ԶԵԼԵՆՍԿԻՆ, ՆՄԱՆ Է, ՈՐ ԿԶԲԱՂԵՑՆԻ ՍԱՀԱԿԱՇՎԻԼՈՒ «ԿՈՂՔԻ ԽՈՒՑԸ», ՆԻԿՈԼԸ՝ ԴԵՌ ԿՏԵՍՆԵՆՔ

Ի­հար­կե պա­տա­հա­կան չէ, որ ԱՄՆ-ի՝ օ­րերս պաշ­տո­նա­պես հաս­տատ­ված եւ ներ­կա­յաց­ված Ազ­գա­յին անվ­տան­գութ­յան նո­րաց­ված՝ թրամփ­յան ռազ­մա­վա­րութ­յու­նը հսկա­յա­կան աղ­մուկ է բարձ­րաց­րել ողջ աշ­խար­հով մեկ: Չ­նա­յած այդ փաս­տաթղ­թում նե­րառ­ված դրույթ­նե­րը միան­գա­մայն սպա­սե­լի էին, բայց դրա­նով հան­դերձ, այն շո­կա­յին ռեակ­ցիան, որ այն ա­ռա­ջաց­րեց մաս­նա­վո­րա­պես Եվ­րո­պա­յում, խո­սում է, որ եվ­րագ­լո­բա­լիստ­նե­րը, այ­նո­ւա­մե­նայ­նիվ, հույ­սեր ու­նեին, որ Թ­րամ­փը կխու­սա­փի ծայ­րա­հե­ղութ­յուն­նե­րից: Բայց…

ԻՆՉ ԱԶԴԱՐԱՐԵՑ ՎԱՇԻՆԳՏՈՆԸ

­Նախ հաս­կա­նանք, թե ին­չի մա­սին է խոս­քը: Ազ­գա­յին անվ­տան­գութ­յան ռազ­մա­վա­րութ­յուն աս­ված փաս­տա­թուղթն ա­մեն մի պե­տութ­յան (հատ­կա­պես՝ գեր­տե­րութ­յուն­նե­րի) հա­մար այն հիմքն է, ո­րի վրա կա­ռուց­վում է ա­մեն բան: Սկ­սած պե­տա­կան ար­տա­քին եւ ներ­քին քա­ղա­քա­կա­նութ­յու­նից, պե­տա­կան անվ­տան­գա­յին հա­մա­կար­գից, վեր­ջաց­րած բա­նա­կով, դաշ­նա­կից­նե­րի եւ հա­կա­ռա­կորդ­նե­րի հետ հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րով եւ այդ­պես շա­րու­նակ: Ու հաս­կա­նա­լի է, այդ փաս­տա­թուղթն էլ ա­վե­լի ծան­րակ­շիռ գոր­ծոն է դառ­նում ա­ռանց չա­փա­զան­ցութ­յան՝ ողջ աշ­խար­հի հա­մար, երբ խո­սում ենք ԱՄՆ-ի կար­գի երկ­րի մա­սին. այն գործ­նա­կա­նում իր ազ­դե­ցութ­յունն է թող­նում ողջ աշ­խար­հի վրա:

Եվ ա­հա, նո­րաց­ված ռազ­մա­վա­րութ­յամբ ԱՄՆ-ն հե­տեւ­յալ տես­լա­կան­ներն է սահ­մա­նում:

­Նախ` Եվ­րո­պան պետք է ինք­նուրույն սկսի լու­ծել իր անվ­տան­գա­յին, պաշտ­պա­նութ­յան խնդիր­նե­րը, ընդ ո­րում` հիմ­նա­կա­նում սե­փա­կան գրպա­նի հաշ­վին:

Երկ­րո­դը` Ռու­սաս­տա­նի հետ ռազ­մա­վա­րա­կան զի­նա­դա­դա­րը ԱՄՆ-ի հա­մար ու­նի ա­ռաջ­նա­յին նշա­նա­կութ­յուն:

Եր­րոր­դը` դ­րա հա­մար պետք է կանգ­նեց­նել ՆԱՏՕ-ի տե­ղա­շարժն ա­րեւ­մուտք:

­Հա­ջոր­դը` Մեր­ձա­վոր Ար­եւելքն ԱՄՆ-ի հա­մար այ­լեւս գե­րիշ­խող ուղ­ղութ­յուն չէ:

­Վեր­ջա­պես` Հնդ­կա-խա­ղա­ղօվ­կիա­նոս­յան տա­րա­ծաշր­ջա­նը դառ­նում է ԱՄՆ-ի հիմ­նա­կան շա­հե­րի գո­տին:

Կրկ­նենք. սրանք միան­գա­մայն սպա­սե­լի դրույթ­ներ են, ին­չի մա­սին պար­բե­րա­բար խո­սե­լու ա­ռիթ­ներ ու­նե­ցել ենք: Ու այս ա­մե­նը տա­նում է հե­տեւ­յալ պարզ գոր­ծըն­թաց­նե­րին: Նախ, ԱՄՆ-ի հա­մար ոչ միայն ա­ռաջ­նա­յին, այլ մի փոքր էլ ու­շա­ցած է դար­ձել ուկ­րաի­նա­կան հա­կա­մար­տութ­յան կանգ­նե­ցու­մը եւ ՆԱՏՕ-ի հար­ցում եվ­րո­պա­կան ա­խոր­ժակ­նե­րի զսպու­մը: Այ­սինքն, պետք է ո­րո­շա­կի բա­լան­սա­վոր­ված վի­ճակ ստեղ­ծել 5-6 հա­զար մի­ջու­կա­յին մար­տագլ­խիկ ու­նե­ցող Ռու­սաս­տա­նի հետ: Բայց քա­նի դեռ կա ուկ­րաի­նա­կան պա­տե­րազ­մը, այդ հար­ցում խնդիր­ներ կան: Այ­սինքն, այս պա­հին ԱՄՆ-ի հա­մար ուկ­րաի­նա­կան ուղ­ղութ­յամբ կա եր­կու տար­բե­րակ. հաս­նել փաս­տաթղ­թա­վոր­ված խա­ղա­ղութ­յան, ո­րն ըն­դու­նե­լի կհա­մա­րի Մոսկ­վան: Սա, հաս­կա­նա­լի է, Վա­շինգ­տո­նի հա­մար նա­խընտ­րե­լի լու­ծումն է, քա­նի որ կա­րող է հետ­պա­տե­րազմ­յան ի­րո­ղութ­յու­նեն­րը կառ­ո­ւցել` նաեւ իր սե­փա­կան շա­հե­րը հնա­րա­վո­րինս ա­ռաջ տա­նե­լով: Այդ թվում` Մոսկ­վա­յի հետ այլ ուղղ­վա­ծութ­յան հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րում: Երկ­րոր­դը` կա­րող է հրա­ժար­վել ա­մեն մի մաս­նակ­ցութ­յու­նից՝ սկսած Կիե­ւին ֆի­նան­սա­վո­րել-զի­նե­լուց, վեր­ջաց­րած միջ­նոր­դութ­յու­նից: Ու հաշ­վի առ­նե­լով, որ ա­ռանց ԱՄՆ-ի Եվ­րո­պան պար­զա­պես ի զո­րու չէ բա­վա­րա­րել Կիե­ւի պա­հանջ­նե­րը, են­թադ­րե­լի է, որ պա­տե­րազ­մի ա­մե­նա­հա­վա­նա­կան հան­գու­ցա­լու­ծումն է դառ­նա­լու ռուս­նե­րի շատ ա­վե­լի ա­րագ ա­ռա­ջըն­թա­ցը, նոր տա­րածք­ներ վե­րահս­կո­ղութ­յան տակ վերց­նե­լը եւ վեր­ջում՝ Ուկ­րաի­նա­յի կա­պի­տուլ­յա­ցիան: Սա Վա­շինգ­տո­նի քիչ ցան­կա­լի տար­բե­րակն է, քա­նի որ այդ դեպ­քում Ռու­սաս­տա­նի հետ ա­պա­գա հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րում ԱՄՆ-ն շատ ա­վե­լի թույլ դիր­քե­րից է հան­դես գա­լու: Գու­մա­րած, քա­նի դեռ Եվ­րո­պա­յում ներ­կա­յիս գլո­բա­լիստ­ներն են, ո­րոն­ցից ա­մեն ան­հա­վա­նա­կան բան կա­րե­լի է սպա­սել, կա ռիսկ, որ կհաս­նեն Ռու­սաս­տա­նի հետ ու­ղիղ բախ­ման: Իսկ այդ դեպ­քում ԱՄՆ-ն հայտն­վե­լու է բա­վա­կա­նին բարդ հար­ցի ա­ռաջ՝ ինչ­պե՞ս վար­վել:

