ԵԼ­ՔԸ ԱՅՍ ԿՐԿԵ­ՍԻՆ ԲԱՆՏ ՈՒ­ՂԱՐ­ԿԵԼՆ Է

Եվ այս­պես, Ե­րև­ա­նի ա­վա­գա­նու ընտ­րու­թյուն­նե­րի ա­ռա­ջադ­րում­նե­րի փու­լը պաշ­տո­նա­պես մեկ­նար­կեց: Ճիշտ է, այս պա­հի դրու­թյամբ դեռ ոչ ոք ա­ռա­ջադր­ման փաս­տաթղ­թեր չի ներ­կա­յաց­րել, սա­կայն ա­ռա­ջին մո­տա­վո­րու­թյամբ ընդ­դի­մու­թյու­նը դեռ մաս­նակ­ցու­թյան հայտ չի ներ­կա­յաց­րել: Սա­կայն կա­րե­լի գրե­թե հաս­տատ ա­սել, որ մաս­նակ­ցում են ՔՊ–ն, Ա­րամ Զ. Սարգ­սյա­նի «Հան­րա­պե­տու­թյու­նը», «կլա­սիկ» Էդ­մո­նի ԼՀԿ–ն և «Ապրե­լու եր­կիր» ա­նու­նով հան­դես ե­կող Մա­նե Թան­դի­լյա­նը: Այ­սինքն` «օղոր­մա­ծիկ» «Ելք» դա­շին­քի բա­ղադ­րիչ կու­սակ­ցու­թյուն­ներն ու դեմ­քե­րը: Եվ ոչ ոք թող չխաբվի այդ ու­ժե­րի և դեմ­քե­րի «իրար դեմ պայ­քա­րե­լով», դա դա­սա­կան սխե­մա է:

ԱՐ­ՑԱ­ԽԻ ՀԱՆՁ­ՆՈՒ­ՄԸ ԺՈ­ՂՈՎՐ­ԴԻ ԳՐՊԱ­ՆԸ ԳՑԵ­ԼՈՒ ՍԽԵ­ՄԱՆ

Գլխա­վոր ընդ­դի­մա­դիր ու­ժը` Ռո­բերտ Քո­չա­րյա­նի թի­մը, այս պա­հի դրու­թյամբ կար­ծես թե ցան­կու­թյուն չի հայտ­նում մաս­նակ­ցել մայ­րա­քա­ղա­քա­յին ընտ­րու­թյուն­նե­րին: Մի­գու­ցե հաշ­վի են առ­նում 2021–ի դա­ռը փոր­ձը, երբ «Նի­կո­լին կրե­լու» ամ­պա­գոր­գոռ խոս­տում­ներն ա­վարտ­վե­ցին բա­վա­կա­նին հա­մեստ ար­դյուն­քով, մի­գու­ցե այլ դրդա­պատ­ճառ­ներ կան: Սա­կայն սո­ցի­ա­լա­կան ցան­ցե­րում ար­դեն հրա­պա­րա­կավ հնչում է ՀՀ երկ­րորդ նա­խա­գա­հի կողմ­նա­կից­նե­րի հար­ցադ­րու­մը` ե՞րբ ի­ վեր­ջո պա­րոն Քո­չա­րյա­նը կստանձ­նի ժո­ղովր­դա­կան ընդվ­զու­մը գե­նե­րաց­նե­լու և ա­ռաջ­նոր­դե­լու գոր­ծըն­թա­ցը:

