ՏԵ­ՂԵ­ԿԱՏ­ՎԱ­ԿԱՆ ՊԱ­ՏԵ­ՐԱԶՄ` ՏՈ­ՏԱԼ ԵՎ ԹՐՔԱ­ԲԱ­ՐՈ

«Պա­տե­րազ­մով մեզ հի­մա սպառ­նում են ոչ թե թուր­քե­րը, այլ` գև­որգ­պա­պո­յան­նե­րը: Նի­կո­լի հանձ­նա­րա­րու­թյամբ մա­րի­յա­կա­րա­պե­տյան կոչ­ված­նե­րը դար­ձել են բաք­վի ագն-ի ոտ­քի տա­կի փա­լա­սը, իսկ գև­որգ­պա­պո­յան­նե­րը` թուր­քա­կան պն-ի ոտ­քե­րի տակ են թա­վալ­վում: Ար­ցա­խը ադր­բե­ջա­նի կազ­մում կլի­նի մի­այն մի դեպ­քում. երբ ֆի­զի­կա­պես վե­րաց­նեն հայ ժո­ղովր­դի հայ­րե­նա­տեր հատ­վա­ծին: Իսկ դա շուրջ 2 մի­լի­ոն ՀՀ քա­ղա­քա­ցի­ներ են` ի­րենց հա­րյուր հա­զա­րա­վոր պայ­քա­րող տե­սա­կով, ինչ­պես նա­և Սփյուռ­քի զգա­լի հատ­վա­ծը: Նույ­նիսկ Նի­կո­լի ընտ­րա­զանգ­վա­ծի կի­սագ­րա­գետ մա­սը պատ­րաստ չէ Ար­ցա­խը տես­նել ադր­բե­ջա­նի կազ­մում: Նի­կոլն այդ հար­ցում նրանց էլ է խա­բել»,- սա մեջ­բե­րում է Ար­տակ Զա­քա­րյա­նի ար­ձա­նագ­րու­մից, հե­ղի­նա­կա­յին փոք­րա­տա­ռե­րը պահ­պան­ված են:

ԱՆՀ­ՆԱ­ՐԻՆՆ` ԱԿՆ­ՀԱՅՏ

«Գև­որգ­պա­պո­յան­ներ»` 2018-ին ՀՀԿ-ին դա­վա­ճա­նած և ՔՊ թռած պատ­գա­մա­վո­րը դար­ձավ շատ վատ ե­րև­ույ­թի հո­մա­նիշ: ՔՊ-ական ան­բա­րո և շատ ագ­րե­սիվ մա­նի­պու­լյա­ցի­ա­յի: Դրա առն­չու­թյամբ կմեջ­բե­րենք ադր­բե­ջա­նա­գետ Ան­ժե­լա Է­լի­բե­գո­վա­յի կարճ պա­տու­մը` հու­սա­լով, որ մեջ­բե­րե­լով պա­տե­րազմ չի սկսվի.

— Ցույ­ցեր մի ա­րեք, թե չէ պա­տե­րազմ կսկսվի,

— Ստո­րագ­րա­հա­վաք մի ա­րեք, թե չէ պա­տե­րազմ կսկսվի,

— Թշնա­մու կրա­կոց­նե­րին մի պա­տաս­խա­նեք, թե չէ պա­տե­րազմ կսկսվի,

— Ռե­ժի­մի հրա­ժա­րա­կան մի պա­հան­ջեք, թե չէ պա­տե­րազմ կսկսվի

Հե­տո՞, հա­ջոր­դը ի՞նչ է լի­նե­լու. մի խո­սեք, մի մտա­ծեք, մի շնչեք, մի ապ­րեք, թե չէ պա­տե­րա՞զմ կսկսվի:

ՔՊ-ական այդ մա­նի­պու­լյա­ցի­ա­յի հետ­քե­րով էլ ծնվեց և Ֆեյս­բու­քում տա­րած­վեց ա­նեկ­դոտ: Զրույց մի­ջին վի­ճա­կագ­րա­կան նի­կո­լա­կան ըն­տա­նի­քում.

