Իշխանությունը փորձում է հայ-ռուսական հարաբերությունները ծառայեցնել իր ներքին հարցերի լուծման համար. Հրանտ Մելիք-Շահնազարյան

ԻՇԽԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ ՓՈՐՁՈՒՄ Է ՀԱՅ-ՌՈՒՍԱԿԱՆ ՀԱՐԱԲԵՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ԾԱՌԱՅԵՑՆԵԼ ԻՐ ՆԵՐՔԻՆ ՀԱՐՑԵՐԻ ԼՈՒԾՄԱՆ ՀԱՄԱՐ

«Ի­րա­վունք»-ը զրու­ցել է «Ոս­կա­նա­պատ» վեր­լու­ծա­կան կենտ­րո­նի ղե­կա­վար, քա­ղա­քա­գետ ՀՐԱՆՏ ՄԵԼԻՔ-ՇԱՀՆԱԶԱՐՅԱՆԻ հետ՝ անդ­րա­դառ­նա­լով ինչ­պես հայ-ռու­սա­կան հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի ներ­կա­յիս դի­նա­մի­կա­յին, այն­պես էլ` տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին այլ հար­ցե­րի:

— Ինչ­պե՞ս կգնա­հա­տեք իշ­խա­նութ­յան եւ ընդ­դի­մութ­յան ներ­կա­յիս հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը։

— Ե­թե փոր­ձեմ ամ­փոփ ա­սել՝ կա­րե­լի է հա­մա­րել, որ հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը թշնա­մա­կան են։ Ս­րանք չեն սահ­մա­նա­փակ­վում քա­ղա­քա­կան տա­րա­ձայ­նութ­յուն­նե­րով կամ գա­ղա­փա­րա­կան հա­կա­սութ­յուն­նե­րով. մենք տես­նում ենք կա­ռու­ցո­ղա­կան երկ­խո­սութ­յան եւ հիմ­նա­վոր­ված հան­րա­յին հա­մա­ձայ­նութ­յան բա­ցա­կա­յութ­յուն։ Իշ­խող ու­ժը հա­ճախ ըն­կա­լում է ընդ­դի­մութ­յա­նը որ­պես գո­յա­բա­նա­կան սպառ­նա­լիք, ո­րը պետք է ոչ միայն հա­կակշ­ռել, այլ նաեւ վե­րաց­նել քա­ղա­քա­կան դաշ­տից։ Այդ­պի­սի մո­տե­ցու­մը հան­գեց­նում է տար­բեր ի­րա­վի­ճակ­նե­րի։ Ընդ­դի­մութ­յան ներ­սում կան նաեւ տար­բե­րակ­ներ՝ մի մա­սը պահ­պա­նում է օ­րի­նա­կա­նու­թու­նը եւ փոր­ձում պայ­քա­րել ինս­տի­տու­ցիո­նալ ճա­նա­պարհ­նե­րով, մյուս մա­սը կողմ է ա­վե­լի կոշտ եւ եր­բեմն ռա­դի­կալ մո­տե­ցում­նե­րի։ Այս եր­կու կող­մե­րի մի­ջեւ փոխ­զի­ջու­մը ներ­կա­յում դժվար տե­սա­նե­լի է։ Խոս­քը միայն քա­ղա­քա­կան հա­կա­մար­տութ­յան մա­սին չէ. սա նաեւ վստա­հութ­յան ճգնա­ժամ է՝ հա­սա­րա­կութ­յան եւ իշ­խա­նութ­յուն­նե­րի մի­ջեւ, եւ երբ վստա­հութ­յունն ընկ­նում է, գոր­ծըն­թաց­նե­րը հա­ճախ սո­ղա­ցող կեր­պով անց­նում են ա­վե­լի ծայ­րա­հեղ վի­ճակ­նե­րի։ Սա վտան­գա­վոր է երկ­կող­մա­նի՝ ե՛ւ իշ­խա­նութ­յան կող­մից մար­դու ի­րա­վունք­նե­րի ոտ­նա­հար­ման, ե՛ւ երկ­րի կա­յու­նութ­յան տե­սանկ­յու­նից։

— Իսկ Ձեր կար­ծի­քով` որ­քա­նո՞վ է հա­վա­նա­կան, որ ա­ռա­ջի­կա­յում կձե­ւա­վոր­վեն նոր քա­ղա­քա­կան բե­ւեռ­ներ կամ դա­շինք­ներ։

