Այս օրերին բոլորս մի քիչ ջերմանալու կարիք ունենք… լավ տողը կարող է ջերմացնել. Լիլիթ Գալստյան

Ավետիք Իսահակյանի տուն-թանգարանը մեկ հարկի տակ էր մեկտեղել քաղաքական, հասարակական, մշակութային ընթերցասեր գործիչներին: Առիթը նոր գրքի ծնունդն էր՝ «XX դար. ռուսական պոեզիայի ընտրանի»-ն՝ ԱԺ «Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր ԼԻԼԻԹ ԳԱԼՍՏՅԱՆԻ հայերեն թարգմանությամբ: Այո՛, ինչպես իրավացիորեն նկատեց երեկոյի հաղորդավար ՎԱՀԱԳՆ ԶԱՔԱՐՅԱՆԸ, թեպետ Լիլիթ Գալստյանը հանրության լայն շրջանակներին հայտնի է որպես քաղաքական գործիչ, սակայն ի սկզբանե եւ առավելապես, իր էությամբ ու տեսակով նա ստեղծագործող անհատականություն է՝ թարգմանիչ, հրապարակախոս, Հայաստանի գրողների միության անդամ, բանասիրական գիտությունների թեկնածու, խմբագիր, թարգմանական չորս ժողովածուի հեղինակ, կազմել եւ խմբագրել է տասնյակից ավելի գիտական եւ գեղավեստական ժողովածուներ:

«ՄԵԾ ՉԷ ՄԵԶ ԲԱԺԱՆՈՂ ԺԱՄԱՆԱԿԱՀԱՏՎԱԾԸ ՆԵՐԿԱՅԱՑՎՈՂ ՀԵՂԻՆԱԿՆԵՐԻ ՍՏԵՂԾԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻՑ»

Բանաստեղծ ԽԱՉԻԿ ՄԱՆՈՒԿՅԱՆԸ, ում վերապահված է եղել է «XX դար. ռուսական պոեզիայի ընտրանի»-ն գրքի առաջաբանը, ասում է՝ բանաստեղծությունն է, որ երբեմն-երբեմն հնչելով, ոգեղեն էն քիչ հրայրքների պես, հաղորդակից է դարձնում անմեռ զմայլանքներին` մեր մեջ արթնացնելով մեր իսկ ինքնության աստվածային խորհուրդը:

«Թվում է՝ մեծ չէ մեզ բաժանող ժամանակահատվածը ներկայացվող հեղինակների ստեղծագործություններից, բայց բանաստեղծական իրենց ներաշխարհից փոխանցվող անաղարտ զգացմունքների տարափը բոլորովին այլ հարթության է մղում` բնապատկերների շնչող թարմություն, սիրո հուրհրանքներ, քաոսը ներդաշնակության խոնարհող սանձահարումներ, տենչեր... Եվ այդ ամենը տաղանդավոր ստեղծագործողի եւ թարգմանչի` Լիլիթ Գալստյանի մեկնությամբ, որն իր առջեւ խնդիր է դրել առավելապես մոտ մնալ բնագրին: Թարգմանիչն իրեն բնորոշ հմտությամբ է ներկայացրել նաեւ հայ ընթերցողին ծանոթ մի շարք ստեղծագործություններ, որոնք ոչ այնքան համեմատվելու իրենց շահեկանությունն են փնտրում, որքան թարգմանչին բնորոշ նոր երանգավորումներն են ներկայացնում պոեզիայի սիրահարներին: Այս գիրքը ոչ միայն ռուսական պոեզիային կրկին հաղորդվելու հրավեր է, այլեւ երկու դարաշրջաններն իրար կապող յուրօրինակ կամուրջ, ինչը փայլուն արտացոլվում է գրքում ներառված Մանդելշտամի տողերում», - ընդգծել է բանաստեղծը:

«ԿԱՐԾՈՒՄ ԵՄ, ՈՐ ՀԱՅԱՑՐԱԾ ԲՐՈԴՍԿԻՆ ՆՈՒՅՆՔԱՆ ՇՔԵՂ Է, ՈՐՔԱՆ ՌՈՒՍԵՐԵՆ Է ՀՆՉՈՒՄ »

