«Քանի որ երազող տղա չունենք՝ պոռնկատունը քանդելու համարձակություն էլ չունենք». ՀՈՎԻԿ ԱՖՅԱՆ

«Իրավունքը» զրուցել է սցենարիստ, գրող, արձակագիր ՀՈՎԻԿ ԱՖՅԱՆԻ հետ:

— Վերջերս լույս տեսավ Ձեր «Ծովից ծով» գիրքը: Ծովի մասին գրելը` ինչո՞վ էր պայմանավորված։

— Իսկ ինչի՞ մասին գրել: Նկատի ունեմ՝ Հայաստանում: Գիտե՞ք՝ ծովը ես համարում եմ հայ ժողովրդի ու շատ այլ ժողովուրդների, մարդո՛ւ առհասարակ, երազանք, վերջնական կանգառ, հասնելու տեղ, այն վայրը, որտեղից սկսվել է աշխարհի պատմությունն ու հավանաբար որտեղ էլ ավարտվելու է: Այդ աշխարհի պատմությունը մի քիչ երկարացնելու հույսով է պայմանավորված ծովի մասին գրելը:

— Եթե մի պահ կտրվենք գրականությունից եւ վերադառնանք իրական կյանք, ի՞նչը հատկապես կառանձնացնեք։

— Ատում եմ այն գրականութունը, որը կտրված է կյանքից: Ինչպես ասում եք՝ իրական կյանքից: Գոնե ես գրելու ընթացքում երբեք չեմ կտրվում իրականությունից, հակառակ դեպքում՝ ինչպե՞ս գրեմ, կամ ի՞նչ գրեմ: Ուրեմն ե՛ւ այսօրվա գրականության մեջ, ե՛ւ այսօրվա կյանքում ես հատկապես կառանձնացնեմ երազի պակասը: Մարդիկ սկսել են ամաչել, ու որն ավելի սարսափելի է՝ վախենալ, որ երազում են, կամ որ երազկոտ են: Հիշո՞ւմ եք «Կտոր մը երկինք» ֆիլմի Թորիկին, որ աղավնիներին էր նայում: Ա՛յ, այդ աղավնիներ նայող տղան այսօր չկա՝ գրականության մեջ չկա ու կյանքում չկա: Ու քանի որ երազող տղա չունենք՝ պոռնկատունը քանդելու համարձակություն էլ չունենք:

— Համացանցում շրջանառվում է այն լուրը, որ 5-րդ դասարանի Մայրենի լեզվի դասագրքում ադրբեջանցի գրողի պատմվածքն է տպվել, ու հիմա դա դասավանդվում է Հայաստանի դպրոցներում։ Ըստ Ձեզ, եթե այդ ամենն իրականություն է, որքանո՞վ է ճիշտ մոտեցում։

— Միայն լսել եմ այս թեման: Մի քանի տեղ նույնիսկ կարդացել եմ, որ դա այդքան էլ այդպես չէ, որ, այո՛, պատմվածքն ադրբեջանցի է գրել, բայց կոնկրետ դասագրքում հայի անուն-ազգանուն են տվել հեղինակին: Բայց երեւույթն է կարեւորը, կարծում եմ: Տեսեք, իմ աղջիկը հենց հաջորդ տարի հինգերորդ դասարան է գնալու, ու եթե հանկարծ նրա ուսուցչուհին հանձնարարի իրեն կարդալ, սովորել ադրբեջանցու գրած պատմվածքը, ես հաջորդ օրը դպրոց կգնամ ու կասեմ այդ ուսուցչուհուն, թե ինչու իմ աղջիկը դա չի արել: Չեմ կարծում, որ հիմա, հաջորդ տարի, տասը տարի անց, խորհրդանշական՝ երեսուն տարի անց, մենք պատրաստ ենք լինելու միմյանց պատմվածքները դպրոցներում սովորելու: Բայց այստեղ ուրիշ հարց էլ կա, ինքս մեծ հետաքրքրությամբ կկարդամ ադրբեջանցու գրականությունը, առիթի դեպքում՝ նույնիսկ կարդում եմ: Ասե՞մ ինչու... Որովհետեւ, եթե դու գիտես, թե ինչի մասին են գրում այդ ժողովրդի գրողները, դու գիտես, թե որն է այդ ժողովրդի ցավը, ուրեմն նաեւ՝ թույլ տեղը:

— Ծովից հետո անցումը ո՞ր թեմային կլինի։

— Դժվար է անցումը ծովից... Հատկապես, որ իմ ծովը, ինչպես Սարոյանի՝ «Թրեյսիի վագրը», որն իրականում վագր չէ, ծով չէ... Մի բան հաստատ խոստանում եմ՝ բոլոր այն գրքերում, որոնք ես կգրեմ, ծով լինելու է: Այն ծովը, որն իրականում ծով չէ:

— 2024 թվականից ի՞նչ սպասելիքներ ունեք։

— Շատ քիչ: Ընդամենն ուզում եմ, որ հայ մարդը գլուխը չկախի՝ կապ չունի ամոթից, թե վախից, կամ էլ երկուսից միաժամանակ: Որ չխեղճանանք, որ իմանանք ու երբեք չմոռանանք՝ պարտվել կարելի է, երբեմն նույնիսկ անհրաժեշտ է, այլ խեղճանալն ու մանավանդ խեղճացնելն է անթույլատրելի, որ ոչ միայն կարդանք մեր՝ նկատի ունեմ՝ հայոց պատմությունն ու գրականությունը, այլեւ հասկանանք: Փաստորեն՝ ոչ թե շատ քիչ սպասելիքներ ունեմ, այլ շատ-շատ:

ՆՈՒՆԵ ԶԱՔԱՐՅԱՆ

Այս թեմայով Աղազարյան ж законе. ԸՆԿԵՐ ՓԱՆՋՈՒՆԻ Այսպես, որ շարունակվի, Աղազարյանի անունը, որպես արժեք, գրանցելու են ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ում. ԶԱՐՄԱՆՔ Էդմոնին ընդդիմադիր մի՛ ըսեք, մեղք է Մնացել են ԱԺ-ում, որ ի՞նչ անեն, ավելի լավ է մանդատները դնեն, դուրս գան. Վահան Բաբայան Վարչապետ դառնալու իմ շանսերն ամենաբարձրն են, բայց ես տենց տղա չեմ... Հովիկ Ազազարյան