ՀԱՅ­ՐԵ­ՆԱ­ԾԱԽ­ՆԵ­ՐԻ Ա­ՆԱ­ՏՈ­ՄԻ­ԱՆ ԵՎ ՖԻ­ԶԻ­Ո­ԼՈ­ԳԻ­ԱՆ

Եվ այս­պես, Ար­ցա­խում մեկ­նար­կած Հա­մա­ժո­ղովր­դա­կան շար­ժու­մը «մաս­նա­ճյու­ղեր» ու­նե­ցավ նա­և Ե­րև­ա­նում, և ար­ցախ­ցի փախս­տա­կան­նե­րը տար­բեր դես­պա­նատ­նե­րի և մի­ջազ­գա­յին ներ­կա­յա­ցուց­չու­թյուն­նե­րի մոտ ցույ­ցեր են ա­նում, ո­րոնց աս­տա­ճա­նա­բար ներգ­րավ­վում են նա­և ե­րև­ան­ցի­նե­րը և մայ­րա­քա­ղա­քի հյու­րե­րը: Սա­կայն շարժ­ման ար­դյու­նա­վե­տու­թյու­նը կա­րող է կտրուկ ա­ճել մի­այն Հան­րա­պե­տու­թյան հրա­պա­րա­կում գտնվող Ադր­բե­ջա­նի դես­պա­նա­տու­նը թի­րա­խա­վո­րե­լուց հե­տո:

Սա­կայն դրան է­ա­կան խո­չըն­դոտ կա` ի դեմս Ստե­փա­նա­կեր­տի Վե­րածնն­դի հրա­պա­րա­կում նստա­ցույց ա­նող կա­պի­տու­լյան­տի մյուս թա­յի` Ա­րա­յիկ Հա­րու­թյու­նյա­նի: Ռազ­մա­կան փոր­ձա­գետ Կա­րեն Վրթա­նե­սյա­նը մատ­նան­շում է. «Շա­տե­րը քննա­դա­տում են Ար­ցա­խի նա­խա­գահ Ա­րա­յիկ Հա­րու­թյու­նյա­նի ցու­ցադ­րա­կան ակ­ցի­ան (նստա­ցույ­ցը)՝ որ­պես ա­նի­մաստ և հու­սա­հատ: Ճիշտն ա­սած, ապ­շում եմ, որ դեռ մար­դիկ կան, ո­րոնց թվում է, թե Ա­րա­յի­կը շատ է ու­զում պաշտ­պա­նել Ար­ցա­խը, բայց մո­տը «մի տե­սակ չի ստաց­վում»: Որ կան մար­դիկ, ո­րոնք ա­սում են, թե. «Մի խոր­հուրդ տվեք խեղճ հա­րի­ֆին, ի­մա­նա, թե ինչ ա­նի»... Իսկ հի­մա չոր փաս­տեր»: Փոր­ձա­գե­տը մատ­նան­շում է Ա­րա­յի­կի լսա­րան­նե­րը.

«1. Լսա­րան №1. Ար­ցախ­ցի­ներ:

2. Լսա­րան №2. ՀՀ բնակ­չու­թյուն:

3. Լսա­րան №3. Ադր­բե­ջա­նի իշ­խա­նու­թյուն­ներ:

4. Լսա­րան №4. Մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թյուն:

Այդ բո­լոր լսա­րան­նե­րին Ա­րա­յի­կի ակ­ցի­ան հե­տև­յալ ու­ղերձն է փո­խան­ցում. «Ես հու­սա­հատ­վել եմ, այ­լևս ո­րև­է բան անհ­նա­րին է ա­նել»: Փոր­ձա­գե­տը հոր­դո­րում է ար­ցախ­ցի­նե­րին. «Փո­խեք դրան ո­րև­է մե­կով, ով Նի­կո­լի հե­տույ­քում նստած չէ և հան­ցա­կից չէ Ար­ցա­խը հանձ­նե­լու գոր­ծըն­թա­ցին: Ո­րով­հե­տև Ա­րա­յի­կի նստա­ցույ­ցի ա­մեն վայր­կյա­նը դա ամ­րո­ցի գլխին դրած ծա­ծան­վող սպի­տակ դրոշ է»:

