Ի՞նչ է ՀՀ ԱԽՔ-ն այսքան ժամանակ անում Վաշինգտոնում

ԱԽՔ Ար­մեն Գրի­գո­րյա­նը, ով, «չգի­տես ին­չու», զբաղ­վում է հայ-ադրբե­ջա­նա­կան եւ հայ-թուր­քա­կան թե­մա­նե­րով՝ հա­ճախ ան­գամ շրջան­ցե­լով Միր­զո­յան Ա­րա­րա­տի «դու­քյա­նը», բա­վա­կա­ն ժա­մա­նակ ԱՄՆ-ում է: Վե­րա­դար­ձել է, թե՝ ոչ, ին­չով է զբաղ­ված պե­տու­թյան հաշ­վին, խեր ու խա­բար չկա: Ա­մեն դեպ­քում, ե­րեկ­վա դրու­թյամբ վե­րա­դառ­նա­լու մա­սին հրա­պա­րա­կա­յին լուր չու­նե­ինք:

ԻՆ­ՉՈՒ ԳՐԻ­ԳՈ­ՐՅԱ­ՆԻՆ ԿԱՆ­ՉԵ­ՑԻՆ ԱՄՆ

Բրի­տա­նա­կան եւ ա­մե­րի­կյան հա­տուկ ծա­ռա­յու­թյուն­նե­րի «սիրելի» ԱԽՔ-ի Վա­շինգ­տոն մեկ­նե­լը միշտ էլ վտան­գա­վոր տեսք ու­նի: Ան­ցած սեպ­տեմ­բե­րի 27-ին հենց նա Վա­շինգ­տո­նում, ԱՄՆ նա­խա­գա­հի անվ­տան­գու­թյան գծով խորհր­դա­կան Սա­լի­վա­նի քա­վո­րու­թյամբ տե­ղի ու­նե­ցած Ա­լի­ե­ւի խորհր­դա­կան Հիք­մեթ Հա­ջի­ե­ւի հետ ստո­րագ­րեց մի փաս­տա­թուղթ, ո­րը Պրա­գա­յում դրվեց Նի­կո­լի ա­ռաջ, եւ նա պաշ­տո­նա­պես Ար­ցա­խը ճա­նա­չեց Ադր­բե­ջա­նի կազ­մում: Ու հի­մա, երբ նույն ԱԽՔ-ին նո­րից Սա­լի­վա­նը կան­չել է, ի­հար­կե, լրջա­գույն մտա­հո­գու­թյուն­ներ դրա­նից ա­ռա­ջա­նում են:

Բանն այն է, որ սեպ­տեմ­բե­րի 27-ի այդ փաս­տա­թուղթն այդ­պես էլ իր վերջ­նա­կան նպա­տա­կին չհա­սավ: Դրա­նում կետ կար Ստե­փա­նա­կեր­տի եւ Բաք­վի մի­ջեւ բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րի մա­սին, սա­կայն դեռ այդ «բա­նակ­ցու­թյու­նն­երը», ո­րով Ար­ցա­խը կհա­մա­ձայն­վեր ճա­նա­չել Բաք­վի գե­րիշ­խա­նու­թյու­նը, չկա: Փաս­տաթղ­թում կետ կար նա­եւ Մեղ­րի­ի եր­կա­թու­ղու գոր­ծարկ­ման մա­սին՝ ա­ռանց ռու­սա­կան ո­րե­ւէ հսկո­ղու­թյան: Դա, ըստ է­ու­թյան, նշա­նա­կում է «Զան­գե­զու­րի մի­ջանցք», եւ այս պա­հին դա եւս կա­տար­ված չէ:

Եվ երբ Սա­լի­վա­նը նրան կան­չել է, կա­րե­լի է կռա­հել, թե ին­չի հա­մար: Հի­շեց­նենք, մինչ այդ ԱՄՆ-ում էր Միր­զո­յան Ա­րոն՝ Բայ­րա­մո­վի հետ հանդի­պում­նե­րի շարք անց­կաց­նե­լու հա­մար: Ակն­հայ­տո­րեն պետ­քար­տու­ղար Բլին­քե­նի կազ­մա­կեր­պած այդ գոր­ծըն­թա­ցը Վա­շինգ­տո­նի ցան­կա­ցած ար­դյուն­քը չտվեց: Չի հա­ջող­վում լու­ծել ա­մե­նա­կա­րե­ւոր՝ Ստե­փա­նա­կերտ-Բա­քու «բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րի» գերխն­դի­րը: Պատ­ճառն էլ է հաս­կա­նա­լի. ռու­սա­կան զորքն Ար­ցա­խում է: Ար­դյուն­քում, ինչ­քան էլ որ Վա­շինգ­տո­նից Ստե­փա­նա­կեր­տին մին­չեւ իսկ ու­ժա­յին լու­ծու­մով սպառ­նա­ցին, սա­կայն բո­լորն են հաս­կա­նում, որ Ա­լի­ե­ւի հա­մար այդ քայ­լին գնա­լը ծայ­րա­հեղ ռիս­կա­յին է: Մի­ա­ժա­մա­նակ Մոսկ­վա­յից մի­ան­շա­նակ ազ­դակ­ներ ե­կան, որ ցան­կա­ցած լու­ծում, որն այս պա­հին Ա­րեւ­մուտ­քից կպար­տադր­վի ար­ցա­խա­հա­յու­թյա­նը, չի ըն­դու­նի, եւ այս­քա­նով հար­ցը մտնում է փա­կու­ղի: Գու­մա­րած, Մոսկ­վան ձեռ­քը պա­հում է նա­եւ Մեղ­րի­ի եր­կա­թու­ղու վե­րա­գոր­ծարկ­ման թե­մա­յի պուլ­սի վրա՝ քա­նիցս հայ­տա­րա­րե­լով, որ դա պետք է ի­րա­կա­նաց­վի նո­յեմ­բե­րի 9-ի պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյուն­նե­րին խստիվ հա­մա­պա­տաս­խան: Այ­սինքն, որ «Զան­գե­զու­րի մի­ջանց­քի» սցե­նա­րը թույլ չեն տա ի­րա­կա­նու­թյուն դարձ­նել: Ա­վե­լին, դրան կտրուկ դեմ է շա­րու­նա­կում մնալ նա­եւ Ի­րա­նը, Մոսկ­վան եւ Թեհ­րա­նը դա կան­խե­լու հա­մար ան­գամ հյու­պա­տո­սա­րան­ներ հիմ­նե­ցին Կա­պա­նում, եւ այս­պես շա­րու­նակ:

Մի խոս­քով, կրկնենք, արտ­գործ­նա­խա­րար­նե­րի բա­նակ­ցու­թյուն­ներն ԱՄՆ-ում հայտն­վե­ցին տե­ղապ­տույ­տի մեջ, թե­եւ Սա­լի­վա­նը եւս փոր­ձեց մի­ջամ­տել՝ հան­դի­պե­լով Բայ­րա­մո­վի եւ Միր­զո­յա­նի հետ: Եվ այս­քա­նից հե­տո, երբ Սա­լի­վա­նի մոտ են կան­չում Ա.Գրի­գո­րյա­նին, դժվար չէ կռա­հել, որ խնդի­րը սեպ­տեմ­բե­րի 27-ի փաս­տաթղ­թի նշված եր­կու չկա­տար­ված կե­տերն ա­ռաջ տա­նե­լու մի­ջոց­նե­րի ո­րո­նումն էր: Ընդ ո­րում, բա­ցի Սա­լի­վա­նից, Գրի­գո­րյա­նի հետ կազ­մա­կերպ­վեց հանդիպում ԱՄՆ պետ­քար­տու­ղա­րի եվ­րո­պա­կան եւ եվ­րա­սի­ա­կան հար­ցե­րով տե­ղա­կա­լի պաշ­տո­նա­կա­տար Դե­րեք Հո­գա­նի, «Ատլան­տյան խորհր­դի» եւ այլ ու­ղե­ղա­յին կենտ­րո­նի փոր­ձա­գետ­նե­րի, նախ­կին դես­պան­նե­րի հետ, ո­րը նույն­պես հու­շում է, որ փոր­ձում են ներ­կա ի­րա­վի­ճա­կը փո­խե­լուն միտ­ված ինչ-որ նոր ռազ­մա­վա­րու­թյուն մո­գո­նել: Եվ դա, ի­հար­կե, կդրվի մոտ ժա­մա­նակ­ներս նա­խա­տես­ված Ա­լի­ե­ւի եւ Նի­կո­լի՝ Բրյու­սե­լում հան­դիպ­ման տակ:

ՆԻ­ԿՈ­ԼԸ ՄՆՈՒՄ Է ՏԱ­ՏԱ­ՆՈՒՄ­ՆԵ­ՐԻ ՄԵՋ

Կստաց­վի՞ այդկերպ ռու­սա­կան զոր­քե­րի հար­ցը լու­ծել, թե՝ ոչ, ժա­մա­նա­կը ցույց կտա: Սա­կայն այս­տեղ մեկ այլ նյո­ւանս եւս պետք է հաշ­վի առ­նել: Բանն այն է, որ ԱԽՔ Ար­մե­նը, ի­հար­կե, հա­մե­մա­տա­բար ա­վե­լի անվ­տանգ (անձնա­կան) կա­րող է ա­մեն մի թուղթ էլ ստո­րագ­րել: Ի վեր­ջո, դա հե­տո Նի­կոլն է հաս­տա­տե­լու, այ­սինքն՝ ողջ պաշ­տո­նա­կան պա­տաս­խա­նատ­վու­թյու­նը, ո­րը, չմո­ռա­նանք, պատ­մա­կան մասշ­տա­բի դա­վա­ճա­նու­թյան մա­կար­դա­կի է հաս­նե­լու, կթող­նեն հենց Նի­կո­լի վրա: Վեր­ջինս, ի­հար­կե, լավ պատ­կե­րաց­նում է, թե ի­րեն ին­չի են դրդում, պար­տադ­րում կամ նման մի բան: Ար­դյուն­քում, փոր­ձում է ինչ-որ կերպ մա­նեւ­րել ԱՄՆ-ից եւ ՌԴ-ից ե­կող ճնշում­նե­րի մի­ջա­կայ­քում, թե­եւ ակն­հայտ է, որ այդ ռե­սուր­սը գործ­նա­կա­նում սպառ­ված է: Այ­սինքն, հա­սել է ժա­մա­նա­կը, որ կա՛մ պետք է հա­մա­ձայ­նվի՝ ստո­րագ­րել այն բո­լոր թղթե­րը, ո­րոնք իր ա­ռաջ կդրվեն, բայց մի­ա­ժա­մա­նակ բո­լոր ռե­սուրս­նե­րը ներդ­նե­լով, որ Ստե­փա­նա­կերտն ըն­դու­նի Բաք­վի դու­ռը գնա­լու պայ­մա­նը: Կա՛մ պետք է լի­ո­վին շրջվի ռու­սա­կան ուղ­ղու­թյուն, ո­րը նե­րա­ռում է մի շարք է­ա­կան դե­տալ­ներ: Այդ թվում՝ հա­մա­ձայ­նու­թյուն, որ հայ-ադրբե­ջա­նա­կան սահ­ման­նե­րին ՀԱՊԿ ու­ժե­րը տե­ղա­կայ­վեն: Երկ­րոր­դը, որ Մեղ­րի­ի եր­կա­թու­ղին գոր­ծե­լու է բա­ցա­ռա­պես նո­յեմ­բե­րի 9-ի պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյու­ննե­րի հա­մա­ձայն:

Մի­եւ­նույն ժա­մա­նակ, այս եր­կու տար­բե­րակ­նե­րից մեկն ըն­դու­նե­լու պա­րա­գա­յում Նի­կո­լը չի կա­րող մի շարք է­ա­կան դե­տալ­ներ շրջան­ցել: Նախ, այն, ինչ պա­հան­ջում են ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րը, լայ­նո­րեն մերժ­վել է ինչ­պես հա­յաս­տա­նյան ներ­քին դաշ­տում, այնպես էլ՝ Ստե­փա­նա­կեր­տի կող­մից: Ա­վե­լին, Ստե­փա­նա­կեր­տից, մի շարք տա­տա­նում­նե­րով եւ ներ­քին շպի­ո­նա­կան հա­մա­կար­գի գոր­ծադր­մամբ հան­դերձ, այ­նո­ւա­մե­նայ­նիվ, ե­կավ Ա­րա­յիկ Հա­րու­թյու­նյա­նի ա­նու­նից ակ­նարկ, որ նա կբա­նակ­ցի Բաք­վի հետ մի­այն մեկ պայ­մա­նով՝ միջ­նորդ լի­նե­լու են ռուս­նե­րը: Ի­հար­կե, ե­ղան նա­եւ ակ­նարկ­ներ, որ Նի­կո­լը դեռ ու­նի Ա­րա­յի­կի վրա ազ­դե­լու ո­րոշ լծակ­ներ, այդ թվում՝ կա­րող է 44-օրյա պա­տե­րազ­մից մնա­ցած մի շարք կոմպ­րո­մատ­ներ գոր­ծադ­րել: Բայց սրան զու­գա­հեռ էլ, ակ­նարկ­ներ ե­կան ար­ցա­խյան նախ­կին եւ ներ­կա զին­վո­րա­կա­նու­թյու­նից, որ ի­րենք եւ ար­ցա­խյան հան­րու­թյան բա­ցար­ձակ գե­րակ­շիռ մա­սը մի­ակ փրկու­թյու­նը տես­նում են Մոսկ­վա­յի հետ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյան մեջ, եւ ե­թե ար­ցա­խյան ղե­կա­վա­րու­թյու­նը հան­կարծ ո­րո­շի այլ ուղ­ղու­թյամբ շարժ­վել, պա­տաս­խան կստա­նա: Իսկ ա­հա Մոսկ­վան ԱԳ նա­խա­րա­րու­թյան մա­կար­դա­կով ցույց տվեց, թե Ա­րա­յիկ Հա­րու­թյու­նյա­նին ան­գամ չեն ճա­նա­չում, այ­սինքն, ե­թե նա հան­կարծ ո­րո­շի ինք­նա­կամ բռնել Բաք­վի ճամ­փան, այդ մե­խա­նիզ­մը կգոր­ծադր­վի: Թե Ա­րա­յիկն ըն­դա­մե­նը շար­քա­յին ար­ցախ­ցի է, չու­նի ո­րե­ւէ լի­ա­զո­րու­թյուն, որ Ար­ցա­խի ա­նու­նից բան ո­րո­շի:  