— Գև­որգ, ադր­բե­ջան­ցի­ներ են ե­կել մեր տուն, ա­սում են, որ պի­տի բո­լո­րիս բռնա­բա­րեն, ի՞նչ ա­նենք:

— Պա՞րզ չի ինչ պի­տի ա­նենք՝ թու­լա­նանք ու հա­ճույք ստա­նանք, թե չէ՝ տե՜ս հա, պա­տե­րազմ ա սկսե­լու:

Եվ գար­շե­լին այն է, որ հա­յու­թյան դեմ այդ կեղ­տո­տա­գույն տե­ղե­կատ­վա­կան պա­տե­րազ­մին իր լու­ման ներդ­րեց և ԱՄՆ դես­պան Քրիս­տի­նա Քվի­նը` Հ1-ի ե­թե­րով հույս հայտ­նե­լով, որ Ադր­բե­ջա­նի կազ­մում ար­ցա­խա­հա­յու­թյան ի­րա­վունք­նե­րը ե­րաշ­խա­վոր­ված կլի­նեն: Վրդով­վե­ցին բո­լորը, ով­քեր սիրտ ու հո­գի ու­նեն, ընդ­դի­մա­դիր դաշ­տը, քաղ­հա­սա­րա­կու­թյու­նը, հան­րա­յին դեմ­քե­րը (ովքեր դեմք են, այլ ոչ թե «սֆաթ»): Քաղ­բան­տար­կյալ Ար­մեն Ա­շո­տյա­նը կա­լա­նա­վայ­րից բաց նա­մակ գրեց դես­պա­նին` մաս­նա­վո­րա­պես նրա աչ­քը խո­թե­լով հե­տև­յա­լը. «Օգտվե­լով ա­ռի­թից, շնոր­հա­վո­րում եմ Ձեզ ԱՄՆ Ան­կա­խու­թյան օր­վա կա­պակ­ցու­թյամբ: Հու­սամ՝ դես­պա­նա­տան տա­րած­քում կազ­մա­կերպ­ված բեր­բե­քյո­ւի ծու­խը չի խան­գա­րել Ձեզ տես­նել ողջ ի­րա­կա­նու­թյու­նը: Ձեր եր­կի­րը ստեղծ­վել է մարդ­կանց հե­րո­սա­կան մա­քա­ռում­նե­րի և ան­զի­ջում պայ­քա­րի ար­դյուն­քում, և այն ժո­ղովր­դի ինք­նո­րոշ­ման ի­րա­վուն­քի ծնունդ է: Ա­մե­րի­կա­յի Ան­կա­խու­թյան հռչա­կագ­րում ամ­րագր­ված է, որ յու­րա­քան­չյուր ոք ու­նի եր­ջան­կու­թյան ի­րա­վունք: Ա­յո, եր­ջան­կու­թյան ի­րա­վունք ու­նի նա­և ար­ցա­խա­հա­յու­թյու­նը: Իմ ըն­կե­րա­կան խնդրանքն է և հոր­դո­րը՝ չլծվել նրանց դժբախ­տաց­նե­լու սև գոր­ծին»:

Սա­կայն ա­մե­նա­պա­րա­դոք­սա­լը երդ­վյալ ա­րևմ­տա­մետ հար­թակ­նե­րի ար­ձա­գանքն էր դես­պա­նի` ար­ցախ­ցի­նե­րին դժբախ­տաց­նե­լու սև խոս­քին: Մեջ­բե­րենք. «Արցա­խը հայ պե­տա­կա­նու­թյան՝ ա­մե­րի­կյան հա­րյու­րա­մյակ­նե­րի դի­մաց հա­զա­րա­մյակ­նե­րի փա­ռա­պանծ պատ­մու­թյան ոս­կե էջն է, դրա կեն­դա­նի ան­բա­ժան մա­սը: ԱՄՆ պաշ­տո­նա­կան դիր­քո­րո­շու­մը ար­տա­հայ­տող տի­կին Քվի­նը հա­յու­թյան ար­ցա­խյան հատ­վա­ծին ա­ռա­ջար­կում է ազ­գա­յին պե­տա­կան լի­ար­ժեք կյան­քով ապ­րե­լու փո­խա­րեն սահ­մա­նա­փակ­վել, իր ար­տա­հայ­տու­թյամբ, ըն­տա­նե­կան վա­յելք­նե­րով: Մեկ հար­ցազ­րույ­ցով դես­պա­նը հա­յու­թյա­նը բազ­մա­պի­սի ապ­տակ­ներ հասց­րեց եւ, հա­վա­նա­բար, սպա­սում է, թե դա կմարս­վի: Պետք է հի­աս­թա­փեց­նենք դես­պա­նու­հուն. Նի­կոլ Փա­շի­նյանն ու նրա ա­ռե­րե­ւույթ լայն սպեկտ­րի սպա­սար­կու­նե­րը ա­ռայժմ շատ բան են մար­սում մի­այն մեկ պատ­ճա­ռով՝ ծա­գու­մով հայ են, ա­ռանց այդ էլ շատ չենք: Օ­տար դի­վա­նա­գետ­նե­րին այս ար­տո­նու­թյու­նը չի վե­րա­բե­րում՝ ռուս լի­նեն, չի­նա­ցի, թե` ա­մե­րի­կա­ցի:  Հա­յաս­տա­նին, հայ մար­դուն ան­պատ­ված յու­րա­քան­չյու­րը վե­րա­դառ­նա­լու է հայ­րե­նիք: Ո­մանք՝ մշտա­կան բնա­կու­թյան եւ ըն­տա­նե­կան քաղցր վա­յելք­նե­րի»:

Հի­մա դա ի՞նչ է, ծխա­ծած­կո՞ւյթ, թե՞ ի տար­բե­րու­թյուն նի­կո­լա­կան­նե­րի, այդ մար­դիկ կար­միր գծեր ու­նեն: Հա­մե­նայն­դեպս` հու­լի­սի 6-ին դես­պա­նու­հին պար­զա­բա­նում տվեց, որ «Մի­ա­ցյալ Նա­հանգ­նե­րը Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի ա­պա­գա­յի վե­րա­բե­րյալ բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րի ար­դյունք­ներ չի կան­խո­րո­շում»: Ի­յա՛, ի­րո՞ք:

«ԽԱ­ՂԱ­ՂՈՒ­ԹՅԱՆ Օ­ՐԱ­ԿԱ­ՐԳԸ» ԳԼՈ­ԲԱԼ ԿԵՂ­ԾԻՔ Է

Պա­տե­րազ­մը խա­ղա­ղու­թյուն է` Ջորջ Օ­րո­ւէ­լի այդ մար­գա­րե­ա­կան բա­նա­ձև­ի մարմ­նա­ցու­մը Նի­կոլն է իր տե­րե­րով ու մա­հա­բեր «խա­ղա­ղու­թյան օ­րա­կար­գով», հա­նուն ո­րի մար­տա­կան սպա­նիչ քա­րոզ­չու­թյան բո­լոր կա­նոն­նե­րով տե­ղե­կատ­վա­կան-հո­գե­բա­նա­կան պա­տե­րազմ է գնում ընդ­դեմ հա­յու­թյան: Աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան դրդա­պատ­ճառն էլ պարզ է` անգ­լո­սաք­սե­րը ձգտում են Հա­րա­վա­յին Կով­կա­սից ամ­բող­ջո­վին դուրս մղել Ռու­սաս­տա­նին, և ե­թե դրա գի­նը լի­նի հա­յե­րի նոր ցե­ղաս­պա­նու­թյու­նը, ա­պա աչք էլ չեն թար­թի: Ի դեպ, մի շարք փոր­ձա­գետ­ներ կար­ծում են, որ Ուկ­րա­ի­նա­յում ձև­ա­վոր­ված «Հայ­կա­կան լե­գե­ո­նը» մի օր կա­րող է հայտն­վել Հա­յաս­տա­նում, որ­պես­զի օ­ժան­դա­կի ԱԺԲ-ի տի­պի մի­ա­վո­րում­նե­րին ի­րա­գոր­ծել ռազ­մա­կան հե­ղաշր­ջում: Այդ տե­սա­կե­տին հակ­ված է և հայ քա­ղա­քա­գետ, «Հա­յաս­տան» հիմ­նադ­րա­մի նախ­կին տնօ­րեն Ա­րա Վար­դա­նյա­նը, ում կար­ծի­քով լոն­դո­նա­սեր ԱԽՔ «Արմեն Գրի­գո­րյա­նը ևս լի­նե­լու է հնա­րա­վոր ռազ­մա­կան հե­ղաշրջ­ման մաս­նա­կից»: Դե պարզ է, Նի­կո­լին հա­մա­րում են «от­ра­бо­тан­ный ма­те­ри­ал», ո­րը հա­նուն ինք­նա­պահ­պան­ման կա­րող է նա­և ի­րենց «քցել»:

Իսկ Նի­կո­լին իշ­խա­նու­թյան բե­րած ու­ժերն էլ կա­տա­ղի տե­ղե­կատ­վա­կան պա­տե­րազմ են սան­ձա­զեր­ծել Սերժ Սարգ­սյա­նի և նրա թի­մի, այդ թվում` ՀՀԿ-ի դեմ` փոր­ձե­լով ՀՀ եր­րորդ նա­խա­գա­հի գրպա­նը գցել ի­րենց իսկ հանձ­նա­րա­րու­թյամբ Նի­կո­լի ի­րա­գոր­ծած պե­տա­կան դա­վա­ճա­նու­թյու­նը: Նույ­նիսկ չխոր­շե­ցին ան­բա­րո մի հար­թա­կի ձե­ռամբ դաշտ նե­տել Ա­ԱԾ հան­գու­ցյալ տնօ­րեն Գե­որ­գի Կու­տո­յա­նի կեն­սագ­րու­թյա­նը կեղտ կպցնող գար­շե­լի քա­րոզ­չա­կան ար­տադ­րան­քը: Իսկ Տե­լեգ­րա­մի տա­րած­քում աշ­խա­տեց­նում են ա­լիք­ներ, ո­րոն­ցով Սերժ Սարգ­սյա­նի` թե­րևս ծնված օր­վա­նից «Ղա­րա­բա­ղը ծա­խե­լու» այն­պի­սի բազ­մա­շերտ դա­վադ­րա­պաշտ տե­սու­թյուն­ներ են տա­րա­ծում, որ ստա­խո­սաց ար­քա Նի­կո­լը նույ­նիսկ նա­խան­ձից կկա­նա­չի: Զգաց­վում է քա­րոզ­չա­կան պա­տե­րազ­մի իս­կա­կան պրո­ֆե­սի­ո­նալ­նե­րի ձե­ռա­գի­րը, և բնա­կա­նա­բար ցան­կա­ցած բա­րո­յա­կան ար­ժեք­նե­րի իս­պառ բա­ցա­կա­յու­թյու­նը: Դե պարզ է, որ նի­կո­լա­կան իշ­խա­նա­զավթ­ման սցե­նա­րիստ­նե­րը Նի­կո­լից էլ նի­կոլ պի­տի լի­նեն, ու ա­մե­նայն հա­վա­նա­կա­նու­թյամբ հենց ՀՀ եր­րորդ նա­խա­գա­հին են հա­մա­րում լրջա­գույն խո­չըն­դոտ ի­րենց հա­յա­ջինջ ծրագ­րե­րի ճա­նա­պար­հին:

Իսկ ՔՊ-ի մա­հա­բեր «խա­ղա­ղու­թյան օ­րա­կար­գը» զուտ տե­ղա­կան ե­րև­ույթ չէ, այլ` գլո­բալ և լրիվ օ­րի­նա­չափ: Օ­րերս ի­տա­լա­կան The Huf­fing­ton Post պար­բե­րա­կա­նում պաշ­տո­նաթող դես­պան Մի­քա­յել Մի­նա­սյա­նը հրա­պա­րա­կել է «Պա­տե­րազմ­ներ, ո­րոնք չեն ա­վարտ­վում խա­ղա­ղու­թյամբ» վեր­լու­ծու­թյու­նը, ո­րով փոր­ձել է պա­տաս­խա­նել հար­ցադր­մա­նը. «Վեր­ջին տաս­նա­մյակ­նե­րի ըն­թաց­քում սկսված պա­տե­րազմ­նե­րը չեն ա­վարտ­վում խա­ղա­ղու­թյամբ: Սա գի­տեն բո­լո­րը, բայց ոչ ոք չի տա­լիս «ինչո՞ւ» հար­ցը: Մինչ­դեռ դրա պա­տաս­խա­նը, իմ կար­ծի­քով, տրա­մա­բա­նա­կան է ու պարզ»:

Մի­նա­սյա­նը դրա պա­տաս­խա­նը տես­նում է ժա­մա­նա­կա­կից տեխ­նո­լո­գի­ա­նե­րում. «Պա­տաս­խա­նը մեզ ա­ռանձ­նա­պես չպետք է զար­մաց­նի՝ ին­տեր­նե­տի և, ա­ռա­ջին հեր­թին, սո­ցի­ա­լա­կան ցան­ցե­րի պատ­ճա­ռով: Մենք շատ լավ գի­տենք, թե ինչ­պես են սո­ցի­ա­լա­կան մե­դի­ան լայն հան­րու­թյա­նը մատ­չե­լի հնա­րա­վո­րու­թյուն տա­լիս ստեղ­ծե­լու սե­փա­կան է­մո­ցի­ո­նալ «ճշմար­տու­թյուն­նե­րը», ես կա­սե­ի՝ մե­տա-ճշմար­տու­թյուն­նե­րը՝ ըստ ի­րենց նա­խա­սի­րու­թյուն­նե­րի և ճա­շա­կի (և, ոչ պա­կաս, կրթու­թյան մա­կար­դա­կի)»: Հենց դրանց շնոր­հիվ  մի­ջազ­գա­յին դի­վա­նա­գի­տու­թյու­նը դար­ձել է ա­մե­նօ­րյա կեղծ-ին­տե­լեկ­տո­ւալ վար­ժու­թյուն, ո­րը հա­սա­նե­լի է յու­րա­քան­չյուր սմարթ­ֆո­նի սե­փա­կա­նա­տի­րոջ հա­մար: Իսկ վեր­ջա­բա­նը պա­րա­դոք­սալ է. «Ի՞նչ կար­ծի­քի եք 1943-ի Թեհ­րա­նի կոն­ֆե­րան­սի մա­սին, ո­րը հիմք դրեց հետ­պա­տե­րազ­մյան շրջա­նում կա­յուն խա­ղա­ղու­թյան հա­մար: Ար­դյո՞ք այդ­քան ար­դյու­նա­վետ կլի­ներ, ե­թե Չեր­չի­լը, Ռուզ­վել­տը և Ստա­լի­նը, Realpolitik-ի վրա կենտ­րո­նա­նա­լու փո­խա­րեն, հաշ­վե­­ին թվի­թե­րը, հա­վա­նում­նե­րի քա­նա­կը, վե­րահս­կե­ին թղթա­կից­նե­րի սո­ցի­ա­լա­կան մե­դի­ա­յի պրո­ֆիլ­նե­րը կամ Google-ի մի­տում­նե­րը: Սպա­սեք մի վայր­կյան, ես «գուգ­լեմ», որ հաս­կա­նամ...»:

Իսկ ի­րա­կա­նում ցան­կա­ցած հայ մարդ սմարթ­ֆո­նի փո­խա­րեն պետք է աշ­խա­տեց­նի ու­ղե­ղը և կհաս­կա­նա` XXI դա­րում խա­ղա­ղու­թյու­նը դար­ձել է բլեֆ: Ծե­րուկ Օ­րո­ւէ­լը դա վա­ղուց գի­տեր:

ՀՈՎ­ՀԱՆ­ՆԵՍ ԳԱ­ԼԱ­ՋՅԱՆ