Պետք է այնպիսի պայմաններ ստեղծել, որ անճաշակ արվեստի գործեր չտեղադրվեն մեր քաղաքում. ԱՐԱՄ ԻՍԱԲԵԿՅԱՆ

«Իրավունքը» զրուցել է ՀՀ ժողովրդական նկարիչ, պրոֆեսոր, Երեւանի գեղարվեստի ակադեմիայի ռեկտոր ԱՐԱՄ ԻՍԱԲԵԿՅԱՆԻ հետ:

— Վանաձորում Վիկտոր Համբարձումյանի հիշատակը հավերժացնող հուշարձանը շատերի մոտ դժգոհություն է առաջացրել: Ըստ Ձեզ, նման «արվեստի» գործ ստեղծելու մեղավորը քանդակագո՞րծն է, թե՞ պատվիրատուն:

— Ամեն անգամ, երբ այսպիսի մի «գլուխգործոց» է հայտնվում, սկսում են քննադատել քանդակագործին: Մինչդեռ դրա փոխարեն՝ լավ չէ՞ր լինի հայտնաբերել պատվիրատուին՝ նրան, ով այս անճաշակության համար առաջին պատասխանատուն է: Ես կարծում եմ, որ ամենակարեւորը պատվիրատուն է, նրա ճաշակն է: Իհարկե, կան արվեստագետներ էլ, ովքեր առանց պատվիրատուի են աշխատում: Բայց եթե արվեստի գործն ունի պատվիրատու, ապա նա է ամբողջ պատասխանատվության կրողը: Դրա համար պետք չէ մեղադրել արվեստագետին՝ վատ աշխատանքի համար, քանի որ հիմնականում այդ անճաշակությունը լինում է պատվիրատուի պատճառով:

— Դուք նշում եք պատվիրատուի սխալը, բայց չէ՞ որ արվեստագետն ինքը կարող է մատնացույց անել պատվիրատուին եւ ասել, որ տգեղ կստացվի, եթե այդպես քանդակի: Եթե իմանայիք, որ պատվիրատուի «ճաշակով» պետք է արձան կառուցվի, եւ այդ անճաշակ արձանի կողքին լինելու է Ձեր ազգանունը, Դուք կանեի՞ք դա: Չե՞ք կարծում, որ արվեստագետի մեղավորությունն էլ կա:

— Իհարկե, կա, բայց միշտ չէ, որ արվեստագետը ստեղծագործելիս հասկանում է, թե ինչ է անում: Նույնիսկ երբ անհատական ցուցահանդեսներ են լինում, շատ լավ կլինի, որ մեկը կողքից (ով հասկանում է արվեստից, արժանի է գնահատական տալու) նշի այն թերությունները, որոնք նկատում է: Արվեստագետը որեւէ գործ ստեղծելիս շատ բաներ չի նկատում: Եվ հետո մեր ժամանակներում այսօր նաեւ ընկնում են գումարի ու հայտնիության հետեւից էլ: Ի վերջո, որքան կարելի է Երեւանի կենտրոնը լցնել անճաշակ արձաններով:

— Չե՞ք կարծում, որ դրանով պետք է զբաղվեն պրոֆեսիոնալները:

— Այո, պետք է լինի պրոֆեսիոնալ հանձնաժողով: ԽՍՀՄ-ի ժամանակ և դրանից հետո կար այդ հանձնաժողովը: Ես եղել եմ պետական մրցանակի հանձնաժողովի նախագահ:

— Նախկինում արձան կամ հիշատակի կոթող տեղադրելու համար ի՞նչ ճանապարհ էին անցնում:

— Եթե քաղաքում կարեւոր արձան պետք է տեղադրվեր, անցկացվում էր մրցանակաբաշխություն, որին մասնակցում էին լավագույն մասնագետները: Լինում էր ցուցահանդես Նկարիչների միությունում: Հետո պրոֆեսիոնալ հանձնաժողովը գնահատում էր աշխատանքները` էսքիզային վիճակում: Այնուհետեւ պատվիրատուն արձանի համար գումար էր հատկացնում: Այդ աշխատանքի պրոցեսի ժամանակ էլ այդ նույն պրոֆեսիոնալ հանձնաժողովը գնում, հետևում էր աշխատանքի ընթացքին: Օրինակ` մենք հետեւել ենք Արա Շիրազի «Անդրանիկ» արձանի, Դավիթ Բեջանյանի «Առնո Բաբաջանյան» արձանի աշխատանքների ընթացքին:

— Ստեղծագործական վեճեր շա՞տ էին լինում:

— Եղել են ստեղծագործական վեճեր, բայց, վերջիվերջո, եկել ենք միասնական ընտրության: Իհարկե, լինում են տարբեր կարծիքներ: Հետո հասկանում ես, որ մեկը մյուսի ընկերն է, մեկը մյուսի աշխատանքն է ուզում առաջ տանի: Բայց դա, այնուամենայնիվ, պրոֆեսիոնալների աշխատանք է: Մարդիկ են, որոնք հասկանում են այդ գործից եւ կարող են իրար հետ վիճել: Հավասարը հավասարի հետ պետք է վիճի, ոչ թե արվեստից հեռու մարդկանց հետ լինեն այդ վեճերը: Ցավոք, այսօր Երեւանում շարունակվում է այն վատ ավանդույթը, որ ինչ-որ մեկը, ով արվեստի հետ կապ չունի, բժիշկ է եւ, չգիտես ինչու, իրեն թվում է, որ հասկանում է արվեստից, կարող է Օհան Դուրյանի արձանը պատվիրի՝ առանց հաշվի առնելու մասնագետների կարծիքը:

— Ըստ Ձեզ, Օհան Դուրյանի արձանը արժանի՞ է քննադատության:

— Արժանի է քննադատության պատվիրատուն, բայց ոչ հեղինակը, ով հիանալի քանդակագործ Գետիկ Բաղդասարյանն է: Իզուր չէ, որ պատվիրատուն ասում էր` մենք ահագին խառնվել ենք աշխատանքի պրոցեսին: Ինչո՞ւ պետք է պատվիրատուն խառնվի արվեստի աշխատանքին: Ահա այս մոտեցումն է, որ վատ արդյունք է տալիս: Խնդիրները շատ բարդ են: Դա ավելի շատ վերաբերում է իշխանությանը: Պետք է այնպիսի պայմաններ ստեղծել, որ անճաշակ արվեստի գործերը չտեղադրվեն մեր քաղաքում: Չի կարելի հասարակական միջավայրում արձաններ դնել՝ առանց պրոֆեսիոնալների կարծիքը հաշվի առնելու: Բազմիցս եմ այս խնդրի մասին սոցցանցերում գրառում արել, բայց, չգիտես ինչու, դեռ արձագանք չկա: Ինչո՞ւ չի կարելի հանձնաժողով ստեղծել՝ ճարտարապետներից, հայտնի արվեստագետներից կազմված: Նրանք փորձառու մարդիկ են, եւ իրենք պետք է հայտնեն իրենց կարծիքը, այլ ոչ թե այն մարդիկ, ովքեր ընդհանրապես կապ չունեն այդ բնագավառի հետ:

— Այսինքն` այսօր արձան պատվիրելը նմանվել է գերեզմանաքար պատվիրելո՞ւն:

— Իհարկե, այսօր դա նմանվել է գերեզմանոցում արձան պատվիրելուն: Այսինքն` մասնավոր մարդկանց գերեզմանաքար պատվիրելու ճաշակին է նմանվել, որոնք բավականին հեռու են արվեստից: Մարդը գերեզմանոցի համար հարազատի արձանն իր ճաշակով կարող է պատվիրել, բայց չի կարելի նման մոտեցմամբ պատվիրել արձան քաղաքում տեղադրելու համար, որը կլինի բոլորի համար:

— Չե՞ք կարծում, որ ծիծաղելի վիճակում կհայտնվենք, եթե մեր երկրի պատմամշակութային կոթողները  որոշվեն  պատվիրատուի  ճաշակով:

— Այո, այսօր մի մարդ, ով գումար ունի եւ ում հետ հաց է կերել, կարող է որոշել, որ տվյալ մարդու արձանը պետք է տեղադրվի բոլորի համար: Այսինքն` մեր քաղաքի ու ժողովրդի համար: Լավ է, թե վատ, նշանակություն չունի, նա իր «զոռբայությամբ» անում է: Եվ կարելի է ասել, որ նոր «զոռբայությունը» անում են քաղաքական իշխանությունները: Չեն հարցնում մասնագետների կարծիքը` արժի՞, թե՝ չարժի: Եվ ընդհանրապես արձան արժի՞ տեղադրել տվյալ մարդու համար: Միգուցե լինի կիսանդրի կամ որեւէ խորհրդանշական սիմվոլ: Հազար հարցեր կան...

ՆՈՒՆԵ ԶԱՔԱՐՅԱՆ

Այս թեմայով Չկա լավ կամ վատ գույն, գույները բոլորն էլ լավն են. Արմեն Իսաբեկյան Հեռո՛ւ մնացեք Եկեղեցին պառակտելու ազգակործան փորձերից․ Արամ Ա կաթողիկոս Անթիլիասը ո՛չ է ասում. Արամ Ա Փաշինյանին բռնապետ են կարգում հենց իրեն առաջադրանք տվողները․ ՀՀ-ում ապրելը ռիսկային կարող է դառնալ Որ տղերքն «էժան» չլինեն, աղջիկներն էլ չեն իջնի այդ որակի. Արամ Մանուկյան