ԲԵՍՊ­ՐԵ­ԴԵ­ԼԸ` ՊԵ­ՏԱ­ԿԱՆ ԴԱ­ՎԱ­ՃԱՆ­ՆԵ­ՐԻ ՎԵՐ­ՋԻՆ Ա­ՊԱՍ­ՏԱ­ՐԱ՞Ն

«Վագ­ներ­նե­րի» խռո­վու­թյա­նը Ռու­սաս­տա­նում հե­տև­ել են մեր քա­ղա­քա­ցի­նե­րից շա­տե­րը, ո­մանք` «կի­նո­յի» պես, մյուս­նե­րը` տագ­նա­պով, կա­յին և այն­պի­սիք, որ ան­գամ դրա հետ հույ­սեր կա­պե­ցին: Ին­չև­է, կան բա­զում բա­ցատ­րու­թյուն­ներ և վար­կած­ներ, գործ­նա­կա­նում գրե­թե բո­լո­րը` կոնս­պի­րո­լո­գի­ա­յի ո­լոր­տից: Մենք այդ­տեղ խո­րա­նա­լու անշ­նոր­հա­կալ գոր­ծով չենք զբաղ­վի, նշենք մի­այն ա­մե­նա­կա­րև­ո­րը` Ռու­սաս­տա­նի ա­պա­կա­յու­նա­ցում տե­ղի չու­նե­ցավ, իսկ ա­պա­կա­յու­նա­ցու­մը մեր երկ­րի հա­մար հղի էր շատ լուրջ մար­տահ­րա­վեր­նե­րով, ո­րոնց դի­մագ­րա­վե­լը պե­տա­կան դա­վա­ճան­նե­րի վար­չա­կարգ ու­նե­նա­լու պայ­ման­նե­րում ան­լու­ծե­լի խնդիր էր լի­նե­լու:

ՄԻ­ԱՅՆ ԲՌՆԱ­ՊԵ­ՏՈՒ­ԹՅՈՒՆ, ՇՈ՛ՒՐԱ

Ինչ­պես խռո­վու­թյան առն­չու­թյամբ նկա­տել էր ՀՀԿ ԳՄ ան­դամ Ար­տակ Զա­քա­րյա­նը. «Ռու­սաս­տա­նը հսկա եր­կիր է և իր հար­ցե­րը կա­րող է ինք­նու­րույն լու­ծել: Որ­պես կա­նոն, պատ­մա­կան բարդ ի­րա­վի­ճակ­նե­րից ռուս ժո­ղո­վուր­դը դուրս է ե­կել ա­վե­լի ամ­րա­ցած և ու­ժե­ղա­ցած:

Մենք ցան­կա­ցած տի­պի էս­կա­­լա­ցի­ա­յի կամ համ­գու­ցա­լուծ­ման պա­րա­գա­յում, պետք է մեր մա­սին մտա­ծենք: Զար­գա­ցում­նե­րը կա­րող են նա­և շատ վատ ազ­դե­ցու­թյուն ու­նե­նալ Ար­ցա­խի ու Հա­յաս­տա­նի շուրջ ստեղծ­ված ի­րա­վի­ճա­կի վրա: Մեր ժո­ղովր­դի հա­մար դրանք կա­րող են ճա­կա­տագ­րա­կան ըն­թացք ու­նե­նալ, հատ­կա­պես, որ ՀՀ կա­ռա­վա­րու­թյան ղե­կա­վա­րը շա­րու­նա­կում է հան­դի­սա­նալ թուրք-ադրբե­ջա­նա­կան շա­հե­րի ակ­տիվ ներ­կա­յա­ցու­ցի­չը:

Խե­լա­ցի մարդ­կանց, ի­րա­կան քա­ղա­քա­կան գոր­ծիչ­նե­րի, հայ­րե­նա­տեր քա­ղա­քա­ցի­նե­րի հա­մար ա­վե­լի պա­տաս­խա­նա­տու և պատ­մա­կա­նո­րեն վճռո­րոշ ժա­մա­նակ­ներ կա­րող են սկսվել: Իսկ հի­մա­րա­ցած զանգ­ված­նե­րի, փո­ղա­սեր­նե­րի և օ­տա­րա­հար­ճե­րի հա­մար նի­կո­լիզ­մը շա­րու­նա­կում է լի­նել վերջ­նա­կան կոր­ծան­ման տա­նող լա­վա­գույն լու­ծու­մը»: Եվ ի­րոք` «ռու­սա­կան մար­տա­ֆիլ­մի» ըն­թաց­քում ա­զե­րի­նե­րը հասց­րե­ցին փա­կել Հա­կա­րի­ի կա­մուր­ջը բե­տո­նե բլոկ­նե­րով, իսկ հե­տո հա­նել դրանք: Ար­դյո՞ք այդ հա­նե­լու դի­մաց Նի­կո­լը նոր զի­ջում­նե­րի մա­սին հեր­թա­կան բա­նա­վոր պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյուն­ներ է ձեռք բե­րել, թե՞ դա գեր­տե­րու­թյուն­նե­րի ճնշման հա­մեստ ար­դյունք է, ստույգ ա­սել չենք կա­րող: Բայց ստույգ կա­րող ենք ա­սել, որ ոչ մի լավ բան սպա­սե­լի չէ Բաք­վի իր գոր­ծըն­կե­րոջ հետ հան­դիպ­ման Վա­շինգ­տոն «ջհան­դամ­ված» «Օմե­գա» Ա­րա­րատ Միր­զո­յա­նից...

Բայց պարզ­վեց, որ «ռու­սա­կան մար­տա­ֆիլ­մից» վար­դա­գույն հույ­սե­րով է­ին լցվել ԱԺԲ-ում, ի­րենց թվա­ցել էր, որ ՌԴ ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րը այդ գեր­տե­րու­թյան` մեր տա­րա­ծաշր­ջա­նից հե­ռա­նա­լու նա­խա­կա­րա­պետն են, և պա­թո­սով կոչ է­ին ա­նում հան­րու­թյա­նը` պատ­րա­սատ­վել մո­տա­լուտ պրո­ա­մե­րի­կյան ապս­տամ­բու­թյան: Իսկ մի քա­նի ժամ անց ռու­սա­մետ­նե­րը ծաղ­րե­ցին ա­րևմ­տա­մետ­նե­րին...

Իսկ հի­մա` ա­վե­լի կա­րև­որ գոր­ծըն­թաց­նե­րի մա­սին: Պե­տա­կան դա­վա­ճան­նե­րի խուն­տան սան­ձա­զեր­ծել է իս­կա­կան տե­ռոր ընդ­դի­մա­դիր­նե­րի, քա­ղա­քա­ցի­ա­կան հա­սա­րա­կու­թյան և քա­ղա­քա­ցի­նե­րի դեմ: Փաս­տա­բան­ներն ար­դեն տև­ա­կան ժա­մա­նակ բո­ղո­քի ցույ­ցեր և գոր­ծա­դուլ­ներ են ա­նում ոս­տի­կա­նու­թյան բա­ժին­նե­րում փաս­տա­բան­նե­րի դեմ սան­ձա­զեր­ծած բռնու­թյուն­նե­րի դեմ: Հան­րու­թյու­նը նա­և ցնցվեց ՀԱԿ ակ­տի­վիստ Տիգ­րան Ա­ռա­քե­լյա­նի վկա­յու­թյու­նից` Քննչա­կան կո­մի­տե­ում իր հան­դեպ կի­րառ­ված խոշ­տան­գում­նե­րի մա­սին, ո­րոնց մաս­նակ­ցել էր ­նա­և ան­ձամբ ՔԿ ղե­կա­վար Ար­գիշ­տի Քյա­րա­մյա­նը... Սույն ակ­տի­վիս­տը «նախ­կին­նե­րի» օ­րոք քա­նիցս խնդիր­ներ ու­նե­ցել էր ի­րա­վա­պահ­նե­րի հետ, սա­կայն ա­մե­նա­վատ ե­րա­զում չէր կա­րող ե­րև­ա­կա­յել այս­պի­սի այ­լան­դա­կու­թյուն:

Նման է, որ ՔՊ-ն և վեր­ջի­նիս կա­պի­տու­լյանտ պա­րագ­լու­խը բեսպ­րե­դե­լը հա­մա­րում են ի­րենց վեր­ջին հույ­սը: Ան­գամ հա­սել է նրան, որ բա­նա­կում «անտռու­սիկ» մնա­ցած հա­կա­հի­գի­ե­նիկ պատ­գա­մա­վոր Վա­հագն Ա­լեք­սա­նյա­նը հրա­պա­րա­կավ հո­խոր­տում է, որ երբ կու­զեն` ընդ­դի­մա­դիր պատ­գա­մա­վոր­նե­րին կծե­ծեն: Թա­գու­հի Թով­մա­սյա­նի վկա­յու­թյամբ. «Ամեն ան­գամ ինչ-որ ա­ռիթ փնտրել և նիս­տե­րը վե­րա­ծել փո­ղո­ցա­յին, խու­լի­գա­նա­կան գոր­ծըն­թա­ցի...  Ես այ­լևս շատ ան­հար­մար եմ զգում այս դահ­լիճ մտնել, ո­րով­հե­տև  ա­մեն ան­գամ մտնում ես և չգի­տես, թե այս դահ­լի­ճում քեզ ինչ է սպաս­վում: Ես ա­մա­չում եմ ա­մեն ան­գամ, որ ու­ղիղ ե­թե­րում մար­դիկ ստիպ­ված են լսել փո­ղո­ցա­յին բա­ռա­պա­շա­րի կի­րա­ռում պատ­գա­մա­վոր­նե­րի կող­մից: Դուք ուղ­ղա­կի չեք լսել, թե ինչ էր տե­ղի ու­նե­նում այն ժա­մա­նակ, երբ ընդ­մի­ջում էր հայ­տա­րար­ված: Իշ­խա­նա­կան պատ­գա­մա­վոր­նե­րը ան­թա­քույց վի­րա­վո­րանք­ներ ու սպառ­նա­լիք­ներ է­ին հնչեց­նում ընդ­դի­մա­դիր­նե­րի հաս­ցե­ին»: Դե ինչ, ժա­մա­նա­կին փո­ղո­ցում կուռ­կո­ռի ձա­գի, չմո­յի պես ի­րենց պա­հած ան­լի­ար­ժեք­նե­րը, 2018-ի իշ­խա­նա­զավթ­ման պղտոր ա­լի­քով ման­դատ ձեռք բե­րե­լով, փո­ղո­ցա­յին վար­քա­գիծ են դրսև­ո­րում` թաքն­ված լի­նե­լով անվ­տան­գու­թյան ծա­ռա­յու­թյան ե­նի­չե­րի­նե­րի և այլ ու­ժա­յին­նե­րի թի­կուն­քում... Տիպիկ «շա­կա­լի» վար­քա­գիծ:

Ի դեպ, շատ ու­շագ­րավ հի­շե­ցում ա­րեց Նա­րեկ Մա­լյա­նը. «Շա­տե­րը ե­րև­ի չեն հի­շի, բայց ԱԺ-ում ընդ­դի­մա­դիր պատ­գա­մա­վոր­նե­րին ծե­ծե­լու պրակ­տի­կան հիմ­նադ­րել է Վի­գեն Խա­չատ­րյա­նը: «Վի­գեն, քո ե­րե­խա­նե­րը ա­մա­չե­լու են քո հա­մար...»: Այս մար­գա­րե­ա­կան խոս­քե­րը 1996 թվա­կա­նի սեպ­տեմ­բե­րի 26-ին ԱԺ դահ­լի­ճում ամ­բի­ո­նից Վի­գեն Խա­չատ­րյա­նին ա­սաց Պա­րույր Հայ­րի­կյա­նը: Հի­շեց­նեմ, որ այդ օ­րը Հա­յաս­տա­նում հիմ­նադր­վեց ԱԺ-ում ընդ­դի­մա­դիր­նե­րին ծե­ծե­լու պրակ­տի­կան: Վի­գեն Խա­չատ­րյա­նը նիս­տի ժա­մա­նակ ո­գև­որ­ված հար­ձակ­վում և ծե­ծում էր ընդ­դի­մա­դիր Պա­րույր Հայ­րի­կյա­նին և Շա­վարշ Քո­չա­րյա­նին: Սա որ­պես զուտ հի­շե­ցում, թե ով էր Պա­նի­կովս­կին հե­ղա­փո­խու­թյու­նից ա­ռաջ...»:

Այ­սինքն` Վի­գե­նը, ում մահ­վան հան­դեպ հան­րու­թյան լա­վա­գույն դեպ­քում ան­տար­բեր վե­րա­բեր­մուն­քից նեղ­վում է ՔՊ-ն, ոչ մի­այն դա­վա­ճա­նա­կան կա­պի­տու­լյան­տիզ­մի գա­ղա­փա­րա­խոս­նե­րից մեկն էր, այ­լև ընդ­դի­մա­դիր պատ­գա­մա­վոր ծե­ծե­լու քստմնե­լի պրակ­տի­կա­յի հիմ­նա­դիր:  Թե թող չնեղ­վեն, քա­մի ցա­նող­նե­րի հունձ­քը օ­րի­նա­չա­փո­րեն փո­թո­րի­կը պի­տի լի­նի:

ՔԱՂ­ԲԱՆ­ՏԱՐ­ԿՅԱԼ Ա­ՇՈ­ՏՅԱ­ՆԸ ՆԱ­ԵՎ ԲԱՆ­ՏԻՑ Է ՊԱՅ­ՔԱ­ՐՈՒՄ

Ի դեպ, ամ­բողջ Ե­րև­ա­նը հի­մա ո­ղող­ված է Ար­մեն Ա­շո­տյա­նի լու­սան­կար­նե­րով, գրա­ֆի­տի­նե­րով, նրա ա­զա­տու­թյան կո­չե­րով և այլ նյու­թե­րով: Նա էլ բան­տախ­ցում գրել է թվով ար­դեն երկ­րորդ հոդ­վա­ծը:

Այն­պես որ, բան­տար­կե­լով ՀՀԿ փոխ­նա­խա­գա­հին, բեսպ­րե­դե­լին ա­պա­վի­նած խուն­տան չպրծավ վեր­լու­ծա­բան Ա­շո­տյա­նից: Մաս­նա­վո­րա­պես. «Կա­րիք չկա հի­մա դե­տալ­նե­րով և դրվագ առ դրվագ հա­կա­դար­ձել Փա­շի­նյա­նի կեղ­ծա­պատ­մա­նը՝ ար­ցա­խյան բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րի վե­րա­բե­րյալ: Բո­լոր ի­րա­վա­կան փաս­տե­րը, ա­պա­ցույց­նե­րը, փաս­տաթղ­թե­րը, հղում­նե­րը, նյու­թե­րը վա­ղուց բեր­ված են թե՛ իմ, թե՛ խնդրով զբաղ­վող այլ գոր­ծըն­կեր­նե­րի կող­մից: Այս հոդ­վա­ծում կփոր­ձեմ ա­նել ըն­դա­մե­նը մի քա­նի կա­րև­որ շտրիխ:

Եվ այս­պես:

1. Սե­փա­կան դա­վա­ճա­նա­կան տգի­տու­թյու­նը քո­ղար­կե­լու հա­մար բո­լո­րին մե­ղադ­րե­լը նոր հնարք չէ Նի­կո­լի կա­տար­մամբ: Այս­պես է­ին վար­վում նա­և, օ­րի­նակ, ո­րոշ խե­լա­պա­կաս և շի­զո­իդ հռո­մե­ա­կան կայսր­ներ, երբ ի­րենց մո­լա­գա­րու­թյան հե­տև­ան­քով ա­ռա­ջա­ցած ա­ղետ­նե­րը վե­րագ­րում է­ին Աստ­ված­նե­րի ան­բա­րե­հա­ճու­թյա­նը:

Պար­զա­պես Նի­կո­լի կա­տար­մամբ տեքս­տում այդ չա­րա­գործ Աստ­ված­նե­րի դե­րում է­ին Հա­յաս­տա­նի ա­ռա­ջին, երկ­րորդ և եր­րորդ նա­խա­գահ­նե­րը:

2. Սե­փա­կան հե­տույ­քը ժա­մա­նա­կա­կից­նե­րի զայ­րույ­թից և պատ­մու­թյան դա­տավճ­ռից փրկե­լու հա­մար Նի­կո­լը կրկին չի խոր­շում, ա­վե­լին՝ ան­մարդ­կա­յին ջան­քեր է գոր­ծադ­րում հնչեց­նե­լու հա­մար այն­պի­սի հա­կա­հայ­կա­կան, զազ­րե­լի, եր­կա­րա­ժամ­կետ ա­ռու­մով Հա­յաս­տա­նի և Ար­ցա­խի վրա տոք­սիկ ազ­դե­ցու­թյուն ու­նե­ցող գնա­հա­տա­կան­ներ, ո­րոնք չէ­ին անց­նում ան­գամ 30 տա­րի Ար­ցա­խի հար­ցով զբաղ­վող ադր­բե­ջա­նա­կան ղե­կա­վար­նե­րի և փոր­ձա­գետ­նե­րի մտքով: Իսկ ո­րոշ հատ­ված­ներ պար­զա­պես ար­տագր­ված է­ին ադր­բե­ջա­նա­կան պրո­պա­գան­դա­յի է­ջե­րից:

3. Ըն­թեր­ցո­ղին հարցն ա­վե­լի պարզ դարձ­նե­լու հա­մար շեշ­տեմ, որ մեծ հաշ­վով կապ չու­նի, թե ինչ են բա­նակ­ցել Ար­ցա­խի հար­ցով Լև­ոն Տեր-Պետ­րո­սյա­նը կամ Ռո­բերտ Քո­չա­րյա­նը մին­չև 2007 թվա­կա­նի Մադ­րի­դյան սկզբունք­ներ: Թե­պետ նա­խորդ եր­կու նա­խա­գահ­նե­րին վե­րագր­վող «մեղ­քե­րի» մեջ ստի և կեղ­ծի­քի պա­կաս նույն­պես չկա:

Բայց փաս­տա­ցի մի­ակ ռե­ալ նշա­նա­կու­թյունն ու­նի այն բա­նակ­ցա­յին ժա­ռան­գու­թյու­նը, ո­րը Նի­կո­լը ստա­ցել է Սերժ Սարգ­սյա­նից և ո­րը սե­փա­կան շուր­թե­րով ըն­թեր­ցել է 2020 թվա­կա­նին Կա­պա­նում, հուն­վա­րյան իր ա­սու­լի­սի ժա­մա­նակ. Ար­ցա­խի մի­ջան­կյալ կար­գա­վի­ճակ, պար­տա­դիր ի­րա­վա­կան ուժ ու­նե­ցող և ոչն­չով չսահ­մա­նա­փակ­ված հան­րաք­վե, Քել­բա­ջար ու Լա­չին, etc: Եվ այս բո­վան­դա­կու­թյան հետ կապ­ված էր նա ճո­ռո­մա­բա­նում, թե` երբ ու­զենք, սրան կվե­րա­դառ­նանք, ես ձեզ խոս­տա­նում եմ…»:

14 կե­տա­նոց հիմ­նա­վոր շա­րադ­րան­քը քա­րը քա­րին չի թող­նում կա­պի­տու­լյան­տի «հանձ­նա­ժո­ղո­վա­կան» բան­սար­կու­թյու­նից: Եվ քաղ­բան­տար­կյալ Ա­շո­տյա­նի նյու­թի վեր­ջին ա­կոր­դը շատ տե­ղին է. «Փա­շի­նյա­նը փոր­ձում է պատ­մու­թյու­նը սրբագ­րե­լով՝ իր ու­զած պատ­մու­թյու­նը գրել: Սա­կայն պատ­մու­թյու­նը գրում են հաղ­թող­նե­րը, իսկ Նի­կո­լը մեր ժո­ղովր­դի գլխին ա­ղետ և ա­մոթ բե­րած պար­տու­թյան և պա­տե­րազ­մի պատ­ճառ հան­դի­սա­ցող կա­պի­տու­լյանտ է»:

Ա­յո՛ պատ­մու­թյու­նը գրում են հաղ­թող­նե­րը: Եվ այն դեռ գրե­լու ենք` վա­խից դո­ղա­ցող և վա­խից բռնա­տի­րու­թյուն ծա­վա­լած այս թրքա­հար­ճե­րին հե­ռաց­նե­լուց հե­տո: Հաղ­թա­նակ դեռ լի­նե­լու է:

ՀՈՎ­ՀԱՆ­ՆԵՍ ԳԱ­ԼԱ­ՋՅԱՆ