Մի հարց ունեմ քեզ, քաղաքս. Ինչո՞ւ այդքան քիչ արտացոլվեցիր մեր գրականության մեջ. Դավիթ Մուրադյան

Մեծարենցն ասել է՝ ՛՛հոգվույս կիրակի:՛՛ Այսինքն տոն: Ահավասիկ կիրակին եկավ: Իսկ մարդը տոնի պետք ունի, հակառակ դեպքում խեղդոց է:

Հիմա մետրոն: Այնտեղ զով է միշտ: Էլի զով կլինի, բայց երթևեկողներից շատերի համար՝ խեղդոց, որովհետև պարտադիր ամսաքարտ են առնելու, անկախ այն հանգամանքից, թե ամսվա մեջ քանի անգամ ընդհատակ կիջնեն:

Էս ի՞նչ բառ հիշեցի: Հանճարեղ ֆիլմ: Էմիր Կուտստուրիցա, ՛՛Ընդհատակ՛՛: Մի անբողջ դարի նկարագիր: Կինեմատոգրաֆիական փոթորիկ: Իր հետ հանդիպել եմ մի քանի անգամ, Մոսկվայում ու Երևանում: Մազախռիվ առյուծի պես տղա: Մրցանակ ստանալու համար մոսկովյան կինոփառատոնի բեմ ելավ, ջինսով ու վանդականախշ վերնաշապիկով, ինչը պրոտոկոլի խախտում էր: Նիկիտա Միխալկովը, ում ձեռքից պետք է ամենագլխավոր մրցանակը ստանար, արագ հանեց յուր թանկարժեք Պիեռ Կարդեն պիջակն ու գցեց ատյուծի ուսորին: Առյուծի դուրը չեկավ, դեմքը մթնեց: Այդպիսին է ինքը, վերջին ըմբոստներից, ով Թուրքիայում, ուղիղ եթերով, խոսել է հայոց ցեղասպանությունից:

Ի՛նչ լավ օր էր Երևանում, ի դեպ, հենց կիրակի: Եկել էր Փարաջանովի թանգարան, դստրիկի հետ: Երջանկահիշատակ Զավեն Սարգսյանը զանգել էր մի քանիսիս՝ ինձ, Հարություն Խաչատրյանին, Ալբերտ Յավուրյանին, թե շտապ եկեք, էդ մարդը առանց արվեստակիցների չմնա:

Սեղանին ծիրանի չիր էր, ծիրանի հյութ, ծիրանի օղի, օրիորդիկի համար սպիտակ գինի, եթե ցանկանա: Չցանկացավ, չիր էր համտեսում անդադար: Հայկական սեղան էր, Զավենը աչք ունքով հասկացրեց, որ մի բան ասեմ: Վերցրեցի ծիրանաթեժի ըմպանակը: Դեռ մոսկովյան հանդիպումից գիտեի, որ ինքը այն սերնդի սերբերից է, որոնք կարողանում են ռուսերեն խոսել: Ասացի. – Ձեր ֆիլմերի համար եմ բաժակ բարձրացնում: Դուք միշտ մատը դնում եք վերքի վրա, բայց մարդուն անհույս չեք թողնում:

Լայնաշուրթ ժպտաց. շրջվեց դեպի դստրիկը, թարգմանեց: Հետո, բոլոր ներկաներին դիմելով, ասաց. – Այդպես կարող են հենց Հայաստանում ասել:

Հիմա վերքեր ունե՞նք թե՞ ոչ: Ունենք: Բայց կիրակի է և մեզ անհույս թողնել չենք կարող:

***

Ի՞նչն է ինձ պակասում Երևանում: Փշատենիների բուրմունքը՝ գարնանային ամիսներին: Այդ ծառերն այլևս չկան, վերացան հին բակերի հետ, մնացին նախորդ դարում, յոթանասունականների մեջ … Ափսոս: Իմ քաղաքին սազում էր այդ բուրմունքը:

Եվ լուսանկարչատներն են պակասում, ուր գնում էինք ընտանիքներով, ու հայտնի ֆոտովարպետների անունները՝ Խանոյան, Խանդիկյան, Տիրան ու, իհարկե, Շանթ: Սա նույնպես երբեք չես վերադարձնի, որովհետև բոլորս այսօր լուսանկարիչներ և հատկապես ինքնալուսանկարիչներ ենք, բայց լույս ու ստվերի դեղագործական համադրությունը, կադրի կոմպոզիցիան, ռակուրսը, – ո՞ւր են:

Չէ, սա որոնումը չէ ,,կորուսյալ դրախտի,, , թեպետ յուրաքանչյուր սերնդին՝ ի՛ր դրախտը, և այսօրվա երիտասարդ երևանցին իր սիրելու քաղաքն ունի ու հետո այդ մասին կպատմի թոռներին, ինչպես հիմա ես եմ պատմում: Բայց իմ տեսած – ապրած Երևանից լսողությանս մեջ մնացել է տրամվայների զրնգոցը:

Այժմյան Հանրապետության, իսկ այն ժամանակվա Ալավերդյան փողոցով այդ տրամվայներն անցնում էին գրեթե շենքերի պատերին քսվելով, իսկ ավելի ուշ, արդեն ութսունականների սկզբին, հայտնվեց տրամվայ – սրճարանը՝ Ռիգայի օրինակով:

Տրամվայ – քաղաք ներդաշնակությունը դեռ վայելում եմ Վարշավայում կամ Բեռլինում, թեպետ արդեն մի քանի տարի չեմ եղել, սակայն շատ լավ գիտեմ. որ քաղաքիս համար սա հաստատ իրական չէ, – մեր փողոցները հազիվ ավտոմեքենաներին են դիմանում, և նույնիսկ տրոլեյբուսն անախրոնիզմ է արդեն:
Հետո՞, հետո՞:

Երևանի խենթուկներին եմ կարոտում: Գուցե այդպիսիք հիմա էլ կան, չգիտեմ: Բայց ահա
Մարքսի փողոցի Պրիվետ Բիձան, առաջին հարկի պատշգամբում նստած, որ ամեն անցնող – դարձնողին ողջունում էր՝ ձեռք թափահարելով, և ասում իր անխուսափելի ,,պրիվետը,,:

Ու բոլոր թատերասրահներում գրեթե միաժամանակ ներկա Եպրաքսյան, կռվազան ու արվեստամոլ, ով բնակարան ստացավ քաղաքապետ Հասրաթյանից՝ չափածո դիմում ներկայացնելով:

Երևան, դու Քոչարի դեմքն ունեիր: Երվա՛նդ: Ծխամորճը ձեռքին, թիթեռնիկ փողկապով, դեպի նկարիչների տան սրճարանը ճեմելիս: Այնտեղ նրան Կոստան Զարյանն էր սպասում, ,,Յումանիտե դիմանշ,, շաբաթաթերթը սեղանին փռած,- ևս մի աշխարհամարդ, ու նրանք երբեմն ֆրանսերեն էին զրուցում՝ լեզվի կարոտն առնելու և անցանկալի ականջներից յուրյանց ապահովագրելու համար:

Երևան, որտեղ, հորս ձեռքը բռնած քայլելիս, տեսնում էի դասական դիմագծերով մարդկանց, ովքեր ողջունում էին միմյանց՝ վեր առնելով լայնեզր գլխարկները, և ասում՝ պատիվ ունեմ: Համբուրվել չկար, չէ:

,,Սա գեներալ Արարատովն է,, – կիսաձայն բացատրում էր հայրս հերթական ողջագուրումից հետո,,: Ի՞նչ էի հասկանում ես՝ տասը տարեկանս: Միայն գիտեի, որ նրա դուստրը՝ Ելենա Արարատովան, ,,Սուսերով պարի,, աստեղային կատարողն է ,,Գայանե,, բալետում և հիմա այդ դերապարը սովորեցնում է քրոջս՝ փոխարնող պատրաստելու համար: Արարատովը, գեղանկարիչ Շիշմանյանը՝ իր անգլուհի տիկնոջ հետ, ով մի հատուկ հմայքով խոսում էր հայերեն, հայտնի բժշկապետ Արամ Թորգոմիչը, բանաստեղծ Գեղամ Սարյանը՝ մազերի ճերմակ բոլորակը մինչև ուսեր, սպիտակ մեխակը՝ կրծքագրպանում, և պրոսպեկտ – Պուշկին խաչմերուկում խմբված ,,գվարդիական,, տղեքը՝ ութն անց քսան բեղերով, անմիջապես ձգվում էին ու սսկվում, որովհետև այդպիսի մարդու ներկայությամբ հայհոյախառն խոսել չէր կարելի: Ու իհարկե Նար – Դոսի որդին, մեծանուն երգիչ Նառ Հովհաննիսյանը՝ Բոլշոյի բեմը զարդարած, ում թաղմանը, արդեն իննսունականների սկզբին, հավաքվել էինք հազիվ քսան հոգով:

Մի հարց ունեմ քեզ, քաղաքս: Ինչո՞ւ այդքան քիչ արտացոլվեցիր մեր գրականության մեջ: Բաբելի Օդեսսան կա: Ջոյսի Դուբլինը՝ նույնպես: Անդրեյ Բելիի ,,Պետերբուրգը,, , Ջոն Դոս Պասոսի Նյու Յորքը … Հատուկենտ գործեր կարող եմ հաշվել, որտեղ տեսնում ենք քո հոգեբանական հասցեն: Այս հարցը տալու մի համեստ իրավունք ունեմ, որովհետև գրել եմ ,,Հրաժեշտն,, ու ,,Մեր հին դաշնամուրը,,: Դու դեռ քո գրողի՞ն ես սպասում:

Բայց ինչու գրվեցին այս տողերը: Երևանի տոնը նշվում էր հոկտեմբեր ամսին:

Կինոգետ, գրող Դավիթ Մուրադյանի ֆեյսբուքյան էջից

Այս թեմայով Դավիթ Համբարձումյանին շնորհվել է Մասիս համայնքի պատվավոր քաղաքացու կոչում Ում գրպանն է հոսում ոռոգման ջրի համար գանձվող տարեցտարի անգամներով բարձրացվող գումարները Կամ պետք է կալանավորի Վեհափառին, կամ տասին վերցնի նոր եկեղեցի ստեղծի, որը ծիծաղելի կլինի. Աղազարյանը հնարավոր սցենարների մասին Դավիթ Համբարձումյանի ազատազրկումը քաղաքական հաշվեհարդար է. ՀՀԿ ԵԿ Մասիսի երիտասարդների ակցիան Համբարձումյանի դատավճռի դեմ ներկայացված բողոքը մակագրվել է դատավորների, որոնց մասին չկա ինֆորմացիա