«Մենք երբեք չենք համակերպվի Արցախն Ադրբեջանի կազմ մտնելու տարբերակի հետ».ԴԱՎԻԹ ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ

«Իրավունքը» զրուցել է լուսանկարիչ ԴԱՎԻԹ ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆԻ հետ, ով իր լուսանկարներով վավերագրում է այն, ինչ-որ կատարվում է Արցախում՝ թե՛ ներկա պահին և թե՛ 44-օրյա պատերազմի ընթացքում:

— Ներկա պահին բլոկադայի հետևանքով ստեղծված դժվարություններն ինչպե՞ս են դիմակայում Արցախում:

— Գազը մինչև հիմա չկա, ինչը մեծ խնդիր է առաջացնում: Հիմա որ եղանակները լավացել են, էլեկտրաէներգիայի պահով մի քիչ մեր վիճակը հեշտացել է: Այս պահին պետք է լրջությամբ մտածել գալիք ձմռան մասին: Եթե հիմա չմտածենք, հաջորդ ձմեռն Արցախում շատ ավելի սարսափելի կլինի:

Ջրի պաշարների խիստ սակավության հետևանքով Արցախը նորից անցել է հովհարային անջատումների երեքանգամյա ռեժիմին: Այսինքն՝ օրվա մեջ մարդկանց բնակարաններում 6 ժամ հոսանք չի լինելու, և այս թիվը գնալով բազմապատկվելու է:

— Իսկ սնունդի հարցով ի՞նչ իրավիճակ է:

— Սնունդը ռուս խաղաղապահների միջոցով բերում են: Կտրոնային համակարգը շարունակում է գործել: Քաղցրավենիք կամ ինչ-որ սնունդ գալիս է, որոնք առանց կտրոնների են, բայց առաջին անհրաժեշտության մթերքները՝ բանջարեղենը, մրգերը դեռ կտրոնով են:

— Քանի որ այսօր Արցախում թանկ է սնունդը, շրջափակման պայմաններում արցախցին դրանից էլ ավելի կարող է ընկճվել: Չէ՞որ կա նաև գործազրկության խնդիրը:

— Այո, դա ամենամեծ խնդիրն է: Այս պահի դրությամբ բնակչության մոտ վաթսուն տոկոսն առանց գործ է մնացել: Ամեն ինչը շատ է թանկացել, և գումար չունեն գնելու: Եթե նույնիսկ կտրոնով ես սնունդ գնում, արդեն նախկին գները չէին, որ կային մինչ այդ:

— Ամենաթանկն Արցախում ո՞ր մթերքներն են:

— Այս պահին ամենաթանկը լոլիկն ու վարունգն է: Մարդիկ պետք է մի քիչ իրավիճակից ելնելով՝ ըմբռնումով մոտենան այդ խնդրին: Կան տեղական մթերքներ, որոնք կարող են մատչելի գներով վաճառել: Օրինակ՝ տեղական ելակը շատ թանկ է: Անգամ հումորով ասում են՝ ելակն այդ գնով այս պահի դրությամբ կարող է առնել Դուբայի շեյխը, մեկ էլ՝ արցախցին:

— Հայաստանյան լրահոսին հետևո՞ւմ եք:

— Իհարկե, հետևում եմ:

— Եթե հետևում եք, ապա լսած կլինեք նաև վարչապետի կողմից հնչեցված այն տեսակետը, որտեղ նա ասում է. «Մենք բոլորս ապրում ենք մի վայրում, որի կադաստրի վկայականը չունենք»,-ի՞նչ կարծիք ունեք այս խոսքերի վերաբերյալ: Արցախցին ցավոտ լուծումների պատրա՞ստ է:

— Բնականաբար, պատրաստ չենք: Արցախը չի կարող մտնել Ադրբեջանի կազմ: Դա անհնարին է: Կադաստրի թուղթ չունենալու մասին խոսելն արդեն ահավոր է: Երևի այդ մարդ որոշել է երկիրն ամբողջությամբ հանձնի: Ես զարմանում եմ նույնիսկ մեր Հայաստանի Հանրապետության ընդդիմադիր ուժերի ու նաև որոշ լրատվամիջոցների վրա, որ տալիս են հարցեր, որոնց պատասխանը գիտեն:

— Արցախում բողոքի ձայն բարձրացնո՞ւմ են, թե՞ համակերպվել են:

— Ձայն բարձրացնում են, բայց բողոքի ակցիաներով ոչինչ չի փոխվի: Ճիշտ է, արդեն սահմանափակումներ են մտցվել՝ երկրի նախագահի կողմից բողոքի ցույցերը սահմանափակելու վերաբերյալ: Այս պահի դրությամբ ամենաճիշտն այն է, որ այստեղ համախմբման պրոցես լինի: Բողոքի ակցիաներն էլ են կարևոր, բայց Արցախի դեպքում ավելի ճիշտը համախմբման քայլեր ձեռնարկելն է: Օրինակ՝ մարդիկ կան, որոնք ասում են՝ ուշ չի՞ գործով խնդիրներ լուծելու մասին մտածել, բայց ավելի լավ է ուշ, քան երբեք: Արցախցիներս տրամադրված ենք մեր հողում ապրելու առանց ինտեգրման, Ադրբեջանի կազմ մտնելու: Մենք երբեք չենք համակերպվի Արցախն Ադրբեջանի կազմում մտնելու տարբերակի հետ:

— Եթե Աստված մի արասցե, Արցախը մտնի Ադրբեջանի կազմ, Դուք ինքներդ կմնա՞ք ապրելու Ստեփանակերտում: Ադրբեջանի քաղաքացիություն կընդունե՞ք:

— Ես Ադրբեջանի քաղաքացիություն ոչ մի պայմանով չեմ ընդունի: Աստված չանի, որ ինքն այդ թուղթը ստորագրի: Նախ՝ ես կարծում եմ, որ այդ թուղթն իրավական հիմք չունի: Կա Հայաստանի Հանրապետության հռչակագիր, որտեղ ասվում է, որ Հայաստանի Հանրապետությունը Արցախի անվտանգության երաշխավորն է: Ու այնտեղ կոնկրետ գրված է, որ ոչ մի պայմանով Հայաստանը չպետք է թույլ տա, որ Լեռնային Ղարաբաղը մտնի Ադրբեջանի կամ մեկ այլ երկրի կազմ: Դա կլինի Սահմանադրության տապալում, եթե ինքը փորձի ստորագրել: Արցախցին պատրաստ է պայքարելու իր հողի համար: Այս պահի դրությամբ պետք է այդ հարցին դիվանագիտությամբ մոտենալ, եւ ռուս խաղաղապահների միջոցով լուծել այս խնդիրը: Պատերազմը 2020 թվականի նոյեմբերի 10-ով չի ավարտվել: Այդ պատերազմը հիմա էլ է շարունակվում: Բայց արցախցին ապրելով իր հողում՝ պայքարում է այդ ամենի դեմ: Եթե հարյուր քսան հազար մարդ, իմանալով ստեղծված իրավիճակը, որ ամեն քաղաք ու գյուղ սահմանամերձ է թշնամուն, և որոշել են հետ վերադառնալ Արցախ, սա արդեն խսում է այն մասին, որ արցախցին անկոտրում է և պայքարելու է իր հողում ապրելու համար:

— Նաև առաջ է քաշվում թշնամու հետ խաղաղության պայմանագրի հարցը: Դուք ինքներդ պատերազմին մասնակցել եք, ադրբեջանցու, թուրքի հետ կլինի՞ խաղաղություն:

— Դա անհնարին բան է: Եթե անգամ Լեռնային Ղարաբաղը մտցնեն Ադրբեջանի կազմ, չի լինի խաղաղություն: Հայաստանի Հանրապետությունն ինձ համար Մայր Հայաստան է, և կապ չունի, թե ներկա պահին իշխանությունն ում ձեռքերում է: Արցախն ու Հայաստանի Հանրապետությունը մի հայրենիք են: Ես միացման կողմնակիցն եմ, բայց այս պահի դրությամբ դեռ շատ շուտ է դրա մասին խոսելը: Ինձ համար հայրենիքը նաև Հայաստանի Հանրապետությունն է: Եվ Տիգրանաշենի պահով, որ որոշել են տան, Ալիևը դրանով չի սահմանափակվի: Այդ մարդը բացեիբաց  ասում է, որ Սևանն եմ ուզում, Երևանին Էրիվան է ասում: Այսինքն՝ ինքը կանգ չի առնի: Նիկոլ Փաշինյանը նաև դրան է մեզ նախապատրաստում: Հենց նույն իր ասուլիսը, որտեղ խոսում է կադաստրի թղթից: Հենց որ այդ պայմանագիրը, Աստված չանի, ստորագրի, հետո կասի, բայց ես չե՞մ ասել, որ կադաստրի թուղթ չունենք: Կադաստրի թուղթ պետք է ցույց տանք, որ ապացուցենք, թե դա մեր տարածքներն են: Ես միայն Հայաստանի Հանրապետության մեր հայրենակիցներին թե՛ որպես կոչով, թե՛ որպես խնդրանքով եմ դիմում, որ մի բան անեն այդ մարդուն այդտեղից հեռացնեն: Միայն խորհրդարանում նստելով, կռվելով ու հարցեր տալով՝ չես կարող հարցեր լուծել: Այդ մարդուն պետք է այդտեղից ռադ անել: Դա է միակ տարբերակը: Ով ուզում է լինի, կարևորը ինքը չլինի: Այսօր ինքը բերել հասցրել է մի իրավիճակի, որ եթե անգամ իրենց հեռացնեն, էլ այդ նիկոլիզմը մնալու է: Ինքն արդեն խորը արմատներ է աճեցրել: Մարդիկ պետք է հասկանան, որ այդ նիկոլիզմը պետք է հեռացնեն: Կա մարդ, որ ուզում է Հայաստան և կա մարդ, որ չի ուզում: Սա մարդիկ պետք է հասկանան: Եթե այսպես շարունակվի, հիմա էլ կասի խաղաղություն ենք ստորագրում, բայց գիտեք՝ մենք փաստացի կադաստրի թուղթ չունենք, որ այս տարածքը մերն է: Եկեք սա էլ տանք, որովհետև եթե չտանք, գալու են մեզ կոտորեն:

— Դուք վերջերս մշակույթի գործիչների լռությանն էիք անդրադարձել և գրառմամբ նրանց դիմել:

— Այո, թե՛ Արցախի և թե՛ Մայր Հայաստանի մշակույթի գործիչները, գիտնականները, դասախոսները չպետք է լռեն: Եթե իր դիրքն ունեցող մշակույթի գործիչը, գիտնականը միայն գրառումով է սահմանափակվում, կարելի է ասել՝ նա ոչ մի բան չի անում: Նրանցից շատերը համաձայն չեն Նիկոլի քայլերի հետ, բայց լռում են: Ես շատ կուզենայի նրանց կողմից կոնկրետ քայլեր տեսնել:

ՆՈՒՆԵ ԶԱՔԱՐՅԱՆ

Այս թեմայով Զորավարժություններ՝ օկուպացված Արցախում. Իրանը չեզոքացնում է թուրքական վտանգը Արցախի խորհրդարանի նախագահ է ընտրվել Աշոտ Դանիելյանը Կակբուտը էդ հրեշների ձեռքին չեն. Ինչ է կատարվում ռազմագերի հետ Բաքվում Ոստիկանությունը պարզել է 2-ամյա երեխայի հորը զանգահարողի ինքնությունը «Օդ»-ի պես անհրաժեշտ փնտրտուքը գտնվեց «Արմմոնո»-յում