Սա­կայն հարկ է հաշ­վի առ­նել, որ ընդ­դի­մու­թյան մաս­նակ­ցու­թյու­նը ի­մաստ ու­նի, ե­թե նպա­տա­կադ­րում կա ջախ­ջա­խել ՔՊ–ին Ե­րև­ա­նում և ու­նե­նալ շա­րու­նա­կու­թյուն` ամ­բող­ջա­կան իշ­խա­նա­փո­խու­թյան տես­քով, ցան­կա­լի է` ընդ­դի­մա­դիր լայն կոն­սո­լի­դա­ցի­ա­յով, այ­լա­պես ընդ­դի­մա­դիր քա­ղա­քա­պե­տի գա­ղա­փա­րը դառ­նում է կի­սատ–պռատ մի ծրա­գիր, ո­րը տա­նում է «կա­ռու­ցո­ղա­կան պայ­քա­րի» դաշտ: Մինչ­դեռ հա­ջո­ղու­թյան շանս ու­նի ՔՊ–ի նկատ­մամբ զրո­յա­կան հան­դուր­ժո­ղա­կա­նու­թյան սխե­ման: Բայց մյուս կող­մից էլ, ընդ­դի­մու­թյան չմաս­նակ­ցու­թյան դեպ­քում Ե­րև­ա­նի ա­վա­գա­նու տե­րը դառ­նում է ֆոր­մալ կամ ոչ ֆոր­մալ վե­րա­կանգն­ված «Ելք» դա­շին­քը` ընտ­րող­նե­րի ցածր ակ­տի­վու­թյան պայ­ման­նե­րում: Մի­գու­ցե, Ա­վի­նյա­նը, որ մո­բի­լի­զաց­րել է վիթ­խա­րի ռե­սուրս, այդ թվում` բո­լոր տե­սա­կի «տա­սով­չիկ­նե­րի» թի­մեր, չու­նե­նա ՔՊ–ի ֆոր­մալ մե­ծա­մաս­նու­թյուն, սա­կայն ի­զուր չէ, որ հի­շա­տա­կել ենք «Ելք» դա­շին­քի մյուս բա­ղադ­րիչ­նե­րին, դրանք բո­լո­րը մի սան­րի կտավ են, ու խո­շոր հաշ­վով տար­բե­րու­թյու­նը մեծ չէ` զուտ ՔՊ–ն կիշ­խի՞, թե՞ «ՔՊ+» կո­ա­լի­ցի­ան:

Ի դեպ, ՀՀԿ ԳՄ ան­դամ Ար­տակ Զա­քա­րյա­նը բա­վա­կա­նին ման­րա­մասն նկա­րագ­րե­լ է թուր­քի կա­մա­կա­տար Նի­կո­լի թի­մի հրե­շա­վոր սցե­նա­րը: Ար­տա­քին մի­ջա­վայ­րը, ըստ Զա­քա­րյա­նի, հե­տև­յալն է. «Արև­մուտ­քը (ԵՄ (բա­ցա­ռու­թյամբ` Ֆրան­սի­ա), ԱՄՆ, ՄԹ, Թուր­քի­ա, Իս­րա­յել)` ՌԴ–ին Հա­րա­վա­յին Կով­կա­սից դուրս մղե­լու, ռու­սա­կան գազն ադր­բե­ջա­նա­կա­նով փո­խա­րի­նե­լու, ինչ­պես նա­և Ի­րա­նի դեմ հնա­րա­վոր ագ­րե­սի­ա­յի նոր պլաց­դարմ ստեղ­ծե­լու նպա­տա­կով, պա­հան­ջում է հրա­ժար­վել Ար­ցա­խից և ստո­րագ­րել թուր­քե­րի պա­հանջ­նե­րի տակ: Դա է Նի­կո­լի` օ­դում կախ­ված իշ­խա­նու­թյան այ­սօր­վա գի­նը: Հա­նուն իր կա­շին փրկե­լու, Նի­կո­լը կգնա՞ եր­կի­րը վերջ­նա­կա­նա­պես կոր­ծա­նե­լու ճա­նա­պար­հով, թե՞ ոչ` դեռ պարզ չէ:

Պարզ չէ, ո­րով­հե­տև թուղթ ստո­րագ­րե­լը մի բան է, իսկ դրա կյան­քի կո­չե­լը` այլ: Հայ ժո­ղովր­դի մեծ մա­սը գու­ցե­և մի­ա­միտ է, հեշտ խաբ­վում է, բայց հաս­տատ սրբա­պիղծ ու հայ­րե­նա­դավ չէ: Նրա գլխի տակ կեղծ խոս­տում­ներ ու խա­ղա­ղու­թյան մա­սին դա­տարկ հե­քի­աթ­ներ այ­լևս չես կա­րող դնել: ՍԴ եզ­րա­կա­ցու­թյան և ԱԺ վա­վե­րաց­ման գոր­ծըն­թաց­նե­րին զու­գա­հեռ Ե­րև­ա­նի փո­ղոց­նե­րը լցվե­լու են հա­զա­րա­վոր ցու­ցա­րար­նե­րով: Ազ­գա­յին ար­ժա­նա­պատ­վու­թյուն ու­նե­ցող քա­ղա­քա­ցի­ներն ա­մեն բան ա­նե­լու են, որ­պես­զի թույլ չտան Ար­ցա­խի ու Հա­յաս­տա­նի վերջ­նա­կան կոր­ծա­նու­մը»: Ար­տակ Զա­քա­րյա­նի կար­ծի­քով` այս ա­մե­նը գի­տակ­ցե­լով` Նի­կո­լը սպա­սում է Ե­րև­ա­նի ընտ­րու­թյուն­նե­րին. «Նա մի կողմ է թո­ղել պա­շար­ված Ար­ցա­խի սովն ու վտանգ­նե­րը և զբաղ­վում է Ե­րև­ա­նի ա­վա­գա­նու ընտ­րու­թյուն­նե­րով: Նա պատ­րաստ­վում է այդ ընտ­րու­թյուն­նե­րում ևս կեղ­ծի­քով, շան­տա­ժով ու ճնշում­նե­րով «հաղ­թա­նակ» կոր­զել (տե՛ս 2021թ. ԱԺ ար­տա­հերթ ընտ­րու­թյուն­ներ): Ի­մաս­տը կա­յա­նում է նրա­նում, որ Ե­րև­ա­նի ա­վա­գա­նին վերց­նե­լուց հե­տո` Ա­րև­մուտ­քի ե­րաշ­խա­վո­րու­թյամբ գնա ԱԺ նոր ար­տա­հերթ ընտ­րու­թյուն­նե­րի (վե­րար­տադր­ման նպա­տա­կով): Են­թադ­րում եմ, որ Նի­կո­լը փոր­ձե­լու է Ար­ցախն Ադր­բե­ջա­նին տա­լու և թուր­քե­րին Հա­յաս­տան բե­րե­լու գնով` «խա­ղա­ղու­թյան պայ­մա­նա­գիր» ստո­րագ­րե­լու վստա­հու­թյան քվե ստա­նալ ժո­ղովր­դից: Հնա­րա­վոր ար­տա­հերթ ընտ­րու­թյու­նը Նի­կո­լը կվե­րա­ծի Ար­ցա­խը հանձ­նե­լու հա­մար ման­դատ ստա­նա­լու քա­ղա­քա­կան գոր­ծըն­թա­ցի: Դա իր ո­ճի մեջ է: Հե­տո անխ­ռով կհայ­տա­րա­րի, որ ին­քը չի կոր­ծա­նել պե­տու­թյու­նը, այլ` Հա­յաս­տա­նի հպարտ քա­ղա­քա­ցի­նե­րը»:

ՀՆԱ­ՐԱ­ՎՈ՞Ր Է ԱՐ­ԴՅՈՔ ԿԱՆԳ­ՆԵՑ­ՆԵԼ ՊԵ­ՏԱ­ԿԱ­ՆԱԶՐԿ­ՄԱՆ ԹԱ­ՓԱ­ՆԻ­ՎԸ

Ու­ղիղ դե­պի կոր­ծան­ման տա­նող զար­գա­ցում­նե­րը բա­ցա­ռե­լու ա­մե­նա­կարճ ճա­նա­պարհն իշ­խա­նա­փո­խու­թյունն է, որը, Ար­տակ Զա­քա­րյա­նի կար­ծի­քով, ան­խու­սա­փե­լի է դառ­նում. «Խնդի­րը ժա­մա­նա­կի մեջ է: Կկա­րո­ղա­նա՞ ար­դյոք ընդ­դի­մու­թյունն ու ար­ժա­նա­պա­տիվ հա­սա­րա­կու­թյու­նը ոտ­քի հա­նել իր ցա­վին ու դա­վին ան­տար­բեր զանգ­ված­նե­րին: Սա կեն­սա­կան խնդիր է, պե­տու­թյան ու ժո­ղովր­դի գո­յու­թյան խնդիր` ա­ռանց չա­փա­զանց­ման»:

«Ողջ մնա­լու ար­վես­տը» ռազ­մա­հայ­րե­նա­սի­րա­կան ՀԿ–ի նա­խա­գահ, հե­տա­խույզ, ա­զա­տա­մար­տիկ Վո­վա Վար­դա­նո­վի հա­մոզ­մամբ` պա­տեր­ազմն ան­խու­սա­փե­լի է, սա­կայն գե­րա­գույն գլխա­վոր դա­վա­ճա­նը, բնա­կա­նա­բար, ո­չինչ չի ա­րել բա­նակն ամ­րաց­նե­լու հա­մար. «Երեք տա­րին բա­վա­կան մեծ ժա­մա­կան է, եւ ե­թե մենք այդ փո­փո­խու­թյուն­նե­րը ա­նե­ինք, մենք ան­գամ եր­կու տա­րում այն­պիս­ի ար­դյունք­ներ կտա­յինք, որ բո­լորն աշ­խար­հով մեկ կզար­մա­նա­յին: Ե­թե  մենք դա չենք ա­րել ու հույս­ներս դրել ենք հա­մաշ­խար­հա­յին ակ­տոր­նե­րի վրա, պետք է հաշ­վի առ­նենք այդ դեպ­քում Ուկ­րա­ի­նա­յի ի­րա­վի­ճա­կը, Ա­րեւ­մուտ­քի ցան­կու­թյու­նը այս­տեղ մտնե­լու, Հա­յաս­տա­նի՝ Ի­րա­նի անվ­տան­գու­թյան բաղ­կա­ցու­ցիչ մաս  լի­նե­լը: Այդ բո­լո­րը հաշ­վի առ­նե­լով` դի­վա­նա­գետ­նե­րը լի­քը աշ­խա­տե­լու բան ու­նեն, գի­շեր­ներն էլ մի քիչ սո­վո­րե­լու: Աշ­խար­հի հետ խո­սում են եր­կու լեզ­վով՝ խո­սա­լով եւ կռվե­լով, եր­կու­սում էլ թե­րա­նում ենք»:

Սա­կայն մի­ան­գա­մայն օ­րի­նա­չա­փո­րեն կո­լա­բո­րա­ցի­ո­նիստ Նի­կո­լը զբաղ­ված է բա­նա­կա­քան­դու­թյամբ: Հրա­չյա Սարգ­սյա­նի պես կադ­րին ՊՆ փոխ­նա­խա­րար նշա­նա­կե­լը դրա վառ դրսև­ո­րումն է: Իսկ Ար­ցա­խը ցե­ղաս­պա­նու­թյան վտան­գի տակ է: Ակն­հայտ է նա­և, որ թշնա­մին Ար­ցա­խով բա­վա­րար­վող չէ, և «Արցա­խը տանք, պրծնենք» կոն­ցեպ­տով ա­ռաջ­նորդ­վող ցան­կա­ցած ոք առն­վազն հո­գե­բույ­ժի կա­րիք ու­նի: «Հա­յաս­տան» խմբակ­ցու­թյան պատ­գա­մա­վոր Անդ­րա­նիկ Թև­ա­նյա­նը գրում է. «Եթե Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նը նոր է գլխի ըն­կել Հա­յաս­տա­նի մա­սով Ա­լի­և­ի մտադ­րու­թյուն­նե­րի մա­սին, ու­րեմն ա­նե­լիք չու­նի որ­պես Հա­յաս­տա­նի ա­նու­նից բա­նակ­ցող (նո՞ր է դա ակն­հայտ, պա­րոն պատ­գա­մա­վոր–խմբ.): Իսկ ե­թե նա «էն գլխից» ի­մա­ցել է Ա­լի­և­ի ա­խոր­ժա­կի մա­սին, բայց այ­դու­հան­դերձ ճա­նա­չել է Ար­ցախն Ադր­բե­ջա­նի կազ­մում, քննար­կել է ադր­բե­ջան­ցի­նե­րի Հա­յաս­տան վե­րա­դառ­նա­լու թե­ման, ու­րեմն ա­ռա­վե­լևս ա­նե­լիք չու­նի որ­պես պե­տու­թյան ղե­կա­վար»:

Ոչ մի­այն ա­նե­լիք չու­նի, այ­լև նրա տե­ղը բանտն է ու պե­տա­կան դա­վա­ճա­նու­թյան հա­մար մե­ղադ­րա­կան դա­տավ­ճի­ռը: Խո­շոր հաշ­վով` ար­բա­նյակ կու­սակ­ցու­թյուն­նե­րի վեր­նա­խա­վի տեղն էլ է այդ­տեղ: Ինչ­պես ար­ձա­նագ­րում է ՀՀԿ–ական պատ­գա­մա­վոր Տիգ­րան Աբ­րա­հա­մյա­նը. «Արցա­խի հար­ցում այ­լևս ո­րև­է ստան­դարտ լու­ծում չի կա­րող լի­նել` հու­մա­նի­տա­րից մին­չև անվ­տան­գու­թյուն: Յու­րա­քան­չյուր օր, երբ Ար­ցա­խում ի­րա­դար­ձու­թյուն­ներն ա­ռա­վել ծայ­րա­հեղ բնույթ են ստա­նում, նվա­զում է սո­վո­րա­կան գոր­ծի­քա­կազ­մով հար­ցի հան­գու­ցա­լուծ­մա­նը գնա­ցող լու­ծում­նե­րը: Հա­ցի ու բա­ռիս բուն ի­մաս­տով ֆի­զի­կա­կան գո­յու­թյան կռի­վը են­թադ­րում է ի­րադ­րու­թյու­նից դուրս գա­լու ծայ­րա­հեղ մի­ջոց­ներ: Ստեղծ­ված բարդ ի­րադ­րու­թյան պայ­ման­նե­րում ո­րև­է ար­տա­քին գոր­ծոն չի աշ­խա­տի, ե­թե նույ­նիսկ դրա հնա­րա­վո­րու­թյու­նը բաց­վի, ե­թե ներ­սում` Ար­ցա­խում դի­մա­կա­յե­լու կամք ու ան­սահ­ման ձգտում չլի­նի: Մինչ այս պահն ար­ցախ­ցին մեծ տա­ռա­պանք­նե­րի գնով ցույց է տվել, որ ի­րե­նից կախ­վածն ա­նում է ու կա­նի մի­այն թե դրա­նով կա­րո­ղա­նա իր հո­ղին ու ջրին տեր կանգ­նի: Ցա­վոք, մինչ այս պա­հը ոչ մի­այն ար­տա­քին աշ­խար­հից, այլ նա­և Հա­յաս­տան պե­տու­թյու­նից (չխառ­նել ա­մե­նօ­րյա պայ­քա­րի մեջ գտնվող­նե­րի հետ) ո­րև­է լուրջ ազ­դակ չկա: ՀՀ իշ­խա­նու­թյու­նը շուն­չը պա­հած սպա­սում է, թե երբ ար­ցախ­ցին կդա­դա­րեց­նի պայ­քա­րը, իսկ ին­քը վեր­ջա­պես կհայ­տա­րա­րի, թե գի­տեք` չստաց­վեց, փոր­ձե­ցինք, բայց չե­ղավ` պատ­ճառ­ներ բե­րե­լով, պայ­մա­նա­կան, Բա­թու­մի պայ­մա­նագ­րից մին­չև Սո­վե­տա­կան մի­ու­թյան փլու­զում»:

Ար­ցախ­ցի­նե­րը կա­ռա­վա­րու­թյան մոտ է­ին դուրս ե­կել «Այո՛ ռազ­մար­դյու­նա­բե­րու­թյա­նը», «Ո՛չ խրախ­ճան­քին ժան­տախ­տի պա­հին», «Ո՛չ տե­սա­րան–զվար­ճանք­նե­րին», սա­կայն ի­րենց ակ­ցի­ան ու­ներ ֆուն­դա­մեն­տալ ս­խալ` նրանք կա­ռա­վա­րու­թյան շեն­քի մոտ հա­վաք­վել են Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նին հան­դի­պե­լու պա­հան­ջով: Նա­խօ­րե­ին ակ­ցի­ա­յի մաս­նա­կից­նե­րը նա­մակ է­ին ուղ­ղել Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նին, ո­րում նշել է­ին, որ կա՛մ Ար­ցա­խի հար­ցը կլու­ծի, կա՛մ ի­րենք կդի­մեն այլ երկր­նե­րի օգ­նու­թյա­նը: Սա մո­տա­վո­րա­պես նույն է, ինչ, ա­սենք 1915–ին Ցե­ղաս­պա­նու­թյու­նը կանգ­նեց­նե­լու հա­մար դի­մես Էն­վե­րի կամ Թա­լե­ա­թի համ­հար­զին:

Մին­չև բո­լո­րը չհաս­կա­նան, որ աշ­խար­հը մեզ բա­նի տեղ կդնի մի­այն Նի­կո­լին հե­ռաց­նե­լուց հե­տո, երբ կկա­րո­ղա­նանք պրոբ­լեմ­ներ ստեղ­ծել «ուժեղ­նե­րի» հա­մար, բան չի ստաց­վի: Համ էլ պի­տի հա­մոզ­վի, որ տար­րա­կան ինք­նա­հար­գանք ու­նենք: Այ­լա­պես մենք, ռսի ա­սած, աշ­խար­հի հա­մար «тер­пи­ла» ենք:

ՀՈՎ­ՀԱՆ­ՆԵՍ ԳԱ­ԼԱ­ՋՅԱՆ