Սպի­տակ դրոշ պա­հո­ղը «անճար հա­րիֆ» է խա­ղում` ճիշտ այն­պես, ինչ­պես գե­րա­գույն գլխա­վոր դա­վա­ճան Նի­կոլն է խա­ղում «խեղճ հա­րիֆ», ո­րին բո­լո­րը խա­բում են և տար­բեր բա­ներ գրպա­նը գցում` իշ­խա­նու­թյու­նից սկսած: Այդ խեղ­ճու­թյուն խա­ղա­ցող­նե­րը, շուրջ­բո­լո­րը հու­սալ­քու­թյան թույ­նով վա­րա­կե­լով, վտան­գա­վոր են ա­ռա­վել, քան ժան­տախտն ու բո­լոր հա­մա­ճա­րակ­նե­րը մի­ա­սին վերց­ված: Հա, իսկ Ա­րա­յի­կին ոչ պա­կաս, քան Նի­կո­լին, հաս­նում է, որ պե­տա­կան դա­վա­ճա­նու­թյան հան­գա­մանք­նե­րի շուրջ ման­րակր­կիտ «երգի» քննի­չի աշ­խա­տա­սե­նյա­կում: Բայց դա` հե­տո, երբ ազ­գա­յին իշ­խա­նու­թյան վե­րա­կանգն­ման և թուրք գա­ղու­թա­րար­նե­րի կա­մա­կա­տար ժե­խըն­տիր­նե­րին ար­մա­տա­խիլ ա­նե­լու հար­ցը լուծ­վի: Ի դեպ, Վե­րածնն­դի հրա­պա­րա­կից հե­ռու պա­հե­լու են­թա­կա է և նախ­կին հե­րոս, այժմ, Ar­me­ni­an in­fo բլո­գի բնո­րոշ­մամբ, «Իլհա­մի շլանգ» Սամ­վել Բա­բա­յա­նը. «Սյա­մոն ե­րա­զում է այն օր­վա մա­սին, երբ ար­ցախ­ցի­նե­րը վեր­ջա­պես կհա­մա­ձայն­վեն վերց­նել ադր­բե­ջա­նա­կան անձ­նագ­րեր, երբ Ար­ցա­խի էթ­նիկ հա­յե­րը կդառ­նան իս­կա­կան ադր­բե­ջան­ցի­ներ, իսկ ինքն էլ՝ այն խո­ղո­վա­կը, ո­րի մի­ջո­ցով ար­ցա­խա­հա­յե­րը ի­րենց թա­խան­ձանք­նե­րը մերթ ընդ մերթ կփո­խան­ցեն Իլ­հա­մին՝ ստա­նա­լու նրա բա­րե­հա­ճու­թյու­նը: Փո­ղի ու պաշ­տո­նի մո­լուցքն ուղ­ղա­կի այ­լա­սե­րել է Սյա­մո­յին՝ նրան շար­քա­յին նի­կոլ սար­քե­լով…»:

Կա և ու­րիշ վտանգ: «Հա­յաս­տա­նի գոր­ծող իշ­խա­նու­թյունն իր կող­մից ու­նի հան­րու­թյան մեջ­քի հե­տև­ում տա­րաբ­նույթ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյուն­նե­րի գնա­լու ձե­ռա­գիր, դրա ա­կա­նա­տե­սը մեկ ան­գամ չէ, որ ե­ղել ենք»,- զգու­շաց­նում է քա­ղա­քա­գետ Կա­րեն Բե­քա­րյա­նը: Ու թե­և այն, ինչ ար­դեն հրա­պա­րակ­վել է, շո­կա­յին է և վկա­յում է լրիվ կա­պի­տու­լյա­ցի­ա­յի մա­սին, կա­րող է ամ­բող­ջը չլի­նել, և ի հայտ գան նոր զար­հու­րե­լի կե­տեր: Քա­ղա­քա­գետ Հրա­չյա Ար­զու­մա­նյանն էլ մատ­նան­շում է, որ մի­ջազ­գա­յին հար­թակ­նե­րում Հա­յաս­տա­նի փո­խա­րեն գոր­ծում է հա­կա­Հա­յաս­տա­նը. «Երբ քո պե­տա­կան գոր­ծիչ­նե­րը աշ­խա­տում են քո պե­տա­կան շա­հե­րի դեմ, պատ­րաստ են հանձ­նե­լու քո պե­տա­կան ինք­նիշ­խա­նու­թյու­նը: Այդ պատ­ճա­ռով է, որ հայ ազ­գը կանգ­նել է խայ­տա­ռակ դժվար հար­ցի առ­ջև. պետք է պայ­քա­րես ար­տա­քին ագ­րե­սի­ա­յի դեմ ու նա­և քո ներ­քին գոր­ծիչ­նե­րի, ո­րոնք չեն ու­զում, որ դու ու­նե­նաս պե­տու­թյուն»:

Իսկ ԱԺ «Պա­տիվ ու­նեմ» խմբակ­ցու­թյան քար­տու­ղար Տիգ­րան Աբ­րա­հա­մյա­նը զգու­շաց­նում է ինչ­պես դա­վա­ճա­նա­կան, այն­պես էլ հա­կա­ար­դյու­նա­վետ գոր­ծըն­թաց­նե­րի մա­սին. «Իշխա­նու­թյան տար­բեր դեմ­քեր ԱԺ-ի ամ­բո­նից ի­րենց կո­տո­րում է­ին, թե Ար­ցա­խը ա­պա­գա ու­նի Ադր­բե­ջա­նի կազ­մում, խո­սում թուր­քե­րի հետ ախ­պե­րու­թյուն ա­նե­լու անհ­րա­ժեշ­տու­թյան մա­սին, ու հի­մա նույն թուր­քե­րը պարզ ցույց են տա­լիս, թե այդ «ախպե­րու­թյու­նը» ոնց է դրսև­որ­վե­լու: Ի­հար­կե, փա­շի­նյա­նա­կան իշ­խա­նու­թյան հա­մար ա­ռանձ­նա­պես հե­տաքր­քիր չէ, թե մեր հայ­րե­նա­կից­ներն Ար­ցա­խում ինչ­պես են ի­րենց գո­յու­թյու­նը քարշ տա­լիս կամ ֆի­զի­կա­կան գո­յու­թյան նվա­զա­գույն խնդիր­ներ լու­ծում, կա­րև­ո­րը ի­րենք իշ­խա­նու­թյան են, փոր­նե­րը` կուշտ, գրպան­նե­րը` լի­քը: Միջ­նորդ այն երկր­նե­րը, ո­րոնք խրա­խու­սում են Ար­ցա­խի հանձ­նու­մը, ե­րև­ի ար­դեն բա­վա­րար­ված են, ո­րով­հե­տև Ադր­բե­ջա­նի ցե­ղաս­պան քա­ղա­քա­կա­նու­թյան մաս­նա­կից են, թե բա` հնա­րա­վոր հա­մա­րում ենք ար­ցախ­ցի­նե­րի անվ­տանգ ապ­րելն Ադր­բե­ջա­նի կազ­մում: Ինչ վե­րա­բեր­ում է Ա­րա­յիկ Հա­րու­թյու­նյա­նի` նա­խա­գա­հա­կան նստա­վայ­րի դի­մաց նստա­ցույց սկսե­լուն, ա­պա պետք է ճգնա­ժա­մա­յին կա­ռա­վա­րում ի­րա­կա­նաց­նել, այլ ոչ թե ար­ցախ­ցի­նե­րի հա­մար խղճա­հա­րու­թյան ֆոն ա­պա­հո­վել»:

Ա­վե­լին, խղճա­հա­րու­թյան ֆոն ա­պա­հո­վե­լը վնա­սա­կար է, քան­զի խեղ­ճե­րի կեր­պարն ուղ­ղա­կի սադ­րում է նրանց հաշ­վին հար­ցեր լու­ծել: Իսկ ժե­խըն­տիր­նե­րը դրսում հենց խեղ­ճու­թյան, «կուռ­կու­ռի ձա­գի» օ­րա­կարգն են սպա­սար­կում: Նույ­նիսկ այն դեպ­քում, երբ օ­տա­րը հան­կարծ ի նպաստ մեզ քայլ է ա­նում, սրանք օգտ­վե­լու փո­խա­րեն խան­գա­րում են: ՀՀԿ ԳՄ ան­դամ Ար­տակ Զա­քա­րյա­նի փաս­տարկ­մամբ. «Հե­տաքրք­րա­կան էր նա­և այն, որ Ադր­բե­ջա­նի ԱԳՆ-ն, ան­մի­ջա­պես ար­ձա­գան­քե­լով ՌԴ ԱԳՆ-ին, իր հի­աս­թա­փու­թյունն էր հայտ­նել, որ ի տար­բե­րու­թյուն Նի­կո­լի, ՌԴ ԱԳՆ-ն ա­վե­լի մտա­հոգ է Ար­ցա­խում ստեղծ­ված ներ­կա հու­մա­նի­տար ա­ղե­տով, մի­ջանց­քը բա­ցե­լու հա­մար Ադր­բե­ջա­նին ուղղ­ված ան­հա­պաղ պա­հան­ջով և Ար­ցախն Ադր­բե­ջան հա­մա­րե­լու՝ Նի­կո­լի բա­նա­վոր հայ­տա­րա­րու­թյուն­նե­րով: Փաս­տա­ցի ստաց­վել է այն­պես, որ Ադր­բե­ջա­նի ԱԳՆ հայ­տա­րա­րու­թյունն ա­ջակ­ցու­թյուն էր Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նին և թաքն­ված մե­ղադ­րանք Ռու­սաս­տա­նի Դաշ­նու­թյա­նը: Ընդ ո­րում, Ադր­բե­ջա­նի ԱԳՆ-ն հեր­թա­կան ան­գամ պար­տա­վո­րու­թյուն­նե­րը չկա­տա­րե­լու մեջ մե­ղադ­րում է ոչ թե Ար­ցա­խի ժո­ղովր­դին ա­մե­նա­դա­ժան զրկանք­նե­րի են­թար­կած իր երկ­րին, այլ ե­ռա­կողմ հայ­տա­րա­րու­թյու­նը ստո­րագ­րած մյուս կող­մե­րին:

Այս­քա­նից հե­տո դեռ Հա­յաս­տա­նի, այս­պես կոչ­ված, կա­ռա­վա­րիչ­նե­րը ա­ռիթ են փնտրում` նախ­կին­նե­րին մե­ղադ­րե­լու՝ իբ­րև թե բա­նակ­ցա­յին վատ ժա­ռան­գու­թյան հա­մար: Այն ինչ կա­րո­ղա­ցել են ա­նել նա­խորդ նա­խա­գահ­ներն Ար­ցա­խի ժո­ղովր­դի ինք­նո­րոշ­ման ի­րա­վուն­քի ի­րաց­ման և դրա մի­ջազ­գա­յին ամ­րագր­ման հա­մար՝ ա­ռա­վել քան ակն­հայտ է ու բա­վա­րար: Իսկ այն, թե որ­քան ա­պաշ­նորհ ու դա­վա­դիր քա­ղա­քա­կա­նու­թյուն է ի­րա­կա­նաց­րել գոր­ծող ռե­ժի­մը՝ նույն­պես ա­ռա­վել քան ակն­հայտ է ու բա­վա­րար փաս­տարկ­ված»:

Ժե­խըն­տիր Նի­կոլն իր բո­լու­կով ա­նուն է կպցնում ազ­գըն­տիր նա­խա­գահ­նե­րին և նրանց թի­մե­րին... Ի դեպ, ցած­րա­խավ ստոր վար­քագ­ծի տի­պիկ դրսև­ո­րում էր նա­և Ար­մեն Ա­շո­տյա­նի կա­լան­քը պահ­պա­նե­լը, թե­և կա­լա­նա­վայ­րից ՀՀԿ փոխ­նա­խա­գա­հի ձայ­նը հնչում է ա­վե­լի բարձր, քան ա­զա­տու­թյան մեջ: Ստո­րու­թյու­նը գե­րակշ­ռում է ռա­ցի­ո­նա­լիզ­մին... Իսկ Ա­շո­տյա­նի ա­զա­տու­թյան կոչե­րով սթի­կեր­ներն ու գրա­ֆի­տի­նե­րը ոչ մի­այն ո­ղո­ղել են ամ­բողջ Ե­րև­ա­նը, այ­լև հի­մա տա­րած­վում են նա­և Մոսկ­վա­յում: Դե, ՌԴ մայ­րա­քա­ղաքն էլ հա­յա­շատ վայր է, իսկ Հա­յաս­տա­նի ախ­տա­հան­ման ա­պա­գա գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րում նա­և սփյուռ­քի ներգ­րա­վումն է կա­րև­որ: Որ­պես­զի ազ­գըն­տիր­նե­րը հաղ­թեն ժե­խըն­տիր­նե­րին:

ՀՈՎ­ՀԱՆ­ՆԵՍ ԳԱ­ԼԱ­ՋՅԱՆ