Ոչ մի ակնկալիք չպետք է ունենալ, քանի դեռ հայ-ադրբեջանական հարաբերությունները չեն կարգավորվել. Խուդավերդյան
Ներքաղաքական
Նյու Յորքում սպասվում է Հայաստանի ու Թուրքիայի ղեկավարների հանդիպումը, հայտնում են թուրքական լրատվամիջոցները։ Ըստ հրապարակումների` երկու երկրների ղեկավարների հանդիպումը կկայանա Մանհեթենում գտնվող Թուրքիայի տանը՝ նրանց պատկանող երկնաքերում: Փաշինյան -Էրդողան հնարավոր հանդիպման մասին հայկական կողմը դեռ ոչինչ չի հայտնում։ Այս եւ այլ հարցերի շուրջ «Իրավունք»-ը զրուցել է թուրքագետ-միջազգայնագետ ՄՈՒՇԵՂ ԽՈՒԴԱՎԵՐԴՅԱՆԻ հետ:
— Ինչպիսի՞ ակնկալիքներ կարող ենք ունենալ Փաշինյան-Էրդողան հնարավոր հանդիպումից, եւ ի՞նչ կտա դա Հայաստանին:
— Հայ-թուրքական ցանկացած հանդիպում պետք է կապել հայ-ադրբեջանական զարգացումների հետ: Քանի դեռ հայ-ադրբեջանական զարգացումները մշուշոտ են, ապա որեւէ արդյունք ակնկալել Հայաստանի եւ Թուրքիայի ղեկավարներից, անիմաստ է: Եկեք նախ հայ-ադրբեջանական հարցերում տեսնենք, թե ինչ է կատարվում, եւ հետո նոր վերլուծենք հայ-թուրքական հարաբերությունները, որովհետեւ առանց մեկը մյուսի, ուղղակի անհնար է:
— Թուրքական կողմի լրագրողներից մեկը նաեւ նշել էր, որ սեպտեմբերի 24-ին այդ հանդիպումը լինելու է ամենակարեւորներից եւ կարող է խթանել տարածաշրջանում լարվածության նվազեցմանը: Սա իրականությանը մո՞տ է, թե՞ Թուրքիայի կողմից որպես դիվանագիտական քայլ կարելի է համարել:
— Ո՛չ, Թուրքիան իր բարձր դիրքորոշումը հայտնել է: Հայ-ադրբեջանական հարաբերությունները հենց կարգավորվեն՝ հայ-թուրքական սահմանը կբացվի: Այլ կերպ պարզապես հնարավոր չէ: Ի դեպ, Հայաստանում պետք է հակաթուրքական քարոզչությունն արգելվի: Դա էլ է նախապայման: Հայ-թուրքական պաշտոնական սահմանն արդեն երկու կողմերի միջեւ պաշտոնապես հաստատվել է: Այսինքն, այլեւս Կարսի պայմանագիրն այստեղ որեւէ դեր չի խաղում: Երկու կողմերն արդեն երկկողմանի կերպով հաստատել են, որ ներկայիս հայ-թուրքական սահմանը պաշտոնական է:
— Օրերս ԵՄ երկրների դեսպանները շրջայց են կատարել հայ-թուրքական Մարգարայի անցակետում: Ի՞նչ կասեք այս մասին:
— Ոչ միայն Մարգարան է բացվում, այլ նաեւ Անին էլ է բացվում: Միայն Մարգարան չէ, մնացած կետերը նույնպես վերանորոգվում են: Այսինքն, դեռեւս հայ-թուրքական հարաբերություններում տեղաշարժ, որպես այդպիսին, չկա: Ինչը, որ պայմանավորվել էին ոչ մի բան չի եղել՝ նույնիսկ այդ երրորդ երկրների համար ինչ-որ անորոշ ձեւակերպումներով: Ավելին, Թուրքիան փակել է Հայաստանի հետ օդային սահմանը՝ ՀՀ-ում «Նեմեսիս»-ի արձանի տեղադրումից հետո: Այսինքն, իրականում բանալին գտնվում է հայ-ադրբեջանական դաշտում: Քանի դեռ հայ-ադրբեջանական հարաբերությունները չեն կարգավորվել, հայ-թուրքական հարաբերությունների մասին խոսք լինել անգամ չի կարող:
— Այդուհանդերձ, ակնհայտ է, որ ինչ-որ հստակ գործընթաց է տեղի ունենում՝ սկսած ԵՄ դեսպանների այցից մինչեւ Փաշինյան-Էրդողան հանդիպում: Ի՞նչ սպասել:
— Ոչ մի ակնկալիք չպետք է ունենալ, քանի դեռ հայ-ադրբեջանական հարաբերությունները չեն կարգավորվել: Այո, երկկողմ հանդիպումները նպաստում են լարվածության թուլացմանը, ինչն առաջ չի եղել նման հաճախակիությամբ հանդիպումների տեսքով, բայց դրանք դեռեւս արդյունքի չեն բերի այնքան ժամանակ, քանի դեռ, էլի եմ շեշտում՝ հայ-ադրբեջանական հարաբերությունները վերջնականապես չեն կարգավորվել:
ԴԻԱՆԱ ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