ՆԻԿՈԼԸ ԱԴՐԲԵՋԱՆԻ ՀՈՒՅՍՈՎ, ԲԱ ՄԵՆՔ Ո՞ՒՄ ՀՈՒՅՍՈՎ

­Հայ­կա­կան հո­ղե­րը թուր­քե­րին հանձ­նե­լու ու սահ­մա­նադ­րութ­յու­նը մշտա­կան խախ­տե­լու իր ան­փա­ռու­նակ գոր­ծու­նեութ­յան մեջ ­Նի­կո­լը, կար­ծես թե, այն­քան է խճճվել ու խրվել, որ ինչ ցնդա­բա­նութ­յուն ա­սես, որ դուրս չի տա­լիս, միայն թե հիմ­նա­վո­րի իր հա­կա­հայ­կա­կան քա­ղա­քա­կա­նութ­յու­նը: ­Տա­վու­շում հանձն­վող գյու­ղե­րի բնակ­չութ­յան հետ հան­դիպ­ման ժա­մա­նակ նա փի­լի­սո­փա­յում էր, թե ե­թե հա­յոց զոր­քը գնա, գյու­ղե­րը հանձ­նեն ու տե­ղը գան սահ­մա­նա­պահ­ներ, ա­պա դա գյու­ղա­ցի­նե­րի հա­մար շատ ա­մուր մի պատ­նեշ է լի­նե­լու, եւ ի­րենց անվ­տան­գութ­յու­նը ա­պա­հո­վե­լու է:

ՆԻԿՈԼԻ ՍԵՐԸ ԵՐԿԻՐ Է ՔԱՆԴՈՒՄ

­Սա­կայն պա­րա­դոք­սը այն է, որ ար­դեն այդ գյու­ղե­րը չեն լի­նե­լու, որ­պես­զի նրանց անվ­տանգ­ութ­յու­նը սահ­մա­նա­պահ­նե­րը ա­պա­հո­վեն: ­Նի­կո­լը դուրս տվեց ա­ռա­վել քան ան­կապ մի միտք, թե «սահ­մա­նա­պահ­նե­րի մոտ ի­րար վրա կրա­կե­լը ըն­դուն­ված չէ»: ­Թե ­Նի­կոլն ի՞նչ գի­տի` ինչ է ըն­դուն­ված սահմա­նա­պահ­նե­րի մոտ, ի՞ն­չը ըն­դուն­ված չէ, ե­թե մեկ ժամ ան­գամ բա­նա­կում չի ծա­ռա­յել ու սահ­մա­նում չի ե­ղել: ­Թե ի՞նչ պատ­ճա­ռով` վար­կած­նե­րը տար­բեր են: Ըստ ­Նի­կո­լի` սահ­մա­նը «ի­րա­վա­կան պա­րիսպ» է: ­Սա­կայն ադր­բե­ջան­ցի­նե­րին դա չխան­գա­րեց խո­րա­պես թքե­լով թե՛ ­Նի­կո­լի, թե՛ իր «ի­րա­վա­կան պա­րիս­պի» վրա, գրա­վել ­Հա­յաս­տա­նի «ի­րա­վա­կան պա­րիս­պից» ներս 200 քառ. կմ:

­Նի­կո­լի ա­սած­նե­րը այն­քան աբ­սուր­դա­յին են, որ թվում է, թե գործ ու­նես հո­գեկան ծանր հի­վան­դութ­յուն ու­նե­ցող մար­դու հետ, ո­րը կորց­րել է տրա­մա­բա­նութ­յան հետ ո­րե­ւէ շփում: Իր մեկ այլ հայ­տա­րա­րութ­յունն այն էր, թե նա այն­քան ա­նեծք է վերց­րել իր վրա (իսկ ա­նեծ­քը, ինչ­պես հայն­տի է, յո­թը պորտ շա­րու­նակ­վե­լու կա­րո­ղութ­յուն ու­նի), քա­նի որ սի­րում է գյու­ղա­ցի­նե­րին.  «Խի՞ եմ էս­քան հայ­հո­յանք, լու­տանք ու ա­նեծք վերց­նում, մա­զո­խի՞ստ եմ, ոչ, սի­րում եմ ձեզ»,- ոս­կե­ղե­նիկ հա­յե­րե­նով սեր է բա­ցատր­վում ­Նի­կո­լը: Այս­պի­սի «կտե­րով» նա ե­կավ իշ­խա­նութ­յան, բայց ինչ­պես ա­սում են նույն գե­տը եր­կու ան­գամ մտնել չի լի­նի: Ու հի­մա էլ ոչ ոք չի հա­վա­տում ­Նի­կո­լի սի­րո խոս­տո­վա­նութ­յուն­նե­րին:

Եվ հենց գյու­ղա­ցի­նե­րին սի­րե­լուց է, որ ու­զում է ի­րենց տնե­րը տալ թուր­քե­րին, իսկ ի­րենց Ի­ջե­ւա­նում տներ կա­ռու­ցել: ­Թե ո՞ւմ փո­ղե­րով է կա­ռու­ցե­լու ­Նի­կո­լը այդ տնե­րը հարց է. բյու­ջեում նման գու­մար­ներ նա­խա­տես­ված չեն: ­Հա­վա­նա­բար, այդ փողն էլ են տա­լու ադր­բե­ջան­ցի­նե­րը: ­Կամ էլ ար­դեն ադր­բե­ջան­ցի­նե­րի տված փո­ղե­րից է մաս­նա­բա­ժին հան­վե­լու: ­Մի խոս­քով, ­Նի­կո­լի սե­րը Ար­ցա­խը քան­դեց, հի­մա էլ ­Տա­վուշն է քան­դում… Կ­լի­նի դու էլ ոչ մե­կին չսի­րես , քո տնա­վեր «սի­րուց» եր­կիր ենք կորց­նում, գնա սի­րիր քո թուր­քե­րին:

­Հող հանձ­նող, վա­խե­ցած եւ կուչ ե­կած ­Նի­կո­լը նշում է, որ նրա դի­մաց, որ նա հանձ­նում է ­Տա­վու­շի գյու­ղե­րը, Ադր­բե­ջա­նը չի նա­հան­ջե­լու մեր տա­րածք­նե­րից: ­Մա­րազ­մը եւ պա­րա­նո­յան հաս­նում են այն­տեղ, որ նա ա­սում է, թե Ադր­բե­ջա­նը «չի նա­հան­ջե­լու, բայց սա ի­րադ­րութ­յան մեր գնա­հա­տա­կա­նը չի փո­խում, ո­րով­հե­տեւ այս ի­րադ­րութ­յան մեջ մեզ ա­վե­լի լավ է մենք կանգ­նենք մեր սահ­մա­նագ­ծին եւ լի­նենք պա­հան­ջո­ղի դիր­քում»: ­Թե ու­մից ինչ է ի վի­ճա­կի պա­հան­ջել ­Նի­կո­լը, մենք ար­դեն լավ գի­տենք: ­Նա կա­րող է պա­հան­ջել իր նի­կո­լազ­գի­նե­րից, որ հլու-հնա­զանդ ծա­ռա­յեն ի­րեն, իր ոս­տի­կան­նե­րից` որ ջար­դեն ընդ­դի­մութ­յա­նը, իր դա­տա­վոր­նե­րից` որ դա­տեն ան­մեղ­նե­րին: Իսկ թուր­քից նա ոչ միայն պա­հան­ջել, ան­գամ խնդրել չի կա­րող, թուր­քից նա կա­րող է միայն մու­րալ, որ հայ­կա­կան հո­ղե­րի դի­մաց ի­րեն թույլ տան մի քա­նի ա­միս էլ վեր ընկ­նի իր բազ­կա­թո­ռի մեջ:

­Նի­կո­լը փոր­ձում էր գյու­ղա­ցի­նեին հան­ցա­կից դարձ­նել ի­րեն եւ իր դա­վա­ճան ոհ­մա­կին: ­Նա փոր­ձում էր հա­մո­զել, թե ի­րենք դա­վա­ճան ու հող ծա­խող չեն, բայց դա­վա­ճանն ու հող ծա­խո­ղը ու­րիշ ինչ­պի­սի՞ն է լի­նում: Իսկ այն հար­ցին, թե արդ­յո՞ք կա ե­րաշ­խիք, որ գյու­ղե­րը հանձ­նե­լուց հե­տո Ադր­բե­ջա­նը կրկին ա­ռաջ չի գա եւ պա­տե­րազմ չի սան­ձա­զեր­ծի, այս խե­լա­կո­րույ­սը պա­տաս­խա­նեց, թե ե­րաշ­խիք­ներ չկան, սա­կայն կա հույս, որ Ադր­բե­ջա­նը այդ­պես չի վար­վի:

­Նի­կո­լը պա­թո­լո­գիկ վախ­կո­տութ­յուն է ցու­ցա­բե­րում, իր աչ­քին ա­մե­նու­րեք ե­րեւում են կա­տա­ղած ցու­լեր, փո­թոր­կած օվ­կիա­նոս­ներ, սա­տա­նա­ներ եւ այլն: Ադր­բե­ջա­նը մի հատ «փըխկ» ա­նե­լուց ­Նի­կոլն ա­ղա­ղա­կում է, թե հո­ղե­րը տվեք, թե չէ մի քա­նի օ­րից պա­տե­րազմ է սկսվե­լու: Այս­պես շատ շու­տով նա հա­վա­քե­լու է ե­րե­ւան­ցի­նե­րին եւ ա­սի, որ ե­թե Ե­րե­ւա­նը չտանք, ա­պա նույն­պես մի քա­նի օ­րից պա­տե­րազմ է սկսվե­լու: Ինչ­պես կա­րե­լի է ու­նե­նալ պե­տութ­յուն, ո­րն ա­նընդ­հատ հանձ­նում է իր հո­ղե­րը, որ­պես­զի ինքն ի­րեն չպաշտ­պա­նի: ­Նի­կո­լը հա­յի (արդ­յո՞ք հա­յի) այն ա­նիծ­ված տե­սա­կից է, ով պատ­րաստ է ա­մեն ինչ հանձ­նել իր կա­շին ու իր բիզ­նե­սը փրկե­լու հա­մար: ­Հենց այս հա­յի տա­րա­տե­սա­կի մա­սին էր ա­սում ­Պուշ­կի­նի ստե­ղծա­գոր­ծութ­յան մեջ լեռ­նե­ցին.  «Դու վախ­կոտ ես, դու ճորտ ես, դու հայ ես»: ­Հա­վա­նա­բար այն ժա­մա­նակ նույն­պես կա­յին նի­կո­լազ­գի­ներ, ո­րոնք ի­րենց ներ­կա­յաց­նում էին որ­պես հա­յեր: ­Սա­կայն հայ­րե­նա­սեր հա­յե­րը եւ նի­կո­լազ­գի­նե­րը դրանք ոչ միայն տար­բեր, այլ հա­կա­դիր ազ­գեր են:

­Մի այլ նի­կո­լազ­գի ԱԳ նա­խա­րար Ա­րա­բաթ (գոր­ծա­կա­լա­կան մա­կա­նու­նը «Օ­մե­գա») Մի­զո­յա­նը պար­զա­պես գա­լարվ­ում է, որ­պես­զի ար­դա­րաց­նի իր տեր ու տի­րա­կան Նի­կո­լի ա­րած­ներն ու ա­սած­նե­րը: Երբ սրանք վա­վե­րաց­նում էին մի­ջազ­գա­յին քրեա­կան դա­տա­րա­նի Հ­ռո­մի ստա­տու­տը, ա­նա­մո­թա­բար ստում էին, թե դա ար­վում է ադր­բե­ջան­ցի­նե­րին պատ­ժե­լու հա­մար: Իսկ հի­մա սրի­կա­յա­բար հայ­տա­րա­րում են, որ պատ­րաստ են մի­ջազ­գա­յին ատ­յան­նե­րում դա­դա­րեց­նել բո­լոր գործըն­թաց­նե­րը Ադր­բե­ջա­նի դեմ: Ու երբ Օ­մե­գա­յին հարց­նում են, թե ին­չի՞ էր պետք այդ դեպ­քում վա­վե­րաց­նել Հ­ռո­մի ստա­տու­տը եւ թշնա­մաց­նել ­Ռու­սաս­տա­նին, ե­թե հի­մա բո­լոր հայ­ցե­րը ­Բաք­վի դեմ հան­վում են, նա գա­լար­վե­լով դուրս է տա­լիս ա­նի­մաստ բա­ռա­կույ­տեր. «Ե­թե մի կող­մը ա­նի քայլ, մյու­սը` կա­նի երկ­րոր­դը, եւ վերջ­նա­կան դա­սա­վոր­վա­ծութ­յու­նը կցու­ցադր­վի հրա­պա­րա­կայ­նո­րեն»:

Երբ սրան հարց են տա­լիս, թե ինչ­պե՞ս հաս­կա­նալ, որ Ա­լիե­ւը փաս­տեց, որ 2018 թվա­կա­նին ­Նի­կո­լը խոս­տա­ցել էր հանձ­նել հո­ղե­րը, Օ­մե­գան ի­րեն գցում է «դո­դե­րի բախ­չեն» եւ նշում, թե բո­լոր իշ­խա­նութ­յուն­նե­րը քննար­կում էին հո­ղե­րը հանձ­նե­լու հար­ցը:

­Սա­կայն ­Մի­զո­յա­նի գլուխ­գոր­ծոցն այն էր, որ պարզ­վում է ար­ցախ­ցի­նե­րի ար­տաքս­ման ու բռնա­գաղ­թի պատ­ճա­ռը ո՛չ թե Ադր­բե­ջանն է, ո՛չ թե ­Նի­կո­լը ու իր թայ­ֆան, ով­քեր ճա­նա­չե­ցին Ար­ցա­խը Ադր­բե­ջա­նի կազ­մում, այլ հենց ղա­րա­բաղ­ցի­նե­րը. «Ե­թե դուք ու­նեք մե­ղադ­րանք­ներ, հաս­ցեագ­րեք դրանք այլ մարդ­կանց, մենք այդ ա­մե­նի մեջ մե­ղա­վոր չենք»,- ա­նա­մո­թա­բար ա­սում է «պի­լի­սո­սի» աս­պե­տը: Այս­պի­սի զզվե­լի կեր­պար­նե­րի և զզ­վե­լի խոս­քե­րի շա­րա­նը կա­րե­լի է շա­րու­նա­կել ան­վերջ:

ՀԱՆՁՆԱՐԱՐՎԱԾ Է ԴԱՌՆԱԼ ՌՈՒՍԱՄԵՏ

Այն­պի­սի տպա­վո­րութ­յուն է, որ «քյառ­թու» ա­րեւմ­տա­մետ­նե­րին հանձ­նա­րար­ված է դառ­նալ ռու­սա­մետ: Ընդ ո­րում, հանձ­նա­րար­ված է ի­րենց ա­րեւմտ­յան հրա­հան­գիչ­նե­րի կող­մից: Ն­պա­տա­կը պարզ է, այն դեպ­քում, ե­թե ­Ռու­սաս­տա­նը հաղ­թի Ուկ­րաի­նա­յին, իսկ այդ սցե­նա­րը շատ ի­րա­տե­սա­կան է, ­Մոսկ­վան իր ու­շադ­րութ­յու­նը կդարձ­նի Անդր­կով­կա­սի վրա: Բ­նա­կա­նա­բար, ­Նի­կո­լը եւ նի­կո­լազ­գի­նե­րը այս­տե­ղից կվռնդվեն, եւ պետք է ձե­ւա­վոր­վի այն­պի­սի իշ­խա­նութ­յուն, ո­րը  կկա­րո­ղա­նա ­Ռու­սաս­տա­նի հետ ար­տաք­նա­պես կար­գա­վո­րել հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը: ­Հենց այդ նպա­տա­կով է, որ Ա­րեւ­մուտ­քը ձե­ւա­վո­րում է սե­փա­կան «ռու­սա­մետ­նե­րի» շա­րաս­յուն, ո­րը անհ­րա­ժեշ­տութ­յան պա­հին կա­րող է բեր­վել իշ­խա­նութ­յան եւ թույլ չտալ, որ­պես­զի ­Հա­յաս­տա­նը իս­կա­պես ստեղ­ծի ­Ռու­սաս­տա­նի հետ դաշ­նակ­ցա­յին, վստա­հե­լի ու ա­մուր հա­րա­բե­րութ­յուն­ներ:  «Ռու­սա­մետ­նե­րի» ան­վան տակ ներդ­նե­լով իր մարդ­կանց իշ­խա­նութ­յան բո­լոր օ­ղակ­նե­րում, սկսած ա­մե­նա­բարձր պաշ­տոն­նե­րից մին­չեւ վար­չութ­յուն­նե­րի պե­տեր ու բաժ­նի վա­րիչ­ներ` Ա­րեւ­մուտ­քը ե­րաշ­խա­վո­րում է ինքն ի­րեն, որ անհ­րա­ժեշ­տութ­յան եւ հնա­րա­վո­րութ­յան պա­հին նո­րից իշ­խա­նութ­յան կբե­րի նի­կո­լազ­գի­նե­րին, իսկ մինչ այդ ա­մեն ինչ ա­նե­լու է, որ­պես­զի ­Հա­յաս­տա­նում նի­կո­լազ­գի­նե­րը բազ­մա­նան ու ամ­րապնդ­վեն, ինչ­պես դա ա­նում էր վեր­ջին 30 տա­րի­նե­րի ըն­թաց­քում: Ի դեպ, այս ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծում, Ա­րեւ­մուտ­քին շատ ան­գամ հա­ջող­վում էր ­Հա­յաս­տա­նում ռու­սա­կան հան­գույ­ցա­յին դիր­քե­րում նշա­նա­կել իր գոր­ծա­կալ­նե­րին, ով­քեր, ռու­սա­կան փող ու պաշ­տոն­նե­ր ստա­նա­լով, սպա­սար­կում էին ա­րեւմտ­յան շա­հե­րը:

­Վե­րո­հիշ­յալ սցե­նա­րի ա­մե­նա­ցայ­տուն, կա­րե­լի է ա­սել կլա­սիկ օ­րի­նա­կը Էդ­մոն ­Մա­րուք­յանն է: ­Վեր­ջինս քննա­դա­տում է եւ­րո­պա­ցի բարձ­րաս­տի­ճան պաշ­տոն­յա ­Շառլ Մի­շե­լին նրա հա­մար, որ նա ծաղ­րան­քով շնոր­հա­վո­րում է ­Պու­տի­նին: ­Թե երբ­վա­նի՞ց է ամ­բողջ կյան­քում ա­րեւմ­տա­մետ Էդ­մոն ­Մա­րուք­յա­նը դար­ձել սրտա­ցավ ­Պու­տի­նի հան­դեպ… ­Հա­վա­նա­բար հենց այն պա­հից, երբ Ա­րեւ­մուտ­քի իր հրա­հան­գիչ­նե­րը տվել են նրան հանձ­նա­րա­րութ­յուն տա­րան­ջատ­վել ­Նի­կո­լից ու ձե­ւա­նալ ռու­սա­մետ: Ըստ ո­րոշ լու­րե­րի` «Կ­լա­սի­կը» բա­նակ­ցութ­յուն­ներ է վա­րում մեկ այլ տա­րօ­րի­նակ կեր­պա­րի` Ար­շակ ­Կա­րա­պետ­յա­նի հետ: Այս վեր­ջինս էլ նույն­պես ի­րեն հայ­տա­րա­րում է ռու­սա­մետ, սա­կայն հլու-հնա­զանդ ծա­ռա­յում էր ­Նի­կո­լին, հենց այն ըն­թաց­քում, երբ ­Նի­կո­լը «քլուն­գով» քան­դում էր հայ-ռու­սա­կան հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը: ­Բա­ցի ­Նի­կո­լից ու Ար­շա­կից ոչ ոք դեռ չի ա­սել, որ Ար­շակ ­Կա­րա­պետ­յա­նը ռու­սա­մետ է, սա­կայն այդ հե­քիա­թը պետք է տա­րա­ծել, եւ այն տա­րած­վում է:

Այ­սօր նույ­նիսկ մին­չեւ ա­կանջ­նե­րը նի­կո­լա­կան ու հա­կա­ռուս ­Հո­վիկ Ա­ղա­զար­յանն է ի­րեն ռու­սա­մետ հռչա­կում: ­Նա­րի­նե ­Դիլ­բար­յանն էլ վրա­դիր…

Եվս մի զար­մա­նա­լի նո­րա­թուխ ռու­սա­մետ ի հայտ է ե­կել բիզ­նե­սի աշ­խար­հից: ­Քա­ղա­քա­կան դաշ­տում ո­րե­ւէ փոր­ձա­ռութ­յուն չու­նե­ցող Մ­հեր Ա­վե­տիս­յա­նը հա­ջո­ղութ­յուն­ներ է գրան­ցել ­Ռու­սաս­տա­նում շի­նա­րա­րա­կան բիզ­նե­սի ո­լոր­տում: Եվ ըն­դա­մե­նը հա­մե­մա­տա­բար վեր­ջերս իր մոտ դրսե­ւո­րո­վել է ան­զուսպ ձգտու­մը դե­պի քա­ղա­քա­կա­նութ­յուն ու հատ­կա­պես` հայ-ռու­սա­կան հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի զար­գա­ցում: ­Նա մի ան­հա­ջող փորձ ա­րեց ­Մոսկ­վա­յում հայ-ռու­սա­կան ֆո­րում հա­վա­քե­լու հա­մար, հի­մա էլ նույ­նը ու­զում է ա­նել Ե­րե­ւա­նում: Ի­հար­կե, այդ ձգտու­մը գո­վե­լի է, սա­կայն հարց է ծա­գում, իսկ ին­չո՞ւ մինչ այդ, այդ նո­րա­թուխ քա­ղա­քա­կան գոր­ծի­չը այդ­քան պա­սիվ էր, ե­թե չա­սենք ան­տար­բեր թե՛ հայ ազ­գի, թե՛ հայ-ռու­սա­կան հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի հան­դեպ:

­Մի խոս­քով, մրցա­վազք է սկսվել ա­մե­նա­ռու­սա­մե­տի տիտ­ղո­սը վերց­նե­լու հա­մար: Ընդ ո­րում, ա­ռա­ջին շար­քե­րով միմ­յանց հրմշտում են նրանք, ով­քեր կա՛մ հայ­տնի ռու­սատ­յաց­ներ են, կա՛մ եր­կար տա­րի­ներ ­Ռու­սաս­տա­նի մա­սին մո­ռա­ցած­նե­րը, կա՛մ էլ այդ­տեղ թա­փով բիզ­նես վա­րող­նե­րը:

ԱՐ­ՄԵ­ՆԱԿ ­ՀՈՎ­ՀԱՆ­ՆԻՍ­ՅԱՆ