ՎԵՐՋԻՆ ՇԱՆՍԻ ԻՐԱՎՈՒՆՔԸ
ՎերլուծությունՏավուշի չորս գյուղերի հարցը կարծես թե Նիկոլին լրիվ անկյուն է մղել: Իրեն օրերս զեկուցել են, որ Հայաստանի բնակչության շուրջ 40 տոկոսը պատրաստ է ամենավճռական կերպով դուրս գալ փողոց, թույլ չտալու համար հերթական հողատվությունը, իսկ բնակչության մոտ 85 տոկոսը դատապարտում է Նիկոլի վերոհիշյալ քաղաքականությունը` այն համարելով դավաճանություն:
ՀԱԿԱԶԴԵՑՈՒԹՅԱՆ ՈՒԺԸ
Նիկոլը ստեղծված իրավիճակում ամբողջությամբ կորցրել է հավասարակշռությունը: Սուրբ Զատիկի կապակցությամբ իր ուղերձում կարդալով 25-րդ Սաղմոսը` նա փորձում էր իրեն դրսեւորել որպես «անմեղ», որը փորձում է գնալ արդար եւ ճշմարիտ ճանապարհով: Բացի դրանից, Նիկոլը սկսեց դուրս տալ ցնդաբանության նմանվող մտքեր Քրիստոսի եւ հեղափոխության վերաբերյալ, ինչին ի պատասխան Հայ Առաքելական եկեղեցու սպասավորը` Տեր Եսային նշեց, որ այդպիսի զուգահեռներ անցկացնելն ամբողջությամբ անտեղի է:
Նիկոլի բարբաջանքներին հակառակ` Վեհափառի խոսքում կարմիր գծով անցնում էր հայոց ինքնության եւ հայրենասիրության թեման: Ավելին, Նիկոլը տեսավ, թե ինչպես է ամբողջ մեր ժողովուրդը տոնում Սուրբ Զատիկը, լեփ-լեցուն էին եկեղեցիները, երթերին մասնակցում էին բազմաթիվ մարդիկ, բակերում եւ փողոցներում տոնակատարություն էր: Սա նշան էր Նիկոլին, որ ժողովրդի ճնշող մեծամասնությունը համախմբված է հայոց եկեղեցու շուրջ, եւ հարձակումները եղեկեցու դեմ դատապարտված են: Ուստի դատապարտված է նաեւ ՀՀ սահմանադրությունից Հայ Առաքելական եկեղեցու հատուկ նշանակության մասին դրույթի վերացման փորձը: Այսպիսով, Նիկոլը հայտնվել է ծանրագույն փակուղում` Արեւմուտքը եւ Ադրբեջանը պահանջում են, հանրությունը` դիմադրում:
Ավելին, ՌԴ դեսպան Սերգեյ Կոպիրկինի հարցազրույցը նույնպես վատ նշան էր Նիկոլի համար: Դեսպանը մատնանշեց, որ հենց Նիկոլի խնդրանքով է, որ ռուսական ռազմական հենակետերը դրվեցին հայ-ադրբեջանական սահմանի մոտ: Եվ այժմ էլ Ռուսաստանը պատրաստ է պաշտպանել Հայաստանի սահմանը Ադրբեջանի ներխուժման դեպքում: Սակայն ինչպես վերջերս հայտնի դարձավ, ռուսների առաջարկը, որ ուժեղացվեն դիրքերը Տավուշի շրջանում, Նիկոլի կողմից մերժվեց: Եվ հավանաբար, այս եւ մի շարք այլ տվյալներից ելնելով` ՀՀ-ում ՌԴ դեսպանը հարցադրում է անում, իսկ արդյո՞ք ՀՀ իշխանություններին պետք է, որ Ռուսաստանը պաշտպանի Հայաստանին, թե՞ պետք չէ:
Միաժամանակ Նիկոլի գործերը այնքան էլ լավ չեն Արեւմուտքում: Իր վերջին ուղեւորության ժամանակ նա ստացավ բավականին սառը ընդունելություն: Մյուս կողմից` արեւմտամետ ուժերը Հայաստանում` այնպիսիք, ինչպիսիք` «Սասնա Ծռերը» ու «Մարտական եղբայրությունը» կարծես թե դարձել են Նիկոլի համար իրական սպառնալիք: Համենայնդեպս, նախորդ շաբաթվա վերջերին Նիկոլը ակնհայտորեն ցույց տվեց, որ սպասում է հարվածը ոչ թե Ռուսաստանից, այլ` Արեւմուտքից: Ժիրայր Սեֆիլյանի, Կարո Եղնուկյանի եւ այլ ավելի քան քսան ԱԺԲ-ականների մոտ խուզարկությունները, իսկ մինչ այդ «Մարտական եղբայրության» մի քանի տասնյակ անդամների ձերբակալությունները ցույց