Վիշապագորգեր. առասպելից մինչև իրականություն

Բանագետ Արամ Ղանալանյանի «Ավանդապատում» գրքում հիշատակվում է.«Գեղամա լեռների ստորոտին, Կալադիպի կոչված բերդի մոտ գտնվող չորս ձկնանման վիշապաքարերը առաջ վիշապներ են եղել, որոնք երկնքից ցած են իջել մարդկանց ոչնչացնելու համար։ Աստված իմանալով այդ ամենը, նրանց քար է դարձրել»: Առասպելական այս կամ մյուս պատմությունները (ըստ որոնց վիշապը եղել է Վանա լճի պահապանը, հրեշտակների դեմ կռվողը) ներկայացրել են վիշապին որպես չար ուժի։ 

Այդ ամենը վերհիշելով` ներկա գտնվեցի գորգագետ Աշխունջ Պողոսյանի հայկական վիշապագորգերի վերաբերյալ բանախոսությանը, որտեղ վիշապն արդեն ուներ չարխափան նշանակություն, մոտավորապես այնպես, ինչպես եղել է հին ժամանակներում։

Հայկական գորգագործությունը դարերի պատմություն ունի։ Հայկական գորգերի մասին խոսելիս զուր չէ վերադառնալ նախորդ դարաշրջաններն ու թերթել պատմության էջերը, որոնց արտացոլումը կտեսնենք գորգերի վրա` նշմարելով հայկական ավանդույթները, հնագույն պատկերացումները և այլն։ Յուրաքանչյուր գորգի տեսակի համար կարելի է հատուկ խորհրդանիշներ առանձնացնել, ինչպես` հավերժության անիվը, խաչը, կենդանիները և հատկապես վիշապը։ Օրերս վիշապագորգերի մասին ծավալուն բանախոսությամբ հանդես եկավ «Մշակութային արժեքների փորձագիտական կենտրոն» ՊՈԱԿ-ի գորգագետ, պ.գ.թ. Աշխունջ Պողոսյանը «Փորձագիտական դասընթացներ» եռամսյա ծրագրի շրջանակներում։ Հ. Շարամբեյանի անվան ժողովրդական արհեստների թանգարանում գորգագետ Պողոսյանը ներկայացրեց հայկական վիշապագորգի տիպաբանությունը, նրանց առանձնահատկությունները։ Վիշապագորգերը լայն տարածում են ունեցել, մարդիկ գերադասել են տան մեջ ունենալ այնպիսի գորգեր, որոնց վրա պատկերված լինի հաղթանակի խորհրդանիշը` վիշապը(այստեղից էլ անվանումը) չարիքից պաշտպանվելու համար։ Աշխունջ Պողոսյանը, նշեց նաև, որ այսօր քիչ հանդիպող տեսակները հազիվ թե թանգարաններում տեսնենք։ «Գուհար» ենթախմբի ուշ վիշապագորգի «Գարդման» տեսակը սակավ հանդիպող գորգերից է, որն ավելի գաղափարակիր է, քան մյուսները. գունային վառ երանգներով փայլատակող հմայքը բովանդակային մեծ խորություն է հաղորդում այս տիպին»։ Աշխունջ Պողոսյանը գիտական հոդվածների և գրքերի հեղինակ է, որտեղ նա տվյալ թեմայի մասին նշում է` հիմնազուրկ է հայկական գորգերի ծագումը կապել սելջուկների և այլ եկվոր ցեղերի հետ։ Հաճելի էր նրա գրքում կարդալ այս եզրակացությունը․ «...Հայկական լեռնաշխարհը գորգի հնամենի օրրաններից է, իսկ հայ ժողովուրդը ` դրա ստեղծողներից մեկը»:

ՀԵՂԻՆԵ ՄԽԻԹԱՐՅԱՆ, ՀՊՄՀ Լրագրության բաժին

post image forum