­կա­յաց­նե­լով «Հա­յաս­տա­նի տա­րած­քա­յին ամ­բող­ջա­կա­նու­թյու­նը, ինք­նիշ­խա­նու­թյու­նը եւ Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի հա­յու­թյան ի­րա­վունք­նե­րը եւ անվ­տան­գու­թյու­նը»:

ՆՈՐ ՇՐՋԱ­ԴԱ՞ՐՁ

Հե­տաքր­քիր մտո­րում­ներ ա­ռաջ բե­րող մեկ դե­տալ եւս կար Նի­կո­լի խոս­քում: «Եթե բա­նակ­ցա­յին ճա­նա­պար­հով հար­ցեր չեն լուծ­վում, այդ բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րը նույն­պես…»: Այ­սինքն, նա վա­շինգ­տո­նյան եւ բրյու­սե­լյան «բա­նակ­ցա­յին ճա­նա­պար­հի» մա­սի՞ն է ակ­նար­կում, թե դրանք «հար­ցեր չեն լու­ծում»: Ե­թե ի­րոք այդ մա­սին է խոս­քը, սա նա­եւ կա­րե­լի է ըն­կա­լել, որ­պես Նի­կո­լի կող­մից Վա­շինգ­տո­նին ուղղ­ված կշտամ­բանք-արդա­րաց­ման պես մի բան, թե՝ հար­ցե­րը չեք կա­րո­ղա­նում լու­ծել, ես ի՞նչ ա­նեմ:

Ու երբ այդ մա­սին աս­վում է Խո­վա­ե­ւի հա­յաս­տա­նյան այ­ցի ֆո­նին, ա­պա ­Վա­շինգ­տո­նում Նի­կո­լի խոս­քը կա­րող են նա­եւ ըն­կա­լել  այս­պես՝ ե­թե չեք կա­րո­ղա­նում հարց լու­ծել, ու­րեմն մնում է աշ­խա­տել նրանց հետ, ով­քեր կա­րող են լու­ծել: Ա­մեն դեպ­քում, Նի­կո­լի մյուս միտ­քը եւս նոր շրջա­դար­ձի մա­սին ակ­նար­կի է նման­վում: «Հաշ­վի առ­նե­լով Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի եւ Ադր­բե­ջա­նի ու­ժե­րի ան­հա­մա­չա­փե­լի­ու­թյու­նը՝ մենք կար­ծում ենք, որ ե­թե մենք Ստե­փա­նա­կեր­տին եւ Բաք­վին թող­նենք դեմ դի­մաց, Բա­քուն հնա­րա­վո­րու­թյուն կու­նե­նա կա՛մ մո­ռա­ցու­թյան մատ­նել այդ օ­րա­կար­գը, կա՛մ լի­նել մե­նա­խո­սո­ղի եւ ոչ թե երկ­խո­սո­ղի դե­րում: Սա է պատ­ճա­ռը, որ մեր ըն­կալ­մամբ, այդ խո­սակ­ցու­թյու­նը պետք է տե­ղի ու­նե­նա մի­ջազ­գա­յին մե­խա­նիզմ­նե­րի շրջա­նա­կում, որ­տեղ վկա ներ­կա կլի­նի մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թյու­նը…»: Բնա­կա­նա­բար, այս­տեղ գա­լիս ենք նույն մտքին. այս պա­հին Ար­ցա­խում ոչ թե «մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թյունն» է գտնվում, այլ՝ ռու­սա­կան բա­նա­կը: Կարճ ա­սած, որ ե­թե դա չփոխ­վի, ա­պա մի­այն Մոսկ­վան կա­րող է հա­վակ­նել «Ստե­փա­նա­կեր­տի եւ Բաք­վի երկ­խո­սու­թյան միջ­նորդ-վե­րահս­կո­ղի դե­րում»:

ՊՈՒ­ՏԻ­ՆԻ ՎԵՐՋ­ՆԱ­ԳԻ­ՐԸ ՍՏԻ­ՊՈՒՄ Է ԳՈՐ­ԾԵԼ

Սա, ի դեպ, սպա­սե­լի գոր­ծըն­թաց է: Հի­շեց­նենք, որ օ­րերս ՌԴ ԱԳՆ-ն հնչեց­րեց գրե­թե վերջ­նագ­րի նման­վող հայ­տա­րա­րու­թյուն. «Մենք պատ­րաստ ենք մոտ ա­պա­գա­յում Մոսկ­վա­յում կազ­մա­կեր­պել արտ­գործ­նա­խա­րար­նե­րի ե­ռա­կողմ հան­դի­պում՝ քննար­կե­լու ա­մե­նա­բարձր մա­կար­դա­կով պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյուն­նե­րի ի­րա­կա­նաց­ման ու­ղի­նե­րը, այդ թվում՝ խա­ղա­ղու­թյան պայ­մա­նագ­րի հա­մա­ձայ­նեց­ման հար­ցը, ո­րին կհա­ջոր­դի ռուս-ադրբե­ջա­նա-հայ­կա­կան գա­գաթ­ա­ժո­ղո­վը Մոսկ­վա­յում՝ նշված փաս­տա­թուղ­թը ստո­րագ­րե­լու հա­մար»: Հայ­տա­րա­րու­թյան ի­մաս­տը դժվար չէր հաս­կա­նալ: Մոսկ­վան սրա­նով պարզ ա­սում էր, որ խա­ղե­րի ժա­մա­նա­կը հա­մա­րում է ա­վարտ­ված, կան ե­ռա­կողմ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյու­ննե­ր, ո­րոնք Ա­լի­եւն ու Նի­կո­լը քա­նիցս պար­տա­վոր­վել են կա­տա­րել: Ու հի­մա պա­հան­ջում են կազ­մա­կեր­պել բարձր մա­կար­դա­կով գա­գա­թա­ժո­ղով՝ ե­ռա­կողմ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյուն­նե­րի հի­ման վրա վերջ­նա­կան փաս­տա­թուղթ ստո­րագ­րե­լու հա­մար: Այ­սինքն, Ա­լի­ե­ւին ու Նի­կո­լին մնում էր ընտ­րել՝ կա՛մ գնում են ակն­հայ­տո­րեն Պու­տի­նից ե­կող այդ պա­հան­ջի ուղ­ղու­թյամբ, կա՛մ չեն գնում՝ այդ ընտ­րու­թյու­նից բխող բո­լոր հնա­րա­վոր հե­տե­ւանք­ներն աչ­քի ա­ռաջ առ­նե­լով:

Եվ ա­հա, շատ չան­ցած, ինչ­պես Բա­քուն, այն­պես էլ Ե­րե­ւա­նը հաս­տա­տեցին, որ ԱԳ նա­խա­րար­նե­րի հան­դի­պում լի­նե­լու է, եւ արագ: Նա­եւ հաշ­վի առ­նե­լով այն հու­մա­նի­տար ի­րա­վի­ճա­կը, որն Ար­ցա­խում ի­րոք հաս­նում է սրաց­ման գա­գաթ­նա­կե­տին: Իսկ դա Ա­լի­ե­ւի հա­մար ի­րոք կա­րող է խնդիր­ներ ա­ռա­ջաց­նել: Օ­րի­նակ, Մոսկ­վա­յից ե­ղավ նա­եւ ակ­նարկ, որ կա­րող է գոր­ծար­կել օ­դա­յին հա­ղոր­դակ­ցու­թյու­նը, եւ ե­թե դրա տակ դնի գա­ղա­փա­րը, թե՝ «Արցա­խա­հա­յու­թյու­նը սո­վա­մա­հու­թյան շե­մին է, եւ պետք է ա­մեն կերպ մարդ­կանց կյան­քը փրկել», ա­պա նույ­նիսկ Վա­շինգ­տո­նը հա­զիվ թե դրան հա­կազ­դե­լու մի­ջոց գտնի: Իսկ ե­թե օ­դա­յին կա­պը գոր­ծարկ­վի, ա­պա ինչ խոսք, Ա­լի­ե­ւը հաս­կա­նում է, որ այ­լեւս այն փա­կել չի կա­րող: Կամ, պետք է սկսի ռու­սա­կան ինք­նա­թիռ­նե­րը խփել, ո­րի հե­տե­ւանք­նե­րը հաս­կա­նա­լի են: Եվ այս ի­րա­վի­ճա­կում Ա­լի­ե­ւի կող­մից ռուս-ադրբե­ջա­նա­կան հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի գովքն ա­նելն ու Բայ­րա­մո­վին Մոսկ­վա ու­ղար­կելն տրա­մա­բա­նա­կան քայլ էր:

Իսկ ահա Միր­զո­յա­նը նախ մեկ­նեց Թեհ­րան, ո­րի ըն­թա­ցիկ դե­տա­լա­վո­րու­մը մի կողմ թող­նե­լով էլ, կա­րող ենք ֆիք­սել, որ այդ այ­ցով փոր­ձե­ցին ակ­նար­կել, թե՝ Հյու­սիս-Հա­րավ ուղ­ղու­թյու­նից չեն հրա­ժար­վում:

Թերեւս, Ա­լի­եւն ու Նի­կո­լը դեռ փոր­ձելու են մա­նեւ­րել ՌԴ-ի եւ Ա­րեւ­մուտ­քի մի­ջեւ՝ հաս­կա­նա­լու հա­մար, թե վերջ­նա­կան ծան­րու­թյան նժա­րը որ կող­մում է լի­նե­լու: Չնա­յած՝ այդ ռե­սուրսն ար­դեն կա­րող է չգոր­ծել. Մոսկվան այս ընթացքում լուրջ է տրամադրված:

ՔԵ­ՐՈԲ ՍԱՐԳ­ՍՅԱՆ