Երբ Հայաստանի եւ Թուրքիայի արտգործնախարարները  մեկ լեզվով են խոսում

­Թե­րեւս, Հա­յաս­տա­նի արտ­գործ­նա­խա­րա­րութ­յան, ա­վե­լի ճիշտ՝ նի­կոլ­յան հա­մա­կար­գի քա­ղա­քա­կան կուր­սի ա­մե­նա­տե­սա­նե­լի գնա­հա­տու­մը նա­խօ­րեին տվեց թուրք լրագ­րո­ղը՝ դի­մե­լով Ա­րա­րատ Միր­զո­յա­նին: Այն է՝ երբ Դուք պա­տաս­խա­նում էիք հար­ցին, ո­րը վե­րա­բե­րում էր Եվ­րա­միութ­յանն ու մյուս կազ­մա­կեր­պութ­յուն­նե­րին միա­ժա­մա­նակ ան­դա­մակ­ցե­լուն, ինձ թվում էր՝ պա­տաս­խա­նում է Թուր­քիա­յի արտ­գործ­նա­խա­րա­րը:

«ՄԻԱՄԻՏ» ԹՈՒՐՔ ԼՐԱԳՐՈՂ

Ե­թե թուրք լրագ­րո­ղը նախ փոր­ձեր գլուխ հա­նել, թե ին­չու են Միր­զո­յան Ա­րա­րա­տի ան­վան կող­քին հա­ճախ գրում «Ա­րա­բաթ» կամ «Օ­մե­գա», մի­գու­ցե ձեռն­պահ մնար նման հար­ցեր տա­լուց: Կամ, ե­թե թուրք լրագ­րո­ղը Փա­շին­յա­նի՝ հատ­կա­պես վեր­ջին ժա­մա­նակ­ներս հնչեց­վող ե­լույթ­ներն ու տար­բեր հայ­տա­րա­րութ­յուն­նե­րը լսեր, ե­րե­ւի այդ­քան չէր զար­մա­նա եւ նման «միա­միտ» գնա­հա­տում­ներ չէր տա: Օ­րի­նակ, որ ար­ցա­խա­հա­յութ­յու­նը չպետք է վե­րա­դառ­նա Ար­ցախ, կամ թե ինչ­պես է ԿԳԲ-ն «հա­րա­մել» հա­յե­րի «եղ­բայ­րա­կան հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը» թուրք-ա­զե­րի­նե­րի հետ:

Ա­սենք, թուրք լրագ­րո­ղը կա­րող էր ծա­նո­թա­նալ նաեւ մոս­կով­յան վեր­նա­խա­վին մոտ կանգ­նած փոր­ձա­գի­տա­կան աղբ­յու­րի մեկ­նա­բա­նութ­յա­նը՝ հայ-թուր­քա­կան «եղ­բայ­րութ­յան» մա­սին ի­րա­վի­ճա­կը շատ ա­վե­լի լավ գնա­հա­տե­լու հա­մար: Ըստ տվյալ աղբ­յու­րի. «ՀՀ վար­չա­պետ Նի­կոլ Փա­շին­յա­նը գա­ղա­փա­րա­կան հիմք է ստեղ­ծում Եր­եւա­նի՝ դե­պի Թուր­քիա եւ կո­լեկ­տիվ Արեւ­մուտք շրջա­դար­ձի հա­մար: ՀՀ ա­ռաջ­նոր­դի վեր­ջին հայ­տա­րա­րութ­յուն­նե­րը, ո­րոն­ցում նա փաս­տա­ցի ար­դա­րաց­նում է Թուր­քիա­յին եւ ժո­ղո­վուրդ­նե­րի միջեւ պատ­մա­կան թշնա­ման­քի մեղ­քը բար­դում խորհր­դա­յին ժա­ռան­գութ­յան եւ­ անվ­տան­գութ­յան ծա­ռա­յութ­յուն­նե­րի վրա, պար­զա­պես պատ­մա­կան եւ քա­ղա­քա­կան են­թադ­րութ­յուն­ներ չեն, այլ կո­լեկ­տիվ պատ­մա­կան հի­շո­ղութ­յան մի­տում­նա­վոր փո­խա­րի­նում…»:

Ա­վե­լին, նման հռե­տո­րա­բա­նութ­յու­նը ոչ միայն գլխի­վայր է շրջում Հա­յաս­տա­նի՝ մինչ այս ու­նե­ցած ար­տա­քին քա­ղա­քա­կան կա­պե­րը, քայ­քա­յում է հայ­կա­կան ինք­նութ­յան հիմ­քե­րը, այդ թվում՝ 1915 թվա­կա­նի Ցե­ղաս­պա­նութ­յան դա­ռը փոր­ձի հիմ­քի վրա ձե­ւա­վոր­ված, այլ շատ ա­վե­լի վտան­գա­վոր հե­տե­ւանք­ներ է խոս­տա­նում: Խոր­քա­յին ի­մաս­տով այդ կուր­սը մեկ ուղ­ղութ­յամբ է տա­նում՝ նպաս­տել Թուր­քիա-­Հա­յաս­տան-Ադր­բե­ջան գծի ստեղծ­մա­նը՝ հա­կա­ռու­սա­կան եւ հա­կաի­րա­նա­կան հիմ­քի վրա: Իսկ դա, ըստ էութ­յան, այն գա­ղա­փա­րա­խո­սութ­յունն է, որ բրի­տա­նա­ցի­նե­րը դեռ 150-200 տա­րի ա­ռաջ էին օ­րա­կարգ բե­րել պանթ­յուր­քիզ­մի հիմ­քով, եւ ո­րին դեռ ան­գամ ԽՍՀՄ-ի փլու­զու­մից ա­ռաջ ժա­մա­նա­կա­կից տեսք տվեց տխրահռ­չակ Բ­ժե­ժինս­կին՝ հե­տա­գա­յում այն ամ­րագ­րե­լով իր «Մեծ շախ­մա­տա­յին տախ­տակ»-ում: Արդ­յուն­քում, թեեւ Նի­կո­լը փոր­ձում է դե­պի Թուր­քիա կուր­սը «հիմ­նա­վո­րել» տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին եւ տն­տե­սա­կան նա­խագ­ծե­րին ին­տեգր­վե­լու`  ի դեմս «Թ­րամ­փի մի­ջանց­քի», բայց. «Ըստ էութ­յան, սա են­թադ­րում է Բաք­վին եւ Ան­կա­րա­յին մուտ­քի ի­րա­վունք տրա­մադ­րել «Զան­գե­զու­րի մի­ջանցք», ո­րը տա­րի­ներ շա­րու­նակ քա­ղա­քա­կան դի­մա­կա­յութ­յան ա­ռար­կա է ե­ղել: Այս հա­մա­տեքս­տում, «հին կարծ­րա­տի­պե­րից ա­զա­տագր­վե­լու» անհ­րա­ժեշ­տութ­յան մա­սին հայ­տա­րա­րութ­յուն­նե­րը դառ­նում են հռե­տո­րա­կան քո­ղար­կում Հա­յաս­տա­նի ինք­նիշ­խա­նութ­յան հետ կապ­ված հար­ցե­րում փաս­տա­ցի կա­պի­տուլ­յա­ցիա­յի հա­մար»,- գրում է ռու­սա­կան աղբ­յու­րը: Ա­պա՝ հե­տե­ւում է շատ մեծ վտանգ­նե­րի մա­սին պարզ ակ­նարկ. «Պա­րա­դոքսն այն է, որ Մոսկ­վան տաս­նամ­յակ­ներ շա­րու­նակ ե­ղել է հա­յե­րի ֆի­զի­կա­կան անվ­տան­գութ­յան ե­րաշ­խա­վո­րը, զսպել է Ադր­բե­ջա­նի էքս­պան­սիո­նիզ­մը եւ հան­դես է ե­կել որ­պես Թուր­քիա­յի հա­մար զսպող գոր­ծոն։ Այ­սօր Եր­եւա­նը մե­թո­դա­բար թու­լաց­նում է Ռու­սաս­տա­նի հետ կա­պե­րը՝ դրանք փո­խա­րի­նե­լով այն ու­ժե­րի հետ հա­մա­գոր­ծակ­ցութ­յամբ, ո­րոնք պատ­մա­կա­նո­րեն կամ ե­ղել են Հա­յաս­տա­նի ան­մի­ջա­կան հա­կա­ռա­կորդ­ներ, կամ շա­հա­գոր­ծել են հայ­կա­կան հար­ցը ի­րենց սե­փա­կան աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան շա­հե­րի հա­մար…»: Իսկ դա. «Հ­ղի է Թուր­քիա­յի՝ Անդր­կով­կաս ուղ­ղա­կի ներ­թա­փան­ցու­մը խո­չըն­դո­տող վեր­ջին ար­գել­քի կորս­տով։ Այն ի­րա­վի­ճա­կում, երբ դաշ­նա­կից­նե­րը դառ­նում են մե­ղադր­յալ­ներ, իսկ ի­րա­կան պատ­մա­կան թշնա­մի­նե­րը՝ «խա­ղա­ղութ­յան եւ բար­գա­վաճ­ման գոր­ծըն­կեր­ներ», Հա­յաս­տա­նը խա­ղադ­րույք է կա­տա­րում մի սցե­նա­րի վրա, որն ար­դեն իսկ անց­յա­լում հան­գեց­րել է ող­բեր­գութ­յուն­նե­րի: Եվ ե­թե Եր­եւա­նի ռազ­մա­վա­րա­կան շրջա­դար­ձը չվե­րա­նայ­վի, եր­կի­րը կա­րող է հայտն­վել այն­պի­սի ի­րա­վի­ճա­կում, երբ «նոր աշ­խար­հա­կար­գի» գի­նը կոր­ծա­նա­րար կլի­նի իր ինք­նութ­յան, անվ­տան­գութ­յան եւ­ ա­պա­գա­յի հա­մար»:

ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՓՈՐՁԸ

Ա­մեն դեպ­քում այն, որ նման փոր­ձեր Թուր­քիան կա­տա­րում է ա­մեն ան­գամ, երբ կար­ծում է, թե Ռու­սաս­տանն այն­քան է թու­լա­ցել, որ Ան­կա­րան կա­րող է կով­կաս­յան տի­րույթն ի­րե­նով ա­նել, դա ար­դեն պատ­մա­կան փաստ է: Չ­նա­յած, Նի­կո­լի կուրսն էլ նախ­կի­նում կրկնվել է՝ «Այս թուրքն ա­ռաջ­վա թուր­քը չէ» ընդ­հան­րա­կան ո­ճով: Եվ այն, որ դրա արդ­յուն­քում հա­յութ­յու­նը ծան­րա­գույն խնդիր­ներ է ու­նե­ցել, հիմք է տա­լիս են­թադ­րե­լու, որ է­լի է ու­նե­նա­լու: Ա­մեն դեպ­քում, կա նաեւ դրա տե­սա­նե­լի նա­խադր­յա­լը՝ ի դեմս Ա­լիե­ւի շա­րու­նա­կա­կան հայ­տա­րա­րութ­յուն­նե­րի` Սե­ւա­նի եւ հայ­կա­կան այլ տա­րածք­նե­րի մա­սով, ո­րին էլ ե­կան գու­մար­վե­լու «ադր­բե­ջան­ցի փախս­տա­կան­նե­րին» Հա­յաս­տան «վե­րա­դարձ­նե­լու» մա­սին ա­լիեւ­յան մտքե­րը, ո­րի հետ կապ­ված, ի­րա­նա­գետ Վար­դան Ոս­կան­յա­նը մեկ­նա­բա­նում է. «Բաք­վի բռնա­պետն իր վեր­ջին ե­լույ­թում ոչ թե պար­զա­պես մտքեր էր կի­սում հա­վաք­ված­նե­րի հետ, այլ ուղ­ղա­կի հանձ­նա­րա­րա­կան էր տա­լիս ար­հես­տա­ծին Ադր­բե­ջա­նի պե­տա­կան կա­ռույց­նե­րին, հա­սա­րա­կա­կան կազ­մա­կեր­պութ­յուն­նե­րին եւ, այս­պես կոչ­ված, գիտ­նա­կան­նե­րին ծա­վա­լել «ի­րենց պատ­մա­կան հո­ղեր՝ այժմ­յան Հա­յաս­տան, ադր­բե­ջան­ցի­նե­րի վե­րա­դարձն» ա­պա­հո­վող գոր­ծու­նեութ­յուն»: Եվ այն, որ այս ընդ­հան­րա­կան ֆո­նին Նի­կոլն ու նրա արտ­գործ­նա­խա­րար Ա­րոն զբաղ­ված են ըն­դա­մե­նը Ա­լիե­ւի ա­սած­ներն ու ա­րած­ներն ար­դա­րաց­նե­լով, ա­պա, ան­կախ այն բա­նից, թե դա ա­նում են հա­նուն սե­փա­կան ա­թոռ­նե­րը պա­հե­լու, չեն գի­տակ­ցում կամ դրսի հանձ­նա­րա­րութ­յու­ննե­րով, մեկ բան դրա­նից չի փոխ­վում՝ նրանք խո­սում են նույն լեզ­վով, ինչ Թուր­քիա­յի արտ­գործ­նա­խա­րա­րը: Ինչն էլ, կրկնենք, շատ դի­պուկ ցցեց թուրք լրագ­րո­ղը:

­Միայն թե այս ողջ պատ­մութ­յունն օ­րա­կար­գում է պա­հում նույն հար­ցը՝ իսկ թուրք-ա­զե­րիա­կան տան­դե­մը, ան­գամ Նի­կո­լի այդ բո­լոր հա­կա­ռու­սա­կան ժես­տե­րով հան­դերձ, կա­րո՞ղ է Մոսկ­վա­յին զրկել «Թուր­քիա­յի հա­մար զսպող գոր­ծո­նի» ֆունկ­ցիա­յից:

ԻՆՉ ԱԿՆԱՐԿԵՑ ՌԴ-ԻՑ ԵԿԱԾ ԳՆԱՑՔԸ

­Նա­խօ­րեին Հա­յաս­տան` Ադր­բե­ջան-Վ­րաս­տա­նով ե­կած ցո­րե­նով գնաց­քի պատ­մութ­յու­նը, ի­հար­կե, որ­պես 1990թ.-ից ի վեր տե­ղի չու­նե­ցած ի­րո­ղութ­յուն, մեծ հե­տաքրք­րութ­յուն ա­ռա­ջաց­րեց: Տն­տե­սա­կան ի­մաս­տով, ի­հար­կե, շատ լավ է, որ Հա­յաս­տան եր­կա­թու­ղով ապ­րանք է գա­լիս, եւ շատ ա­վե­լի լավ կլի­ներ, որ այն Ադր­բե­ջա­նից ու­ղիղ մտներ Հա­յաս­տան: Ա­ռա­վել եւս, որ Ռու­սաս­տա­նի տրանս­պոր­տի նա­խա­րա­րութ­յու­նը հայ­տա­րա­րել է, որ մինչեւ հուն­վա­րի վերջ Հա­յաս­տան կու­ղարկ­վի եւս 132 վա­գոն ցո­րեն, բա­ցի այդ, կգան նաեւ այլ բեռ­ներ:

­Բայց ինչ վե­րա­բե­րում է հար­ցի քա­ղա­քա­կան կող­մին, ա­պա այս­տեղ եւս շատ հե­տաքր­քիր նյո­ւանս­ներ կան: Այս­պես, Ռու­սաս­տա­նի փոխ­վար­չա­պետ Ա­լեք­սեյ Օ­վեր­չու­կը շտա­պեց շնոր­հա­կա­լութ­յուն  հայտ­նել Ադր­բե­ջա­նի եւ Վ­րաս­տա­նի իշ­խա­նութ­յուն­նե­րին «տրանս­պոր­տա­յին կա­պե­րի ա­պաշր­ջա­փակ­ման» հա­մար՝ նշե­լով. «Այս ի­րա­դար­ձութ­յու­նը ի­րա­կան, շո­շա­փե­լի ներդ­րում է Հա­րա­վա­յին Կով­կա­սում խա­ղա­ղութ­յան հաս­տատ­ման գոր­ծում, մեր տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին կա­յու­նութ­յան հա­մար կա­տա­րած աշ­խա­տան­քի ա­պա­ցույց»: Այ­սինքն` ֆիք­սենք բուն փաս­տը. թեեւ նախ­նա­կան տար­բե­րա­կով Հա­յաս­տան էր գա­լու ղա­զա­խա­կան ցո­րեն, սա­կայն ի­րո­ղութ­յունն այն է, որ ա­ռա­ջին գնաց­քը ե­կավ Ռու­սաս­տա­նից, եւ այս ուղ­ղութ­յամբ ռու­սա­կան իշ­խա­նութ­յուն­ներն ակ­տի­վո­րեն աշ­խա­տում էին հենց այն պա­հից, երբ Ա­լիե­ւը հայ­տա­րա­րեց հայ­կա­կան բեռ­նե­րի շարժն ար­տո­նե­լու մա­սին: Ա­վե­լին, կար նաեւ այն վար­կա­ծը, որ Ա­լիե­ւի այդ հայ­տա­րա­րութ­յա­նը նա­խոր­դել էր ՌԴ նա­խա­գա­հի հետ նախ­նա­կան խո­սակ­ցութ­յու­նը:

­Քա­ղա­քա­կան ի­մաս­տով, երբ Ռու­սաս­տա­նից՝ Ուլ­յա­նովս­կի մար­զի Դի­միտ­րովգ­րադ կա­յա­րա­նից «Ռու­սա­կան եր­կա­թու­ղի­ներ» ըն­կե­րութ­յան գնացքն է հաս­նում Հա­յաս­տան, ընդ ո­րում, ռու­սա­կան իշ­խա­նութ­յուն­նե­րի միան­գա­մայն ակ­տիվ աշ­խա­տան­քի արդ­յուն­քում, դա նույ­նիսկ ցու­ցադ­րա­կան ժեստ է, որ Մոսկ­վան կով­կաս­յան հար­թա­կից ոչ մի տեղ էլ հե­ռա­նալ չի պատ­րաստ­վում: Իսկ աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան ի­մաս­տով՝ կա­րե­լի է նման մտքի հաս­նել. բա­վա­կան է գոր­ծի նաեւ Նա­խի­ջե­ւա­նի հատ­վա­ծը, որ բեռ­նե­րը եր­կա­թու­ղով կա­րո­ղա­նան Ռու­սաս­տա­նից հաս­նել Ի­րան: Եվ ոչ միայն. այն, որ Գա­րո Փա­յլանն ան­մի­ջա­պես խո­սեց, թե Թուր­քիան կա­րող է գա­լիք տա­րի բա­ցել Հա­յաս­տա­նի հետ եր­կա­թու­ղա­յին կա­պը, նույն բանն է նշա­նա­կում՝ բեռ­նե­րը կա­րող են Ռու­սաս­տա­նից Հա­յաս­տա­նով հաս­նել Թուր­քիա: Ընդգ­ծենք. ա­ռանց ո­րե­ւէ «Թ­րամ­փի մի­ջանց­քի»: Ընդ ո­րում, թեեւ հա­յաս­տան­յան իշ­խա­նա­վոր­նե­րը վստա­հեց­նում են, որ այս ուղ­ղութ­յամբ ակ­տիվ աշ­խա­տանք­ներ կան, այ­նո­ւա­մե­նայ­նիվ, թե երբ այդ գի­ծը կա­րող է գոր­ծել, մեծ հար­ցա­կա­նի տակ է. լա­վա­գույն դեպ­քում մեկ-եր­կու տա­րուց: Եվ այն, որ նա­խօ­րեին Շոյ­գուն հայ­տա­րա­րում էր, թե՝ «Զան­գե­զու­րի մի­ջանց­քը» եւ Հ­յու­սիս-­Հա­րավ տրանս­պոր­տա­յին մի­ջանց­քը չեն մրցակ­ցե­լու միմ­յանց հետ, թե­րեւս դրա հիմ­քում ու­ներ նաեւ այդ փաս­տը՝ երբ կլի­նի «Թ­րամ­փի ու­ղին» կամ առ­հա­սա­րակ կլի­նի՞, դեռ հար­ցա­կա­նի տակ է: Ընդ ո­րում, հարց է նաեւ, թե մեկ-եր­կու տա­րուց այդ մե­խա­նիզ­մը կու­նե­նա՞ քա­ղա­քա­կան նպա­տա­կա­հար­մա­րութ­յուն…

­Մեկ դե­տալ եւս. Վ­րաս­տա­նում կար­ծում են, որ հա­յաս­տան­յան ուղ­ղութ­յան գոր­ծարկ­ման դեպ­քում ի­րենց բեռ­նա­փո­խադ­րում­նե­րը նկա­տե­լիո­րեն կնվա­զեն, ո­րը «լուրջ հար­ված կլի­նիՎ­րաս­տա­նի տնտե­սութ­յա­նը»: Ու ան­մի­ջա­պես էլ հա­ջոր­դել է գա­ղա­փա­րը, թե վեր­ջա­պես պետք է բա­ցել նաեւ աբ­խա­զա­կան եր­կա­թու­ղին: Հե­տաքր­քիր է…

Այս թեմայով Փաշինյանը հորդորել է Պուտինին վերականգնել Հայաստանը Ադրբեջանի և Թուրքիայի հետ կապող երկաթուղիները Ում գրպանն է հոսում ոռոգման ջրի համար գանձվող տարեցտարի անգամներով բարձրացվող գումարները Պուտինը առաջարկել է Փաշինյանին քննարկել Հայաստանի սահմանները բացող նոր երթուղիների ստեղծումը Կցանկանայի շնորհակալություն հայտնել Ձեզ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության գործընթացին Ձեր աջակցության համար.Փաշինյան Թուրքիայի խորհրդարանում ծեծկռտուք է տեղի ունեցել