տվեցին, որ հենց այդտեղից է, որ Նիկոլը սպասում է լուրջ վտանգի: Խուզարկությունների արդյունքում հայտնաբերվել են ոչ միայն զենք-զինամթերք, այլեւ շատ հետաքրքիր փաստաթղթեր, ծրագրեր ու գծագրեր: Իսկ այն, որ այդ ուժերը վերահսկվում են ամերիկացիների կողմից, հուշում են ոչ միայն նրանց հայտարարությունները ու իրենց ղեկավարների կենսագրությունները, այլ նաեւ այն, որ նրանց դեմ Նիկոլի գործողությունները անմիջապես անհանգստություն առաջացրին ԱՄՆ դեսպանի մոտ:
Միաժամանակ Նիկոլը տեսնում է ինչ-որ տեղ իրեն բախտակից Ուկրաինայի նախագահ Վլադիմիր Զելենսկու խղճուկ վիճակը: Արեւմուտքը ցույց տվեց, որ պատրաստ չէ անմիջապես կռվել որեւէ այլ երկրի համար, անգամ` Ուկրաինայի, որին հենց Արեւմուտքը սարքեց խաղալիք եւ նետեց ռուսների դեմ: Զելենսկին արդեն իսկ պատրաստ է ռուսների հետ կնքել խաղաղություն 2022 թվականի սահմաններով, այսինքն` ճանաչել Ղրիմը Ռուսաստանի կազմում: Բանն այն է, որ նա գիտակցում է, որ եթե ամեն ինչ շարունակվի այնպես, ինչպես հիմա է, ապա շուտով ռուսների ձեռքը կարող են անցնել ուկրաինական նորանոր քաղաքներ: Հասկանալի է, որ Ադրբեջանի հարձակման դեպքում Նիկոլը չի ունենա նույնիսկ մեկ տոկոս այն արեւմտյան աջակցությունից, որն ունի Ուկրաինան: Նիկոլի հույսը ու ապավենը` Ֆրանսիան, այսօր ինքն է գտնվում խղճուկ վիճակում եւ աֆրիկական պետությունները մեկը մյուսի հետեւից Ֆրանսիային հրավիրում են դուրս, իսկ ֆրանսիական զորքերի փոխարեն ապավինում են ռուսական ազդեցությանը: Այսպես` Սենեգալի նոր նախագահը օրերս հայտարարեց. «Ֆրանսիայի համար եկել է ժամանակը` Սենեգալը լքելու»:
ԵՐԿՆՔԻՑ ԸՆԿԱՎ ԵՐԵՔ ԽՆՁՈՐ
Ահա այսպիսի փակուղային վիճակում Նիկոլին մնում է երեք տարբերակ. կա՛մ հնարավորինս ժամանակ ձգել, կա՛մ հրաժարական տալ, կա՛մ էլ` կրկին կտրուկ զգեստափոխվել եւ անցնել, ինչքան էլ դա անսպասելի լինի, Ռուսաստանի հետ քաղաքական եւ ռազմական հարաբերությունների վերականգնման ճանապարհին:
Ինչ վերաբերում է ժամանակ ձգելու տարբերակին, ապա Նիկոլը կարող է հայտարարել արտահերթ ընտրություններ: Արդեն իսկ հնչում են տարբեր ամսաթվեր` սկսած մայիսից մինչեւ սեպտեմբերի 10-ը: Իհարկե, այդ դեպքում Նիկոլից կպահանջվի միաժամանակ անցկացնել նաեւ սահմանադրական հանրաքվե, ինչն, այսօրվա դրությամբ, Նիկոլի համար անլուծելի խնդիր է: Բոլոր դեպքերում Նիկոլի կողմից կատարվում են քայլեր իրեն հարմար ընդդիմություն ձեւավորելու եւ ապագայում դրան նոր ԱԺ անցկացնելու ուղղությամբ: Մենք արդեն նշել ենք, որ հավանաբար դրա հետ է կապված «կլասիկ» Էդմոն Մարուքյանի, Սամվել Բաբայանի, «կլոուն» Հայկոյի, «քաջարի» գեներալ Արշակ Կարապետյանի կողմից հանկարծ խիստ ընդդիմադիր դառնալը: Նրանք բոլորը Նիկոլի նվիրյալներն էին: Եվ այդպիսի ձեւական ընդդիմությունը պետք է Նիկոլին եւ իրեն խաղացնող արեւնտա-թուրքական խաղավարներին, սակայն այս տարբերակը ռուսների համար ընդունելի չի լինի:
Հնարավոր է նաեւ հրաժարականի տարբերակը, որի դեպքում ՔՊ-ական խորհրդարանը կընտրի նոր վարչապետ: Պետք է ենթադրել, որ այդ նոր վարչապետը կլինի շատ ավելի արեւմտամետ, քան Նիկոլը: Այսպիսի դեր են այսօր ստանձնել Ալեն Սիմոնյանը եւ ԱԽՔ Արմեն Գրիգորյանը: Հասկանալի է, որ երկու տարբերակն էլ խիստ անցանկալի են Ռուսաստանի համար:
Հատկանշական է, որ վերջին շրջանում Ալեն Սիմոնյանը կտրուկ ակտիվացրեց իր հակառուսական հռետորաբանությունը: Բանն այն է, որ իր եղբոր կնոջ պատմությունից հետո Ալենի դեմ, ըստ ամենայնի, ամերիկացիները դրել են կոռուպցիոն մեղադրանքներ պարունակող «պայթուցիկ» ապացույցներ եւ առաջարկել ավելի ակտիվ հանդես գալ հակառուսական դաշտում, որպեսզի այդ պայթուցիկները չտրաքեն: Ինքը` Ալենը, թեեւ ճար չունի, սակայն հասկանալով, որ հնարավոր է իրեն նախապատրաստում են Նիկոլին փոխարինելու դերի համար հաճույքով տրվեց արեւմտյան շանտաժին եւ կտրուկ ավելացրեց հակառուսականության դոզան:Միաժամանակ Ալենը փորձում է ավելի հայրենասեր երեւալ Նիկոլի ֆոնին: Օրերս նա հայտարարեց, որ չորս գյուղերի մասին խոսք չկա, իրականում հարցը ինչ-որ մի տարածքի մասին է, որը գտնվում է հայկական եւ ադրբեջանական գյուղերի միջեւ, եւ որն անհրաժեշտ է սահմանի գծանշման համար: Ավելին, նա խրոխտ հայտարարեց, որ Երեւանը կհրաժարվի իր տարածքներից միայն Բաքվի կողմից դրանք ուժային կերպով գրավելու դեպքում: Իրականում սա հրավեր է Ադրբեջանին սկսել նոր պատերազմ, որը կփրկի Նիկոլին ու իր թայֆային, եւ ամբողջությամբ տեղավորվում է արեւմտյան սցենարի մեջ:
Մի խոսքով, ակնհայտ է, որ Նիկոլի արեւմտյան քաղաքականությունը հանգեցրեց ոչ միայն Հայաստանի համար ճակատագրական արհավիրքների, այլ նաեւ սպառնում է մոտ ապագայում Հայաստանը իսպառ վերացնել որպես պետություն: ՌԴ արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովի եւ նրան հետեւած ՀՀ-ում ՌԴ դեսպան Սերգեյ Կոպիրկինի ամենախիստ ձեւակերպումներով հարցազրույցները ուղղված են Նիկոլին սթափեցնելուն, բայց եւ միաժամանակ Նիկոլին տալիս են շանս, կարելի է ասել` վերջին շանսը: Այդ վերջին շանսը կայանում է նրանում, որ Նիկոլը պետք է կտրուկ շրջադարձ կատարի եւ ամբողջությամբ անցնի ռուսամետ քաղաքականության վրա:
Որպես դրա առաջին քայլ փորձագետները նշում են երեք հոգու պաշտոնանկությունը` Ալեն Սիմոնյանի, Արմեն Գրիգորյանի եւ Արարատ Միրզոյանի: Այնուհետեւ Նիկոլը պետք է վերականգնի Հայաստանի լիարժեք մասնակցությունը ՀԱՊԿ-ի աշխատանքներին, դուրս բերի Հայաստանից եվրադիտորդներին, նրանց տեղը հայ-ադրբեջանական սահմանին հրավիրելով ՀԱՊԿ-ի խաղաղապահներին: Սա այն տարբերակն է, որը կփրկի Հայաստանը, ինչպես նաեւ ելք է անձամբ Նիկոլի համար: Արդյո՞ք նա կկարողանա ազատվել այն խոստումներից ու կապանքներից, որը տվել է Արեւմուտքին, թե՞ կընտրի առաջին կամ երկրորդ տարբերակները, որոնք իր համար անհույս են, քանի որ արտահերթ ընտրություններում նա չի վերընտրվի, իսկ սահմանադրական հանրաքվեում նոր սահմանադրություն չի անցկացնի: Հրաժարականի դեպքում, բնականաբար, նոր վարչապետը Հայաստանի բոլոր կորուստների համար պատասխանատու կհայտարարի հենց Նիկոլին` այդտեղից բխող բոլոր հետեւանքներով: Ավելին` չորս գյուղերը տալու դեպքում կա սպառնալիք համաժողովրդական ապստամբության (նշենք, որ Վարդան Ղուկասյանը` «ԴՕԿ»-ը արդեն իսկ կոչ է արել նախապատրաստվել այդպիսի ապստամբությանը), իսկ չտալու դեպքում` մեծ է հավանականությունը` Ադրբեջանի հետ պատերազմի:
ԱՐԱՅԻԿԻ ՀԱՐՑԱԶՐՈՒՅՑԸ` ԴԱՄՈԿԼՅԱՆ ՍՈՒՐ
Այս ընթացքում տեղի ունեցավ եւս մի հատկանշական գործընթաց: Մարտի սկզբներին Ադրբեջանը հայտարարեց, որ մարտի 28-ին կհրապարակի Արցախի նախկին նախագահ Արայիկ Հարությունյանի հետ հարցազրույցը: Նույն օրը Նիկոլը հայտարարեց, որ պատրաստ է հանձնել չորս գյուղերը: Ինչպես եւ մենք կանխատեսել էինք, այդ երկու հայտարարություններն իրար հետ անմիջական կապի մեջ են, քանի որ Նիկոլը սարսափում է այն իրողություններից, որը կարող է բացել Արայիկ Հարությունյանը. հատկապես ինչպես հանձնվեց Շուշին, ինչպես ընկավ Հադրութը, ինչպես էին ռուսները առաջարկում թե՛ 2020, թե՛ 2023 թվականներին փրկել Արցախը եւ ինչպես Նիկոլը հրաժարվեց դրանից: Նաեւ կարող է բացահայտվել` ինչպես պատահեց, որ Նիկոլը Ադրբեջանին Արցախում թողեց 6 մլրդ ԱՄՆ դոլարի զենք-զինամթերք այն դեպքում, երբ ռուսները առաջարկում էին այդ ահռելի ռազմական կարողությունը տեղափոխել Հայաստան: Եվ ինչպես պատահեց, որ այդ ամենը ոչ միայն չտեղափոխվեց, այլ անգամ չպայթեցվեց, այլ նվիրաբերվեց թշնամուն:
Բայց մարտի 28-ին Արայիկ Հարությունյանի հարցազրույցը չհեռարձակվեց: Հետաքրքիր էր հեռարձակման համար պատասխանատու ադրբեջանցի պաշտոնյայի մեկնաբանությունը. «Հարցազրույցի հեռարձակումը կախված է ոչ միայն մեզանից: Մենք կանգնած ենք հարցի առաջ, թե որքանո՞վ է նպատակահարմար… Ճիշտ է, մարտի սկզբին հայտարարություն ենք արել, սակայն ավելի ուշ պարզ դարձավ, որ հարցազրույցի հրապարակման հետ կապված որոշ հստակեցումներ են անհրաժեշտ»,- ասել է Սեիդովը:
Սակայն նա հարցը առկախված է թողել` ասելով, որ հարցազրույցը կհրապարակվի, սակայն հայտնի չէ, թե` երբ: Պետք է ենթադրել, որ մի կողմից` Նիկոլի հայտարարությունը Ադրբեջանին չորս գյուղերը հանձնելու վերաբերյալ խաղաց իր դերը: Սակայն մյուս կողմից` հավանաբար, Սեիդովը ակնարկեց, որ հարցն ունի նաեւ աշխարհաքաղաքական հնչեղություն, եւ պետք է ենթադրել, որ հենց Ռուսաստանն է, որ այսօր առաջարկում է Նիկոլին տալ հնարավորություն` օգտվել իր վերջին շանսից, որը նա այլեւս չի ունենա հարցազրույցի հրապարակումից հետո:
Ինչ վերաբերում է Արցախի հարցին, ապա ինչքան էլ ֆանտաստիկ թվա, այն բնավ էլ փակված չէ: Եվ այսօր Ռուսաստանը միակ պետությունն է աշխարհում, որը ե՛ւ շահագրգռված է, ե՛ւ քայլեր է կատարում, ե՛ւ հայտարարում է, որ արցախցիները պետք է վերադառնան Արցախ, ինչը ենթադրում է Արցախի որոշակի կարգավիճակ Ադրբեջանի կազմում: Նիկոլը դրանից վախենում եւ սարսափում է Արեւմուտքի ճնշման տակ Արցախը Ադրբեջանին հանձնելուց եւ վերջինիս տված խոստումներից հետո:
Այսպիսով, ինչքան էլ տարօրինակ հնչի, ապա վերջին շանսի հնարավորությունը այսօր տրվում է ե՛ւ Հայաստանին, ե՛ւ Արցախին, ե՛ւ Նիկոլին: Եթե այսօր դրանից չօգտվել, ապա վաղը ուշ կլինի:
ԱՐՄԵՆԱԿ ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