Իսկ Երեւանի Կինոյի եւ թատրոնի ինստիտուտի պրոֆեսոր, կինոգետ ԴԱՎԻԹ ՄՈՒՐԱԴՅԱՆԸ շնորհանդեսի ժամանակ շեշտել է, որ իր թարգմանություններով Լիլիթ Գալստյանը վեհն ու գեղեցիկը վերադարձրել է ընթերցողին:

«Շատ կարեւոր է, որպեսզի դրանք ընթերցեն հատկապես երիտասարդները, որոնցից շատերն անհաղորդ են բարձր գրականությանը, որովհետեւ չկան համարժեք թարգմանություններ մայրենիով. որպեսզի այն դառնա իրենց կյանքի մաս, հարուցի իրենց մեջ սեր: Լիլիթ Գալստյանին գրիչը սիրել է, նա էլ գրիչին եւ մենք համարում ենք, որ նա արվեստի հարազատ քույրն է», - այսպես է բնութագրել Մուրադյանը՝ գրքի հեղինակին:

Արձակագիր, թարգմանիչ, բանասիրական գիտությունների դոկտոր ԴԻԱՆԱ ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆՆ էլ նշել է, որ Լիլիթ Գալստյանը մեզ համար ստեղծել է հնարավորություն՝ շփվելու ռուսական պոեզիայի փառահեղ փաղանգի հետ:

«20-րդ դարն է իր վայրիվերումներով, աքսորյալ բանաստեղծներ կային, որոնք շատ մեծ սեր տարան իրենց հոգու մեջ՝ Ռուսաստանը լքելով: Եվ ինձ համար շատ թանկ բանաստեղծ Բրոդսկին, օրինակ, կարողացավ օտար ափերում իր հանճարը դրսեւորել ու գնահատվել շատ բարձր: Հայրենիքի ձայնը միշտ իր սրտի մեջ էր: Ես կարծում եմ, որ հայացրած Բրոդսկին նույնքան շքեղ է, որքան ռուսերեն է հնչում»,- նկատեց նա:

Ի դեպ, «XX դար. ռուսական պոեզիայի ընտրանի»-ում տեղ են գտել ինչպես Իոսիֆ Բրոդսկու, այնպես էլ Անդրեյ Բելիի, Ալեքսանդր Բլոկի, Աննա Ախմատովայի, Բորիս Պաստեռնակի, Օսիպ Մանդելշտամի, Մարինա Ցվետաեւայի, Վլադիմիր Վիսոցկու, Վլադիմիր Մայակովսկու, Սերգեյ Եսենինի, Արսենի Տարկովսկու, Էդուարդ Ասադովի, Բուլատ Օկուջավայի, Ռոբերտ Ռաժդեստվենսկու, Եվգենի Եվտուշենկոյի, Անդրեյ Վոզնիսենսկի, Բելլա Ախմադուլինայի լավագույն ստեղծագործությունները:

«ԳՐՈՂ ԴԱՌՆԱԼՈՒ ՀԱՄԱՐՁԱԿՈՒԹՅՈՒՆ ՉՈՒՆԵՑԱ, ԲԱՅՑ ԽԻԶԱԽԵՑԻ ԹԱՐԳՄԱՆԻՉ ԴԱՌՆԱԼ»

Գրքի հեղինակը՝ ԼԻԼԻԹ ԳԱԼՍՏՅԱՆՆ, ամփոփելով երեկոն՝ ասել է, որ երկար է մտածել՝ նշել գրքի ծնունդը, թե՝ ոչ:

«Գիրքը 2019-ին էի ավարտել եւ 2020-ին պետք է գնար տպագրության, բայց եղավ պատերազմը, ու բոլորի հետ մենք բոլորս մի քիչ մեռանք: Ես էլ մեռա… ու մի տեսակ գրքի ժամանակ չէր, ու երկար ժամանակ գրքի ժամանակ չէր…Մի տեսակ հիմա էլ գրքի ժամանակ չէ, որովհետեւ մռայլ, անլույս, շարունակվող մղձավանջի մեջ մի տեսակ նաեւ մեղավոր ես զգում… Բայց մյուս կողմից, այնուամենայնիվ, այս մռայլության մեջ շողեր են պետք: Ու ես որոշեցի, որ գրքի ծնունդը պետք է նշեմ ու պետք է նշեմ հարազատներիս հետ՝ նրանց,  որոնք ապրումակից են, ու այստեղ բանալի բառը «ապրումակիցն» է…Եվ խնդիրը ոչ թե դահլիճ լցնելն էր, այլ ապրումակից, հարազատ մարդկանց հետ լինելը, հատկապես, որ բոլորս մի քիչ ջերմանալու կարիք ունենք այս օրերին: Մեզ այսօր գրականությունը, լավ տողը պետք է ջերմացնի….», - անկեղծացել է Գալստյանը:

Լիլիթ Գալստյանը պատմել է նաեւ երջանկահիշատակ գրող, հրապարակախոս Ռուբեն Հովսեփյանի եւ իր ունեցած զրույցներից մեկից մի դրվագ. «Միշտ ասում էի, որ մեծանամ, գրող եմ դառնալու, Ռուբեն Հովսեփյանն էլ ասում էր՝ ախչի, դու էդպես էլ չմեծացա՞ր, որ չես գրում: Գրող դառնալու համարձակություն չունեցա, որովհետեւ Հեմինգուեյը ու Սարոյանն ինձ շատ էին ճնշում, բայց խիզախեցի թարգմանիչ դառնալ: Վստահ էի, որ այդ մեկն ավելի լավ կանեմ: Հետո երբ բացահայտեցի Պուշկինի հրաշալի տողը, որ՝ թարգմանիչները քաղաքակրթության փոստատար ձիերն են, ասացի՝ այո, ես համաձայն եմ լինել քաղաքակրթության փոստատար ձին, որովհետեւ այնքան կարեւոր է մեր օրերում երկխոսությունը՝ մշակութային, քաղաքակրթական եւ այլ: Նույնիսկ հայերեն խոսողներս այսօր իրար չենք հասկանում, օտարացել ենք»:

Ըստ պատգամավորի, այսօր շատ ենք նահանջած, պարտված, զգետնված, բայց վստահ է՝ պետք է հաղթահարենք: Իսկ այդ հաղթահարման ճանապարհները նաեւ անցնում են մշակույթով, ինքնութենական արժեքներով, որոնք այսօր մի տեսակ ուրացել ենք:

«Այս ժողովածուն պարզապես թարգմանչի ընտրությունն է, այդ օրվա, այդ պահի զգացողությունը… Ինչ-որ մի պահի ինքնութենական պահանջ էի զգում, արարելու կարիք ունեի, մեկ էլ տեսա, որ բանաստեղծությունն էլ է ստացվում: Բրոդսկուն հիշեցի, որ ասում էր՝ բանաստեղծությունը մարդկային խոսքի բյուրեղացած տաճար է, ու փորձեցի մտնել այդ տաճարը, մնացածը դուք դատեք», - եզրափակելով խոսքը՝ նշել է Գալստյանը:

Նշենք, որ գրքի շնորհանդեսը համեմվեց դաշնակահար Գայանե Ասլանյանի եւ ֆլեյտահար Նարեկ Ավագյանի կողմից 20-րդ դարի ռուսական դասական երաժշտությունից մի քանի գոհարների ներկայացմամբ, որոնք համահունչ ու ներդաշնակ էին ռուսական բանաստեղծական այն մեծ ժառանգությանը, որը տեղ է գտել Լիլիթ Գալստյանի նոր  ժողովածուում։ Իսկ գրքում տեղ գտած բանաստեղծություններից մի քանիսը ընթերցեցին Համազգայինի թատրոնի դերասաններ՝ ՀՀ վաստակավոր արտիստ Դավիթ Հակոբյանն ու Արմինե Անդրեսյանը:

ՀՐԱՆՏ ՍԱՐԱՖՅԱՆ