— Շատ մեծ է հա­վա­նա­կա­նութ­յու­նը. ա­վե­լին՝ կա­րե­լի է ա­սել՝ սա մի բնա­կան եւ գրե­թե ան­խու­սա­փե­լի գոր­ծըն­թաց է ընտ­րութ­յուն­նե­րի կամ քա­ղա­քա­կան ճնշում­նե­րի ժա­մա­նակ։ Պատ­ճա­ռը պարզ է՝ ներ­կա­յիս քա­ղա­քա­կան շու­կա­յում գո­յութ­յուն ու­նե­ցող կա­ռուց­վածք­նե­րը չեն բա­վա­րա­րում վստա­հե­լի ու արդ­յու­նա­վետ ընդ­դի­մա­դիր ճա­կատ կազ­մա­վո­րե­լու պա­հան­ջը, եւ քա­ղա­քա­կան դե­րա­կա­տար­նե­րը փոր­ձում են միա­սին գալ, խմբա­վոր­վել, ստեղ­ծել լայն կա­պեր՝ ընտ­րա­կան կամ գա­ղա­փա­րա­կան ա­ռու­մով արդ­յու­նա­վետ լի­նե­լու նպա­տա­կով։ Ընդ­դի­մա­դիր բե­ւեռ­ներ կա­րող են ձե­ւա­վոր­վել եր­կու գլխա­վոր ճա­նա­պար­հով՝ ա­ռաջ­նա­յին՝ ոչ ծա­վա­լուն  միա­վո­րում­նե­րի մի­ջո­ցով, երկ­րորդ՝ գա­ղա­փա­րա­կան վե­րա­ձե­ւա­կերպ­մամբ՝ նոր քա­ղա­քա­կան ծրագ­րե­րի, նոր ա­ռաջ­նոր­դութ­յան կամ ե­րի­տա­սարդ ակ­տի­վիս­տա­կան շար­ժում­նե­րի ձե­ւա­վոր­մամբ։ Պետք չէ բա­ցա­ռել նաեւ կա­ռա­վա­րող վեր­նա­խա­վի մեջ պա­ռակ­տում­նե­րի հե­տե­ւան­քով նոր դա­շինք­նե­րի հայտն­վե­լը։ Ե­թե իշ­խա­նութ­յունն ինք­նըս­տինք­յան ու­ժեղ ճնշման տակ է, այդ ճնշու­մը կա­րող է ա­ռաջ բե­րել վե­ճեր եւ միա­վո­րում­նե­րի վե­րաո­րա­կա­վո­րում։ Լայն ա­ռու­մով՝ այս գոր­ծըն­թաց­նե­րը կա­րող են նաեւ դրա­կան լի­նել, ե­թե նպաս­տեն ա­ռողջ մրցակ­ցութ­յա­նը եւ նոր ինս­տի­տու­ցիո­նալ հա­վա­սա­րակշ­ռութ­յուն­նե­րի ձե­ւա­վոր­մա­նը։

— Ըստ Ձեզ` ար­տա­քին գոր­ծոն­նե­րը, օ­րի­նակ՝ Ռու­սաս­տա­նի եւ Ա­րեւ­մուտ­քի փոխ­հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը, ինչ­պի­սի՞ ազ­դե­ցութ­յուն կա­րող են ու­նե­նալ Հա­յաս­տա­նի ներ­քա­ղա­քա­կան ի­րա­վի­ճա­կի վրա ա­ռա­ջի­կա­յում:

— Ար­տա­քին գոր­ծոն­նե­րը միշտ մեծ դեր են ու­նե­ցել մեր տա­րա­ծաշր­ջա­նում։ Հա­յաս­տա­նը, լի­նե­լով փոքր եր­կիր մեծ աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան շա­հե­րի ճա­կա­տում, հա­ճախ հայտն­վում է տար­բեր կենտ­րոն­նե­րի ազ­դե­ցութ­յան զու­գա­հեռ­նե­րի թի­րա­խում։ Ռու­սաս­տա­նը եւ Ա­րեւ­մուտ­քը, ինչ­պես նաեւ այլ խա­ղա­ցող­ներ, հա­մա­ռո­րեն ձգտում են ա­պա­հո­վել ի­րենց ռազ­մա­վա­րա­կան հե­տաքրք­րութ­յուն­նե­րը՝ ո­րոշ պրո­յեկտ­նե­րի, ծրագ­րե­րի եւ քա­ղա­քա­կան ու­ժե­րի մի­ջո­ցով։ Սա կա­րող է ար­տա­հայտ­վել ֆի­նան­սա­կան ա­ջակ­ցութ­յան, տե­ղե­կատ­վա­կան ծրագ­րե­րի եւ նույ­նիսկ անվ­տան­գութ­յան ե­րաշ­խիք­նե­րի ա­ռու­մով։ Երբ այդ ազ­դե­ցութ­յուն­նե­րը պար­տա­դի­ր հա­մընկ­նում են տե­ղա­կան պե­տա­կան շա­հե­րի հետ՝ լուրջ ռիսկ չի ստեղծ­վում, բայց խնդի­րը ա­ռա­ջա­նում է, երբ ար­տա­քին ա­ջակ­ցութ­յու­նը օգ­տա­գործ­վում է ընտր­ված ներ­քա­ղա­քա­կան նպա­տակ­նե­րի ու շա­հե­րի հա­մար՝ ոչ թե երկ­րի ընդ­հա­նուր բա­րօ­րութ­յան, այլ կոնկ­րետ խմբա­յին շա­հե­րի սպա­սարկ­ման հա­մար։

Այս­տեղ կա­րե­ւոր է նաեւ այն, որ ո­րոշ քա­ղա­քա­կան ու­ժեր՝ ինչ­պես իշ­խա­նա­կան, այն­պես էլ` ընդ­դի­մա­դիր, հա­ճախ փնտրում են ար­տա­քին հո­վա­նա­վոր­նե­րի ա­ջակ­ցութ­յու­նը՝ ի­րենց քա­ղա­քա­կան, մարդ­կա­յին կամ ֆի­նան­սա­կան ռե­սուրս­նե­րը պա­հե­լու հա­մար։ Դա ռիս­կեր է ստեղ­ծում՝ պե­տա­կան ինք­նիշ­խա­նութ­յան եւ ո­րո­շում­նե­րի պատ­րաստ­ման ան­կա­խութ­յան հա­մար։ Ե­թե ար­տա­քին դե­րա­կա­տար­նե­րը սկսում են խիստ ուղ­ղոր­դել օ­րա­կար­գե­րը, ա­պա Հա­յաս­տա­նի սե­փա­կան ռազ­մա­վա­րութ­յու­նը կա­րող է տու­ժել։ Ուս­տի՝ ա­ռաջ­նա­յին պետք է լի­նի ազ­գա­յին շա­հի պատ­կե­րի հստա­կե­ցու­մը եւ քա­ղա­քա­կա­նութ­յան ձե­ւա­վո­րու­մը՝ բա­ցա­ռա­պես երկ­րի շա­հից ել­նե­լով։

— Իսկ ներ­կա­յիս հայ-ռու­սա­կան հա­րա­բե­րութ­յուն­ներն ինչ­պի­սի՞ փու­լում են գտնվում:

— Ընդ­հա­նուր առ­մամբ կա­րե­լի է ա­սել, որ հայ-ռու­սա­կան հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը գտնվում են աշ­խա­տան­քա­յին, գործ­նա­կան փու­լում։ Դա նշա­նա­կում է, որ կա միաս­նա­կա­նութ­յուն ո­րոշ ո­լորտ­նե­րում՝ պաշտ­պա­նա­կան, տնտե­սա­կան կամ է­ներ­գե­տիկ հա­մա­գոր­ծակ­ցութ­յան ձե­ւա­չա­փե­րում, սա­կայն այդ հա­մա­գոր­ծակ­ցութ­յուն­նե­րը ոչ միշտ են հիմն­ված լիար­ժեք հա­վա­սա­րակշ­ռութ­յան վրա։ Ռու­սաս­տա­նը փոր­ձում է պահ­պա­նել իր ռազ­մա­վա­րա­կան ազ­դե­ցութ­յու­նը տա­րա­ծաշր­ջա­նում, իսկ հայ­կա­կան իշ­խա­նութ­յուն­ներն օգ­տա­գոր­ծում են այդ հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը՝ ներ­քին հար­ցե­րի լուծ­ման ա­ռու­մով, ինչն ա­ռա­ջաց­նում է զգու­շութ­յուն հան­րութ­յան շրջա­նում։ Իս­կա­պես խո­րը, դաշ­նակ­ցա­յին հա­րա­բե­րութ­յուն­ներն այն­քան են ներ­կա­յաց­վում, որ­քան դա պետք է ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նութ­յու­նը ար­դա­րաց­նե­լու կամ ներ­քին քա­ղա­քա­կան ռե­սուրս­ներ ներգ­րա­վե­լու հա­մար։ Այդ­պի­սով, հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը շա­րու­նա­կա­կան են, բայց ոչ ան­սահ­մա­նա­չափ հու­սա­լի կամ անշր­ջե­լի. խնդիրն այն է, թե որ­քա­նով են այդ հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը հա­մա­հունչ Հա­յաս­տա­նի շա­հե­րին եւ որ­քա­նով են օգ­տա­գործ­վում իշ­խա­նա­կան շա­հե­րը պաշտ­պա­նե­լու նպա­տա­կով։

