ԵՐԲ ԿԱ­ՌԱ­ՎԱ­ՐՈՒՄ Է ԶԻ­ԲԻ­ԼԸ

Ա­յո՛, հենց զի­բի­լը, այլ ոչ թե աղ­բը: Աղ­բը հա­յե­րեն բառ է, իսկ սրանք թրքահ­պա­տակ են և թրքա­հարճ, հե­տև­ա­բար թուր­քե­րեն զի­բի­լը ա­վե­լի հա­մար­ժեք է: Եվ սրանք կա­ռա­վա­րիչ են, այլ ոչ թե` իշ­խա­նու­թյուն: Սերժ Սարգ­սյա­նը պա­տա­հա­կա­նո­րեն չէր օգ­տա­գոր­ծում «կա­ռա­վա­րիչ» եզ­րույ­թը: Կա­ռա­վա­րիչ` governor, կամ manager, այ­սինք ոչ թե ՀՀ իշ­խա­նու­թյուն, այլ Էր­մե­նիս­տա­նի օ­կու­պա­ցի­ոն վար­չա­կարգ: Եվ օ­րի­նա­չափ է, որ սոց­ցան­ցե­րում ՀՀ քա­ղա­քա­ցի­ներն օգ­տա­գոր­ծում են «զի­բի­լի կա­տու» ար­տա­հայ­տու­թյու­նը, իսկ Պավ­լիկ Մա­նու­կյա­նը դեռ 2016–ին մար­դա­մե­կին ա­ռա­ջար­կում էր «գցել զի­բի­լի վեդ­րո»:

ԱՂ­ԲԸ ՆԱ­ԵՎ ՔԱ­ՂԱ­ՔԱ­ԿԱՆ ԿԱ­ՏԵ­ԳՈ­ՐԻ­Ա

Ի դեպ, դեռ «նախ­կին­նե­րի», կամ ՔՊ–ական սլեն­գով ա­սած, «ռո­բա­սեր­ժա­դաշ­նակ­նե­րի» օ­րոք սրանց հո­գև­որ հայ­րիկ­նե­րին փոխ­նա­խա­րար­նե­րից մե­կը կնքել էր «ՀՀՇ–ի ար­տադ­րա­կան թա­փոն­ներ»: Իսկ սրանց բու­ծած պա­րեկ­ներն ու տար­բեր գույ­նի բե­րետ­ներն էլ  ստա­ցան «թավ­շյա մու­սըռ­ներ» պի­տա­կը, ո­րը խո­շոր հաշ­վով սա­զում է և՛ սրանց գրպա­նա­յին քննիչ­նե­րին, դա­տա­խազ­նե­րին, դա­տա­վոր­նե­րին, և՛ գործ կա­րող ու ա­զա­տազր­կան հանձ­նա­րա­րու­թյուն­ներ կա­տա­րող այլ օ­ղակ­նե­րին, որ բուս­նում են սնկի պես:

Իսկ մայ­րա­քա­ղա­քը կո­րած է աղ­բի մեջ: Կա­սեք դա փոխ­քա­ղա­քա­պետ և քա­ղա­քա­պե­տի ՔՊ–ական թեկ­նա­ծու Տիգ­րան Ա­վի­նյա­նի վատ աշ­խա­տան­քի ար­դյո՞ւնքն է: Սա­կայն մեր գոր­ծըն­կեր, վեր­լու­ծա­բան Վահե Սարգ­սյա­նը պնդում է, որ դա քա­ղա­քա­կան տեխ­նո­լո­գի­ա­յի մի մասն է, և վստահ է, որ առն­վազն 16–րդ թա­ա­մա­սում դա նա­խընտ­րա­կան ակ­ցի­ա է. «Մի ֆիլմ կա, որ­տեղ Չար­լի Չապ­լինն իր որ­դեգ­րած ե­րե­խա­յի հետ շրջում է քա­ղա­քում, ե­րե­խան առ­ջև­ում գնա­լով ջար­դում է մարդ­կանց տնե­րի ա­պա­կի­նե­րը, իսկ ին­քը` Չապ­լի­նը, նրա  հետ­քե­րով գնա­լով` հան­դես է գա­լիս իբ­րև ա­պա­կի դնող վար­պետ, և եր­կու­սով  հի­ա­նա­լի փող են աշ­խա­տում: Հենց այս աղ­բա­նոց­նե­րը նկա­րում է­ի` մար­դիկ մո­տե­ցան, մե­կը` ախ­պեր սաղ քա­ղա­քը էս է, մյու­սը թե` ե­րեկ ...յա­նը (տա­լիս է հայտ­նի թրա­շա­ման­չու­կի ա­նու­նը) խո­սել է, ա­սել է` մի տեղ տե­սա` վիզ­ներդ կտրե­լու եմ, սաղ մաք­րեք... Թե որ­քան հեշտ է մարդ­կանց մա­տի վրա ֆռռցնել` դա­տեք ինք­ներդ. ինքդ ար­հես­տա­կա­նո­րեն ստեղ­ծում ես պրոբ­լե­մը, այն է` մի քա­նի օր աղ­բը չես տա­նում («ջար­դում ես ա­պա­կի­նե­րը»), հե­տո դառ­նում ես փրկիչ («ապա­կի դնող»): Ար­ցա­խը, ա­րյամբ ա­զա­տագ­րած եր­կի­րը Ադր­բե­ջան ճա­նա­չող խմբա­կի ան­դա­մը իր չտա­րած աղ­բը տա­նե­լով դառ­նում է հե­րոս, փրկիչ... Բայց դե` փորձ­ված մե­թոդ է, փաստ է, որ աշ­խա­տում է»:

Ի դեպ, անգ­լե­րե­նում քաղ­տեխ­նո­լոգ­նե­րը կոչ­վում են spin doctor, այ­սինքն` ֆռռաց­նե­լու վար­պետ: Այդ­պես ա­վե­լի ազ­նիվ է, բայց տեխ­նո­լո­գի­ա­նե­րը աշ­խա­տում են նա­և անգ­լե­րե­նին տի­րա­պե­տող­նե­րի մի­ջա­վայ­րում:  Սա­կայն ե­թե Ա­վի­նյա­նը ա­ռաջ է գնում` «երկքայ­լա­նոց» հնարք­ներ անելով, տար­բեր «ապրե­լու եր­կիր­նե­րը» և այլ կեղծ ընդ­դի­մա­դիր­նե­րը բա­վա­րար­վում են նույ­նիսկ հա­սա­րակ պո­պու­լիզ­մով` խոս­տա­նա­լով Ե­րև­ա­նում Օս­տապ Բեն­դե­րի «Նյու Վա­սյու­կի»: Եվ այդ ա­մե­նը` ա­վա­գա­նի­ում մի քա­նի տեղ փախց­նե­լու հա­մար: Եվ ի­րա­կան ընդ­դի­մա­դիր­նե­րը ճիշտ են, որ ընտ­րու­թյուն­նե­րով Նի­կո­լին ու խուն­տա­յին հաղ­թել հնա­րա­վոր չէ: Վկան` ա­ռան­ձին հա­մայնք­նե­րում հաղ­թած ընդ­դի­մա­դիր­նե­րին կա՛մ կա­լա­նա­վո­րել են, կա՛մ «կոտ­րել»` ստի­պե­լով գնալ գոր­ծարք­նե­րի և գլխա­վոր գե­րա­գույն դա­վա­ճա­նին ճա­նա­չել «պա­րոն վար­չա­պետ»:

Իսկ տե­ղե­կատ­վա­կան դաշ­տը լցված է աղ­բով և/կամ ան­գամ թուր­քա­կան զի­բի­լով բեր­նե­բե­րան: Օ­րի­նակ, հին սո­րո­սա­կան­նե­րը աղ­բի են վե­րա­ծել ան­գամ Ար­ցա­խի պա­շար­մա­նը վե­րա­բե­րող թե­մա­նե­րը: Ինչ­պես ար­ձա­նագ­րում է ի­րա­վա­պաշտ­պան Ա­վե­տիք Իշ­խա­նյա­նը. «Հա­յաս­տա­նի 22 ՀԿ–ներ և ե­րեք փոր­ձա­գետ­ներ խիստ «մտա­հոգ­ված» հայ­տա­րա­րու­թյամբ, ի­րենց  «զայ­րույթն» են հայտ­նում ադր­բե­ջան­ցի «բնա­պահ­պան­նե­րի» կող­մից, Հա­յաս­տա­նի վար­չա­պետ կո­չե­ցյա­լին ուղղ­ված նա­մա­կի կա­պակ­ցու­թյամբ: Հարց է ա­ռա­ջա­նում. իս­կա­պե՞ս զայ­րա­ցած և մտա­հոգ­ված են այդ բո­լո­րը: Չեմ հա­վա­տում: Հայ­տա­րա­րու­թյան մեջ «մտա­հոգ­ված» քաղ­հա­սա­րա­կու­թյու­նը ման­րա­մասն բա­ցատ­րում է, թե ինչ է բնա­պահ­պա­նու­թյու­նը, Օր­հու­սի կոն­վեն­ցի­ան, շատ լավ գի­տակ­ցե­լով, որ Ադր­բե­ջա­նի նա­խա­գա­հի կող­մից ուղ­ղորդ­վող «բնա­պահ­պան­նե­րին» բո­լո­րո­վին չեն հե­տաքրք­րում բնա­պահ­պա­նա­կան հար­ցե­րը: Մի՞­թե նշյալ «մտա­հոգ և զայ­րա­ցած» քաղ­հա­սա­րա­կու­թյան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րը չգի­տեն, որ այդ ա­մենն ու­նի մեկ մե­ղա­վոր՝ Հա­յաս­տա­նի վար­չա­պետ կո­չե­ցյա­լը: Նրանք ան­մեղ­սու­նակ, տխմար­ներ չեն, որ այդ պարզ բա­նը չգի­տակ­ցեն: Այս հայ­տա­րա­րու­թյամբ նրանք հեր­թա­կան ան­գամ ի­րենց հա­վա­տար­մու­թյունն են հայտ­նում պա­տե­րազմ հրահ­րած, հա­զա­րա­վոր զո­հեր տված, Ար­ցախն ու­րա­ցած, վար­չա­պետ կո­չե­ցյա­լին: Հնա­րա­վոր է, որ ո­րոշ ան­ձանց հար­ցում սխալ­վում եմ: Հայ­տա­րա­րու­թյու­նը ստո­րագ­րած­նե­րից ով հրա­պա­րա­կա­յին հայտ­նի, որ Ար­ցա­խը չի լի­նե­լու Ադր­բե­ջա­նի կազ­մում, և Ար­ցախն ու­րա­ցո­ղը դա­վա­ճան է, պատ­րաստ եմ  նրա­նից նե­րո­ղու­թյուն խնդրել»:

Պա­րոն Իշ­խա­ն­յա­նը հա­սա­րակ, բայց աշ­խա­տող չա­փո­րո­շիչ է ա­ռա­ջար­կում` ե­թե ա­նըն­դու­նե­լի չեն հա­մա­րում Ար­ցախն Ադր­բե­ջա­նի կազ­մում տես­նե­լը և ար­ցա­խու­րաց­նե­րին դա­վա­ճան չեն հա­մա­րում, ու­րեմն քննա­դա­տու­թյուն­նե­րը, դիր­քո­րո­շում­նե­րը, պա­հանջ­նե­րը` այդ ա­մե­նը կեղծ է: Մեր գոր­ծըն­կեր Ա­րամ Ա­բա­ջյանն ա­ռա­ջար­կում է չհան­դուր­ժել Նի­կո­լի ա­ղան­դա­վոր­նե­րին ոչ մի տեղ՝ բա­կում, խա­նու­թում, աշ­խա­տա­վայ­րում, բա­րե­կա­մու­թյան և ըն­կե­րու­թյան մեջ, օ­դում, ջրում, ցա­մա­քում: «Սա ա­րեք և կտես­նեք, թե ինչ­քան բան է փոխ­վում»,– վստահ է նա:

ՀԱՆ­ՐՈՒ­ԹՅԱՆ Ա­ՊԱ­ԹՈՒ­ՆԱ­ՎՈՐ­ՄԱՆ ԺԱ­ՄԱ­ՆԱԿՆ է

Քա­ղա­գա­գի­տու­թյան դոկ­տոր Վա­հե Դավ­թյա­նը անդ­րա­դարձ է կա­տա­րել այն­պի­սի ա­ղե­տա­բեր ե­րև­ույ­թին, ինչ­պի­սին է ժե­խը, որն իր 680 հա­զար քվե­նե­րով ե­րաշ­խա­վո­րում է զի­բի­լի իշ­խա­նա­վա­րու­թյան շա­րու­նա­կա­կա­նու­թյու­նը և թու­նա­վո­րում շուրջ­բո­լորն ար­ցա­խու­րա­ցու­թյամբ և կոս­մո­պո­լիտ հա­կա­պե­տա­կան նյու­թա­պաշ­տու­թյամբ: Նա գրում է. «Յու­րա­քան­չյուր ազգ ու­նի լու­սա­վոր և մութ ար­խե­տի­պեր: Կարլ Յուն­գը նրանց ան­վա­նում է պար­զա­պես Անձ և Ստվեր:

Հա­ճախ մի ար­խե­տի­պը փո­խա­րին­վում է մյու­սով: Նրան­ցից որն է գե­րիշ­խե­լու՝ սրա­նից է կախ­ված մար­դու սո­ցի­ա­լա­կան վար­քա­գի­ծը:

Ճիշտ է, ին­քը Յուն­գը չի ա­սում, որ այդ դուրսմ­ղու­մը կա­րե­լի է վե­րահս­կել: Եվ նույ­նիսկ անհ­րա­ժեշտ, ե­թե վտանգ­ված է քա­ղա­քա­կան շա­հը: Ին­չո՞ւ եմ ես: Վեր­ջին տա­րի­նե­րին հա­ճախ են խո­սում հայ հա­սա­րա­կու­թյան բա­րո­յա­կան (հո­գև­որ) ին­տե­լեկ­տո­ւալ և այլ ճգնա­ժա­մի մա­սին: Ա­սում են՝ հա­սա­րա­կու­թյան մեջ գե­րիշ­խում է ժե­խը, այս­տե­ղից էլ նի­կո­լա­կան հա­մա­կար­գի կեն­սու­նա­կու­թյու­նը (որն, ի դեպ, ար­դեն առ­կա է):

Ընդ­հան­րա­պես այդ­պես է: Այ­նո­ւա­մե­նայ­նիվ, մի­այն մա­կե­րե­սի վրա: Ո­րով­հե­տև հար­ցը քիչ թե շատ խո­րը մա­կար­դա­կով դի­տար­կե­լիս ակն­հայտ է դառ­նում` մեր ար­խե­տի­պե­րը վե­րահսկ­վում են: Եվ շատ խե­լա­ցի ու պրագ­մա­տիկ: Այն­քան պրագ­մա­տիկ է, որ նույ­նիսկ նրանք, ով­քեր խո­սում են գոր­ծող իշ­խա­նու­թյան կող­մից կի­րառ­վող մշտա­կան ​​մա­նի­պու­լյա­ցի­ա­նե­րի մա­սին, ա­կա­մա նպաս­տում են Լույ­սի ար­խե­տի­պը Խա­վա­րի ար­խե­տի­պով փո­խա­րին­մա­նը: Նոր ձև­ով այն կոչ­վում է «դիս­կուր­սի կա­ռա­վա­րում»: Նա ստեղ­ծեց տե­ղե­կատ­վա­կան ֆրեյմ, և նույ­նիսկ այն, ին­չը կար­ծես թե հա­կա­սում է պաշ­տո­նա­կան հռե­տո­րա­բա­նու­թյա­նը, դե­ռևս կան­խո­րոշ­ված ​​ի­մաս­տա­յին ֆրեյ­մում է:

Մեզ նոր ֆրեյմ­ներ են պետք: Իսկ նոր ֆրեյմ­նե­րը նոր ճար­տա­րա­պե­տի կա­րիք ու­նեն»:

Այդ «նոր ճար­տա­րա­պե­տի» գոր­ծով զբաղ­ված են ինչ­պես ա­ռան­ձին ան­հատ­ներ, այն­պես էլ հան­րա­յին նա­խա­ձեռ­նու­թյուն­ներ: Օ­րի­նակ, Կի­և­յան կամր­ջից Ար­ցա­խի հե­րոս Ռո­բերտ Ա­բա­ջյա­նի մեծ նկա­րը` նրա վեր­ջին խոս­քե­րով հան­դերձ ցու­ցադ­րե­լը Լույ­սի դիս­կուր­սը վե­րա­դարձ­նե­լու փորձ է: Հի­շենք` Ռո­բերտ Ա­բա­ջյա­նի կեր­պա­րը սիմ­վո­լիկ ա­ռու­մով այն­քան վառ էր, որ 2018–ին պիղծ իշ­խա­նա­զավ­թիչ­նե­րը հրա­պա­րակ է­ին բե­րել Ա­բա­ջյա­նի ֆեյք պա­պի­կին...

Ընդ­հան­րա­պես ա­պա­գայաս­տեղծ գոր­ծու­նե­ու­թյունն է մի­այն ստեղ­ծում նոր լու­սա­վոր ֆրեյմ: Ի­զուր չէ, որ տա­րի­ներ շա­րու­նակ Սերժ Սարգ­սյա­նի նա­խա­ձեռ­նու­թյամբ Անդ­րա­նիկ Մար­գա­րյան դպրո­ցում քա­ղա­քա­կան կրթու­թյուն են տա­լիս հա­րյու­րա­վոր ե­րի­տա­սարդ­նե­րի: Իսկ Ար­մեն Ա­շո­տյա­նը նա­և բան­տախ­ցում ա­պա­ցու­ցեց, որ ոչ մի­այն քա­ղա­քա­կան, այ­լև ճշմա­րիտ պե­տա­կան գոր­ծիչ է, նա­խա­ձեռ­նե­լով «POSTNIKOL. Ի՞նչ ա­նել՝ ազգ մնա­լու հա­մար» հոդ­վա­ծա­շա­րը: Նա մաս­նա­վո­րա­պես գրում է. «Բնա­կան է, որ մի օր Փա­շի­նյա­նի իշ­խա­նու­թյու­նը կնքե­լու է իր մահ­կա­նա­ցուն, և հարց է ա­ռա­ջա­նա­լու` ինչ ա­նել: Այս հար­ցի հնա­րա­վոր ար­ժա­նա­հա­վատ և հիմ­նա­վոր, հա­մա­կարգ­ված և կոն­ցեպ­տո­ւալ պա­տաս­խա­նը, սա­կայն, կա­րև­որ է հենց հի­մա և այս­տեղ՝ բյու­րե­ղաց­ված հայ­կա­կա­նու­թյան շուրջ հա­մախմ­բե­լու հա­մար հա­սա­րա­կու­թյան ա­ռա­վել լայն զանգ­ված­ներ և այդ­քան բաղ­ձա­լի և օր­հա­սա­կան իշ­խա­նա­փո­խու­թյու­նը մո­տեց­նե­լու նպա­տա­կով:

Ուս­տի, ա­յո՛, «Հա­յաս­տանն ա­ռանց Նի­կոլ» կար­գա­խոսն օր­գա­նա­պես շաղ­կապ­ված է «Հա­յաս­տա­նը Նի­կո­լից հե­տո» տես­լա­կա­նի հետ:

Ա­ռա­ջար­կում եմ կո­չել այդ տես­լա­կա­նը POST–NIKOL և մի­ա­սին վեր­լու­ծել այն հիմ­նա­կան բա­ղադ­րիչ­նե­րը, ո­րոն­ցից բաղ­կա­ցած է բազ­մա­թիվ ան­հայտ­նե­րով այս հա­վա­սա­րու­մը:

«Ի՞նչ ա­նել Նի­կո­լից հե­տո» հար­ցին պա­տաս­խա­նե­լու հա­մար դի­տար­կենք մի քա­նի կա­րև­որ հան­գա­մանք­ներ»:

Ա­յո՛, այդ հար­ցը շատ կա­րև­որ է, և դրա պա­տաս­խա­նից է կախ­ված նա­և Նի­կո­լին հե­ռաց­նե­լու հա­ջո­ղու­թյու­նը:

ՀՈՎ­ՀԱՆ­ՆԵՍ ԳԱ­ԼԱ­ՋՅԱՆ