­Կարճ ա­սած՝ «Ռու­սաս­տա­նի հետ ռազ­մա­վա­րա­կան զի­նա­դա­դար» հաս­կա­ցութ­յու­նը Վա­շինգ­տո­նի հա­մար ներ­կա փու­լում ու­նի ա­րա­գո­րեն եւ Կիե­ւի վրա ցան­կա­ցած ճնշում­նե­րով պա­տե­րազ­մը կանգ­նեց­նե­լը, եւ, բնա­կան է, որ դա հնա­րա­վոր է ա­նել բա­ցա­ռա­պես Ու­կա­րի­նա­յի հաշ­վին: Հա­ջոր­դը Ռու­սաս­տա­նի հետ բիզ­նես-հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի կառ­տու­ցումն է, ո­րը Մոսկ­վա­յին հետ կպա­հի ԱՄՆ-ի հետ հե­տա­գա սրա­ցում­նե­րի գնա­լու ցան­կութ­յու­նից:

­Բայց նաեւ, Ռու­սաս­տա­նը միան­գա­մայն հստակ շա­հեր ու­նի Մեր­ձա­վոր Ա­րե­ւել­քում եւս, եւ հա­նուն «ռազ­մա­վա­րա­կան զի­նա­դա­դա­րի», ԱՄՆ-ն­ այս ուղ­ղութ­յամբ եւս պետք է ի­րա­վի­ճա­կը բե­րի բա­լան­սա­վոր­ված վի­ճա­կի: Եվ սրա­նում հիմ­նա­կան պա­րա­մետ­րը ձեռ­քե­րը Ի­րա­նից հետ քա­շելն է: Ա­սենք, ա­ռաջ ընկ­նե­լով նշենք, որ սա նաեւ Փա­շին­յա­նի եւ Ա­լիե­ւի հա­մար է լուրջ ազ­դակ:

ԱՄՆ-Ի ՌԵԶԵՐՎՆԵՐԸ ՉԵՆ ԲԱՎԱՐԱՐՈՒՄ

Այն, որ Վա­շինգ­տո­նի հա­մար «Ռու­սաս­տա­նի հետ ռազ­մա­վա­րա­կան զի­նա­դա­դա­րը» այդ­քան կա­րե­ւոր­վում է, ի­հար­կե, լավ օ­րից չի գա­լիս: Դա, խո­շոր հաշ­վով, հու­շում է, որ ԱՄՆ-ի ռե­զերվ­նե­րը չեն բա­վա­րա­րում միա­ժա­մա­նակ բո­լոր տա­րա­ծաշր­ջան­նե­րում «հար­ձակ­ման» հա­մար: Նա­խա­պատ­վե­լի ուղ­ղութ­յու­նը, կրկնենք, «Հնդ­կա-խա­ղա­ղօվ­կիա­նոս­յան տա­րա­ծաշր­ջանն» է, ո­րը «դառ­նում է ԱՄՆ-ի հիմ­նա­կան շա­հե­րի գո­տին»: Այն է` պետք է բո­լոր ռե­սուրս­ներն այն­տեղ տե­ղա­փո­խի: Սա եւս հիմ­նա­վոր պատ­ճառ է ուկ­րաի­նա­կան եւ մեր­ձա­վո­րա­րե­ւել­յան ուղ­ղութ­յուն­նե­րում Մոսկ­վա­յի հետ կա­յուն չե­զո­քութ­յուն հաս­տա­տե­լու հա­մար:

­Թե ին­չու է ԱՄՆ-ի հա­մար հիմ­նա­կան դար­ձել Հնդ­կա-խա­ղա­ղօվ­կիա­նոս­յան տա­րա­ծաշր­ջա­նը, իր հեր­թին է հաս­կա­նա­լի: Նախ, ընդգ­ծենք, խոսքն այս­տեղ միայն Չի­նաս­տա­նի մա­սին չէ, այլ` ողջ տա­րա­ծաշր­ջա­նի: Այս տա­րա­ծաշր­ջանն աչ­քի ա­ռաջ դառ­նում է հա­մաշ­խար­հա­յին տնտե­սութ­յան ա­ռա­ջա­տար՝ եր­բեմ­նի ա­ռա­ջա­տար Եվ­րո­պա­յին մղե­լով երկ­րորդ-եր­րոր­դա­կան պլան (Եվ­րո­պան հա­մաշ­խար­հա­յին ՀՆԱ-ում՝ 1990 թվա­կա­նի 25% մաս­նա­բաժ­նի փո­խա­րեն այ­սօր ու­նի մոտ 14%, այն էլ՝ վե­րազ­գա­յին կար­գա­վո­րում­նե­րի շնոր­հիվ): Թե ին­չու եւ ինչ­պես, պատ­ճառ­նե­րը շատ եր­կար եւ խոր­քա­յին են, թող­նենք մի կող­մը՝ ըն­դա­մե­նը փաստն ար­ձա­նագ­րե­լով: Արդ­յուն­քում, Եվ­րո­պան ոչ միայն աս­տի­ճա­նա­բար կորց­րեց ԱՄՆ-ի հա­մար շա­հա­վե­տութ­յու­նը, այն դար­ձել է վնա­սա­բեր. այն հսկա­յա­կան ծախ­սե­րը, ո­րոնք ԱՄՆ-ն­ ի­րա­կա­նաց­նում է Եվ­րո­պա­յի անվ­տան­գութ­յան հա­մար, կա­րող է շատ ա­վե­լի շա­հա­վետ ուղ­ղութ­յուն­նե­րում ներդ­նել, այդ թվում, ռե­սուր­սա­յին բա­զան մին­չեւ վերջ հյու­ծած Եվ­րո­պա­յի փո­խա­րեն հսկա­յա­կան ռե­սուրս­նե­րի տի­րա­պե­տող Ռու­սաս­տա­նի հետ հա­մա­գոր­ծակ­ցութ­յան: Այ­լա­պես ար­դեն շատ մոտ է պա­հը, որ տնտե­սա­պես Չի­նաս­տա­նից, էլ չա­սած՝ Հնդ­կա-խա­ղա­ղօվ­կիա­նոս­յան ողջ տա­րա­ծաշր­ջա­նից ա­րա­գո­րեն հետ մնա­ցող ԱՄՆ-ն կ­կորց­նի իր բո­լոր լի­դե­րա­յին ֆունկ­ցիա­նե­րը՝ հաս­կա­նա­լի հե­տե­ւանք­նե­րով հան­դերձ: Եվ հենց դա էլ ստի­պում է ա­րա­գաց­նել դե­պի այդ ուղ­ղութ­յուն տե­ղա­շար­ժը:

ԻՆՉ Է ՍՊԱՍՈՒՄ ԵՎՐՈՊԱՅԻՆ

Ա­ռանց ԱՄՆ-ի լիա­կա­տար ա­ջակ­ցութ­յան, հաս­կա­նա­լի է, Եվ­րո­պան չի կա­րող շա­րու­նա­կել գա­ղու­թա­յին քա­ղա­քա­կա­նութ­յան սկզբունքը եւ տեխ­նո­լո­գիա­կան ա­ռա­վե­լութ­յու­նը, ո­րը հնա­րա­վո­րութ­յուն է տա­լիս, չու­նե­նա­լով ռե­սուրս­ներ, ճոխ ապ­րել աշ­խար­հի հաշ­վին:

Ու տնտե­սութ­յունն ա­մե­նե­ւին էլ միակ խնդի­րը չէ: Ներ­կա­յումս բա­զում հե­ղի­նա­կա­վոր աղբ­յուր­ներ են խո­սում Եվ­րո­պա­յի՝ քա­ղա­քակր­թա­կան ոչն­չաց­ման սպառ­նա­լի­քի մա­սին: Դա բա­ցատր­վում է Եվ­րա­միութ­յան եւ­ այլ վե­րազ­գա­յին մար­մին­նե­րի գնա­լով միայն կո­ռում­պաց­վող գոր­ծու­նեութ­յա­մբ, պե­տութ­յու­նեն­րի ինք­նիշ­խա­նութ­յան խա­թար­մամբ, միգ­րա­ցիոն քա­ղա­քա­կա­նութ­յամբ, ո­րն ար­մա­տա­պես փո­խում է մայր­ցա­մա­քի դեմ­քը եւ­ ա­ռա­ջաց­նում հա­կա­մար­տութ­յուն­ներ: Իսկ այն ար­ժեք­նե­րից, ո­րը դա­սա­կան ի­մաս­տով կոչ­վում էր եվ­րո­պա­կան, ներ­կա­յումս քիչ բան է մնա­ցել: Եվ այն, որ ԱՄՆ-ից ար­դեն ա­մե­նաու­ղիղ հայ­տա­րա­րութ­յուն­ներ են լսվում Եվ­րա­միութ­յան հրա­տապ լու­ծար­ման մա­սին (օ­րի­նակ, Ի­լոն Մաս­կի վեր­ջին հայ­տա­րա­րութ­յու­նը), ան­գամ պետ­քար­տու­ղա­րի մա­կար­դա­կով հայ­տա­րա­րութ­յուն ե­ղավ, թե՝ Եվ­րո­պան «հար­ձակ­վում է ա­մե­րիկ­յան ժո­ղովր­դի վրա», ար­դեն շատ լուրջ տեսք ու­նի:

Ե­թե ներ­կա­յիս մի­տում­նե­րը շա­րու­նակ­վեն, մայր­ցա­մա­քը կդառ­նա ան­ճա­նա­չե­լի 20 տա­րի հետո կամ նույ­նիսկ ա­վե­լի շուտ: Կ­կա­րո­ղա­նա՞ Եվ­րո­պան ինք­նա­կազ­մա­կերպ­վել եւ ի­րա­վի­ճա­կը փո­խել, դա ար­դեն ա­պա­գա­յի հարց է: Այս պա­հին փաս­տը սա է՝ ԱՄՆ-ի հա­մար Եվ­րո­պան կորց­նում է իր ա­ռաջ­նա­յին նշա­նա­կութ­յու­նը: Եվ այդ մա­սին ա­մե­րիկ­յան ռազ­մա­վա­րութ­յունն ա­սում է ա­մե­նաու­ղիղ ձե­ւով. «Եվ­րո­պա­կան մայր­ցա­մա­քը կա­րող է չա­փա­զանց թույլ դառ­նալ ԱՄՆ-ի «հու­սա­լի դաշ­նա­կի­ցը» մնա­լու հա­մար»:

­Կարճ ա­սած, եվ­րո­պա­ցի­նե­րը ա­տիպ­ված են լի­նե­լու «գո­տի­նե­րը ձգել», եւ այն, որ օ­րերս Մակ­րո­նը եւ Մեր­ցը վա­զել էին Չի­նաս­տան՝ Պե­կի­նին ի­րենց կող­մը գրա­վե­լու հա­մար, հաս­կա­նա­լի ռեակ­ցիա է: Միայն թե, Պե­կի­նից վե­րա­դառ­նա­լով, Մակ­րո­նը Չի­նաս­տա­նին սկսեց սպառ­նալ պատ­ժա­մի­ջոց­նե­րով: Ծի­ծա­ղե­լի է հնչում, բայց դա նշա­նա­կում է, որ արդ­յուն­քի հաս­նել չի կա­րո­ղա­ցել:

­Դա ազ­դակ է, որ Պե­կի­նը ձեռն­պահ է մնում ԱՄՆ-ի հետ ու­ղիղ բախ­ման գնալ, եւ դա, թե­րեւս, փո­խա­դարձ է: Սուր մրցակ­ցութ­յուն, ի­հար­կե, սպա­սե­լի է, բայց նաեւ ստիպ­ված են լի­նե­լու ռազ­մա­վա­րա­կան պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­ներ ձեռք բե­րել «Եր­րորդ աշ­խար­հա­մար­տի» չհաս­նե­լու հա­մար: Ա­սինքն, Վա­շինգ­տո­նի հա­մար Մոսկ­վան եւս մեկ էա­կան կա­րե­ւո­րութ­յուն է ձեռք բե­րում` միջ­նորդ Պե­կի­նի հետ ան­խու­սա­փե­լի դար­ձող բա­նակ­ցութ­յուն­նե­րում:

ՈՐՊԵՍ ՎԵՐՋԱԲԱՆ

Այս­պի­սով, ԱՄՆ-ի նո­րաց­ված ազ­գա­յին անվ­տան­գութ­յան ռազ­մա­վա­րութ­յու­նը կա­րե­լի է հա­մա­րել Զե­լենս­կուն ուղղ­ված վեր­ջին «սեւ նշա­նը»: Չ­նա­յած, կրկնենք, ե­թե այդ ռազ­մա­վա­րութ­յան մեջ նե­րառ­վում է նաեւ դրույթ, որ « Մեր­ձա­վոր Ար­եւելքն ԱՄՆ-ի հա­մար այ­լեւս գե­րիշ­խող ուղ­ղութ­յուն չէ», այդ մե­սի­ջը, կրկնենք, վե­րա­բե­րում է նաեւ Փա­շին­յա­նին, Ա­լիե­ւին եւ այդ­պես շա­րու­նակ: Խա­ղի նախ­կին պայ­ման­նե­րը նրանց հա­մար հրա­պու­րիչ էին դարձ­նում եվ­րո­պա­կան ուղ­ղութ­յու­նը, որն ԱՄՆ-ի պաշտ­պա­նութ­յան տակ էր: Ու հի­մա, երբ ԱՄՆ-ն­ ան­գամ Մեր­ձա­վոր Ա­րե­ւելքն ա­ռաջ­նա­յին չի հա­մա­րում, նաեւ վերց­նում է Եվ­րո­պա­յի վրա­յից պաշտ­պա­նութ­յու­նը՝ գնա­լով «Ռու­սաս­տա­նի հետ ռազ­մա­վա­րա­կան զի­նա­դա­դա­րի», ա­պա դժվար չէ տես­նել, թե ինչ հնա­րա­վոր աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան ֆոն է ա­ռաջ­նա­յին պլան գա­լիս մեր տա­րա­ծաշր­ջա­նում՝ ուկ­րաի­նա­կան պա­տե­րազ­մի ա­վար­տից հե­տո: Զե­լենս­կու ճա­կա­տա­գի­րը դար­ձել է հաս­կա­նա­լի՝ նա, շատ մեծ հա­վա­նա­կա­նութ­յամբ, կզբա­ղեց­նի Սա­հա­կաշ­վի­լու «կող­քի խու­ցը»: Իսկ Նի­կո­լը` դեռ կտես­նենք:

Այս թեմայով Պարույր Հայրիկյան, դու անպարտ ես. Աղմկահարույց գործերով հայտնի փաստաբանը հայտարարությամբ է հանդես եկել Վազգեն եպիսկոպոս Միրզախանյանը վերջին հարցազրույցներից մեկում շնությունը (պոռնկությունն) անվանել է բնական մեղք ՇՏԱՊ. Դիմում եմ ՀՀ իրավապահ մարմիններին՝ նախաձեռնելու քրեական վարույթ. Հայտնի փաստաբանի հայտարարությունը ՇՏԱՊ. «ԴՕԿ» կուսակցության շտաբի պետ, հայտնի փաստաբան Լեվոն Բաղդասարյանը բացառիկ հայտարարությամբ է հանդես եկել TRIPP-ի կյանքի կոչվելը որեւէ կերպ չի կարող սպառնալ Իրանի անվտանգությանը. Իրանահայ խմբագիրը մանրամասներ է ներկայացնում