— Վեր­ջին տա­րի­նե­րին հա­ճախ է քննարկ­վում Հա­յաս­տա­նի ար­տա­քին վեկ­տո­րի հար­ցը՝ Ռու­սաս­տա­նի եւ Ա­րեւ­մուտ­քի մի­ջեւ գո­յութ­յուն ու­նե­ցող հա­կա­մար­տութ­յան հա­մա­տեքս­տում։ Ի՞նչ կա­սեք այս մա­սին:

— Հա­յաս­տա­նը հա­ճախ հայտն­վում է եր­կու կենտ­րոն­նե­րի մրցակ­ցութ­յան մի­ջու­կում, եւ սա բե­րում է մի քա­նի հիմ­նա­կան լուրջ ռիս­կե­ր։ Նախ՝ շրջա­փա­կում է ռազ­մա­վա­րա­կան ան­կա­խութ­յան հնա­րա­վո­րութ­յուն­նե­րը։ Երկ­րորդ՝ խոս­քը նաեւ անվ­տան­գութ­յան մա­սին է: Ե­թե մրցակ­ցութ­յու­նը սրվում է՝ տա­րա­ծաշր­ջա­նը կա­րող է վե­րած­վել սահ­մա­նա­մերձ դաշ­տի կամ բե­ւե­ռաց­ված քա­ղա­քա­կա­նութ­յան հար­թա­կի, ին­չը լուրջ վտանգ է խա­ղա­ղութ­յա­նը։ Եր­րորդ՝ քա­ղա­քա­կա­նութ­յուն ներգ­րավ­ված ար­տա­քին գոր­ծոն­նե­րը կա­րող են խե­ղաթ­յու­րել ընտ­րա­կան խա­ղի կա­նոն­նե­րը։ Այս­պի­սով, ար­տա­քին մրցակ­ցութ­յու­նը կա­րող է ե՛ւ ա­ռա­ջար­կել հնա­րա­վո­րութ­յուն­ներ (մեկ­նար­կել ար­տա­քին ռե­սուրս­նե­րով զար­գաց­ման նա­խագ­ծեր), ե՛ւ սրել ներ­քին բա­ժա­նում­նե­րը։

ԴԻԱՆԱ ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

Այս թեմայով Եկեղեցու դեմ կատարվողի հետեւում կանգնած է Բրիտանիան. Հրանտ Բագրատյան Լավ օրից չէ, որ Նիկոլն այսպես է վարվում, վերջին «զենքերն» է հանել. Հրանտ Մելիք-Շահնազարյան Հայաստանի Խորհրդարանում այսօր ոչ թե Հայրենիքի Կալանավորի, այլ Հաղթանակած Սրբազանի կոչ հնչեց. Հրանտ Մելիք-Շահնազարյան Պարտվելուց հետո պարտավոր ես ժողովրդիցդ ներողություն խնդրել ու հրաժարական տալ. Հրանտ Թոխատյան Հիմա ո՞ր խաղաղությանը հավատանք․ այն, որ ցորենն Ադրբեջանի տարածքով էր գալի՞ս, թե՞ այն, որ ՀՀ-ից ցորեն հնարավոր չէր ուղարկել Արցախ, որն անում են  նույն մարդիկ». Մելիք-Շահնազարյան