Ե­թե սրան ա­վե­լաց­նենք նա­եւ ներ­հա­յաս­տա­նյան դա­շտում առ­կա հա­կազ­դե­ցու­թյու­նը, ա­պա ստա­նում ենք, որ Նի­կոլն այս պա­հին էլ ու­նի լրջա­գույն խնդիր՝ Ստե­փա­նա­կերտ-Բա­քու «բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րի» հար­ցը լու­ծե­լու հա­մար: Իսկ ա­ռանց դրա ինչ «խա­ղա­ղու­թյան հա­մա­ձայ­նա­գիր» էլ որ ստո­րագ­րի Ա­լի­ե­ւի հետ, Վա­շինգ­տո­նի հա­մար լու­ծում չէ: Ու այդ­պի­սով մնում է Վա­շինգ­տոն-Մոսկ­վա տի­րույ­թում «կախ­ված» վի­ճա­կում: Ա­մեն դեպ­քում, նա օ­րերս հայ­տա­րա­րեց, որ «խա­ղա­ղու­թյան պայ­մա­նա­գի­րը» դեռ վերջ­նա­կան չէ, Ա­լի­ե­ւի հետ ա­ռա­ջի­կա հան­դիպ­մա­նը ոչ մի բան չի ստո­րագր­վե­լու, ո­րը եւս աս­վա­ծի օգ­տին է ակ­նար­կում:

ՀԵ­ՂԱՇՐՋ­ՄԱՆ ՏԱՐ­ԲԵ­ՐԱ­ԿԸ

Ար­դյուն­քում, կան նա­եւ խո­սակ­ցու­թյուն­ներ, որ ԱԽՔ-ին Վա­շինգ­տոն կան­չե­լը կա­րող է նա­եւ ու­նե­նալ երկ­րորդ սցե­նար: Ե­թե այդ­պես էլ չեն կա­րո­ղա­նում Ար­ցա­խին պար­տադ­րե­լու գոր­ծում մի­ջոց գտնել, իսկ Նի­կո­լը բա­ցա­հայ­տո­րեն չի գնում վա­շինգ­տո­նյան ուղ­ղու­թյամբ, այ­սինքն՝ ոտ­քը չի դնում մի մա­շի­կի մեջ ու հայ­տա­րա­րում, թե՝ ստո­րագ­րում եմ, իսկ ե­թե Ար­ցա­խը հրա­ժար­վի, ա­պա կփա­կեմ օգ­նու­թյան մին­չեւ վեր­ջին խո­ղո­վա­կը, ա­պա կա­րող է գոր­ծել նա­եւ «Բ» պլա­նը: Այն է՝ Նի­կո­լին «գու­նա­վո­րել», ԱԽՔ-ին սար­քել վար­չա­պետ, եւ նա ա­ռանց այս ու այն կողմ ընկ­նե­լու կա­րող է ա­մեն ինչ էլ ստո­րագ­րել: Բայց ե­թե ան­գամ այս վար­կածն է, ա­պա սա էլ դեռ հան­գու­ցա­լու­ծում չէ: Նախ, ներ­հա­յաս­տա­նյան ու­ժա­յին լծակ­նե­րի նկատ­մամբ Նի­կոլն ակն­հայ­տո­րեն ու­նի կա­յուն վե­րահս­կո­ղու­թյուն, ինչ­քան էլ որ այդ ներ­քին ու­ժե­րի մի մա­սը ա­մե­րի­կյան փո­ղե­րով է ստեղ­ծել: Այ­սինքն, Հա­յաս­տա­նում իշ­խա­նա­փո­խու­թյուն սար­քե­լը բա­վա­կա­նին բարդ խնդիր է, հաշ­վի առ­նե­լով, որ «գու­նա­վոր­ման» ա­մե­րի­կյան մե­խա­նիզմ­նե­րը վեր­ջին ժա­մա­նակ­ներս լավ չեն աշ­խա­տում: Գու­մա­րած, այդ դեպ­քում ռուս­նե­րը հա­զիվ թե պա­սիվ դի­տոր­դի դե­րում մնան, իսկ Նի­կո­լը կու­նե­նա նա­եւ ղա­զա­խա­կան տար­բե­րա­կով ՀԱՊԿ-ից օգ­նու­թյուն խնդրե­լու հնա­րա­վո­րու­թյուն:

ՔԵ­ՐՈԲ ՍԱՐԳ­ՍՅԱՆ