Ինչ պայմանով կկայանա Պուտին-Փաշինյան հանդիպումը

«­Լավ չէ՞ կռի­վը սկսել 2 կմ­-ից, քան 200 մետ­րի­ց»։ Ի պա­տաս­խա­ն Գե­ղամ Նա­զար­յա­նի հար­ցին, Նի­կո­լը նո­րից իր «ռազ­մա­կան հան­ճա­րը» գոր­ծադ­րեց, թե. «Բայց, կնե­րեք, սա 12-րդ դա­րը չէ, որ 50 մետ­րի հե­ռա­վո­րութ­յու­նը բան ո­րո­շի, ո­րով­հետեւ նի­զա­կը կա­րող է 50 մետր այս կողմ, այն կողմ ընկ­նի, կամ քա­րը պար­սա­տի­կով որ նե­տես, կա­րող է 50 մետր այս կողմ, այն կողմ ընկ­նի։ Այ­սօր ժա­մա­նա­կա­կից զեն­քե­րով տասն­յակ կի­լո­մետ­րե­րի վրա թի­րախ խո­ցե­լու խնդիր չկա։ Այ­սօր Ոս­կե­պա­րում տե­ղեր կան, որ 100-200 կմ­-ի մա­սին է խոս­քը հե­ռա­վո­րութ­յան։ Ես չեմ ա­սում՝ 100 մետ­րի ու 50 մետ­րի միջեւ տար­բե­րութ­յուն չկա, բայց այդ հե­ռա­վո­րութ­յունն այ­սօր խնդիր չի լու­ծու­մ»: Ու էս խել­քով եր­կի՞ր են ղե­կա­վա­րում:

ՈՒ ԱՅՍՊԵՍ ԷԼ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ԵՆ «ԿԱՌՈՒՑՈՒՄ»

Ս­տիպ­ված ենք խո­սել պար­զա­գույն ճշմար­տութ­յուն­նե­րից: Գո­նե ուկ­րաի­նա­կան պա­տե­րազ­մի փորձն ու­սում­նա­սի­րեք: Այն­տեղ գոր­ծում են հե­ռա­հար զի­նա­տե­սակ­ներ, ո­րոնց մա­սին «ռազ­մա­կան հան­ճա­ր» Նի­կո­լը ե­րե­ւի միայն ա­նուն­նե­րով է լսել կամ ա­ռանց դրա: Մինչ­դեռ բազ­մա­թիվ դեպ­քեր են ֆիքս­վել, ա­վե­լին` դեպ­քե­րի հիմ­նա­կան մա­սում հա­կա­ռա­կոր­դի դիր­քե­րի մաք­սի­մալ ա­րագ մո­տե­նա­լը կամ մեկ փոք­րիկ բար­ձուն­քի տի­րա­պե­տե­լը, լու­ծել է ճա­կա­տա­մար­տի ել­քը: Ու Նի­կո­լը գո­նե պատ­կե­րաց­նո՞ւմ է, որ հա­կա­ռա­կոր­դը հար­ձակ­վե­լու դեպ­քում 50-100 մետ­րը կհաղ­թա­հա­րի շատ ա­վե­լի ա­րագ, քան 200-ը, 300-ը, էլ չա­սած` 500-ը: Կամ այս­պես. պաշտ­պան­վող­նե­րի հա­մար 50-100 մետ­րի վրա գտնվող հա­կա­ռա­կոր­դը շատ ա­վե­լի մեծ վտանգ է, քան 500 մետ­րի վրա գտնվո­ղը: Այլ օ­րի­նակ. թեեւ ա­նօ­դա­չու­նե­րի դար է, բայց նո­րից ուկ­րաի­նա­կան պա­տե­րազ­մի փոր­ձը ցույց տվեց, որ մեկ փոք­րիկ բար­ձուն­քից կա­րե­լի է շատ ա­վե­լի ա­րագ եւ ճշգրիտ կոոր­դի­նաց­նել հրե­տա­նու կրա­կը, ա­ռա­վել եւս` զանգ­վա­ծա­յին կրա­կը, քան ա­նօ­դա­չու­նե­րից: Ու այս պայ­ման­նե­րում, երբ եր­կիր, ա­սել է թե` նաեւ բա­նակ եւ պաշտ­պա­նութ­յուն ղե­կա­վա­րող ան­ձը դիր­քա­յին մո­տի­կութ­յան մա­սին դա­տո­ղութ­յուն­ներ է ա­նում նետ ու նի­զա­կի մա­կար­դա­կով` կնե­տեն, թե` չէ, լիո­վին պարզ է դառ­նում, թե ին­չու ենք այս ող­բա­լի վի­ճա­կին հա­սել:

Ու խոս­քը միայն բա­նա­կի մա­սին չէ. հի­շա­տակ­ված պար­զա­գույն օ­րի­նա­կը գա­լիս է հու­շե­լու, որ սույն ան­ձը մյուս բո­լոր հար­ցե­րում եւս պետք է որ ա­ռաջ­նորդ­վի նույն «պրի­մի­տիվ նետ ու նի­զա­կի» տրա­մա­բա­նութ­յամբ: Այդ թվում, երբ ԱԺ նույն նիս­տում Նի­կո­լը սկսեց դա­տո­ղութ­յուն­ներ ա­նել իր մո­գո­նած «պատ­մա­կան Հա­յաս­տան եւ ի­րա­կան Հա­յաս­տան բա­նա­ձե­ւե­րի» մա­սին: Թե դրա­նով ինչ է ա­սում, հաս­կա­նա­լի է. ներ­կա Հա­յաս­տա­նը կապ չու­նի մինչ այս ե­ղած Հա­յաս­տա­նի հետ: Այն է՝ Հա­յաս­տա­նը սկսվում է այն պա­հից, երբ Նի­կո­լը ե­կավ իշ­խա­նութ­յան: Թե ինչ է ա­սում, դա եւս հաս­կա­նա­լի է. պետք է ա­մեն ինչ մո­ռա­նալ, Ցե­ղաս­պա­նութ­յուն, թուրք-ա­զե­րի եւ այլն, ու ա­մեն ինչ սկսել զրո­յից: Հա, չմո­ռա­նանք, զրո­յից սկսեց նաեւ ար­ցախ­յան բա­նակ­ցա­յին գոր­ծըն­թա­ցը, ու դրա արդ­յուն­քում ի՞նչ ե­ղավ Ար­ցա­խի հետ, աչք­նե­րիս ա­ռաջ է: Զ­րո­յից սկսում է «ի­րա­կան Հա­յաս­տա­նը», եւ Ար­ցախի օ­րի­նա­կը չմո­ռա­նանք: Միայն թե այս­քան պարզ եւ հաս­կա­նա­լի լի­նե­լով հան­դերձ` մեկ բան կա, որ է­լի Նի­կո­լի այդ տրա­մա­բա­նութ­յու­նը «պրի­մի­տիվ նետ ու նի­զա­կի» շրջա­նակ­նե­րում է թող­նում. ինչ է, իր իսկ աստ­վա­ծա­նար­գութ­յու­նից հե­տո, երբ ի­րեն Հի­սու­սի հետ էր հա­մե­մա­տում, լրջո­րեն հա­վա­տա­ցել է, թե կա­րող է Ա­րա­րի՞չ լի­նել՝ Հա­յաս­տա­նը քան­դել եւ նո­րը «ստեղ­ծել»:

ԻՆՉ ԱԿՆԱՐԿԵՑ ՆԻԿՈԼԸ

Չ­նա­յած, «ի­րա­կան Հա­յաս­տա­նի» մա­սին նման (ճիշտ տեր­մի­նը չօգ­տա­գոր­ծենք) ճա­ռե­րի ֆո­նին՝ Նի­կո­լը ստիպ­ված էր անդ­րա­դառ­նալ նաեւ Ա­րեւ­մուտ­քի եւ Ռու­սաս­տա­նի հետ հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի հայտ­նի թե­մա­յին եւ այս­տեղ ա­հա պարզ ցույց տվեց, որ «պատ­մա­կան Հա­յաս­տան եւ ի­րա­կան Հա­յաս­տան» այդ ճա­ռերն ըն­դա­մե­նը իր ա­վե­րա­ծութ­յուն­նե­րը «պար­տա­կե­լու» եւ ա­պա­գա հա­վա­նա­կան ա­վե­րա­ծութ­յուն­նե­րը քո­ղար­կե­լու պար­զու­նակ ի­մաստն ու­նեն: Նախ` Բր­յու­սե­լի հան­դիպ­ման մա­սին: Այս­պես, Նի­կո­լը ստիպ­ված էր խոս­տո­վա­նել, որ այն «անվ­տան­գա­յին են­թա­տեքստ ու օ­րա­կարգ չի ու­նե­ցել»: Կարճ ա­սած, այս խա­ռը պա­հին Ա­րեւ­մուտ­քին բա­ցար­ձա­կա­պես չի հե­տաքրք­րել Հա­յաս­տա­նի անվ­տան­գա­յին հար­ցե­րը: Ճիշտ է, մի քիչ էլ գո­վեր­գեց Ա­րեւ­մուտ­քին, թե խոս­տա­ցել են այս-այս, բայց գլխա­վո­րը փո­խել չես կա­րող. անվ­տան­գութ­յան հար­ցում Ա­րեւ­մու­տքը ո­րե­ւէ բան չի տա­լու:

Ա­պա մի քիչ էլ ՀԱՊԿ-ի մա­սին ծածկ­ված ո­ճով ճա­ռեր կար­դա­լով, նա ան­ցավ Հա­յաս­տան-­Ռու­սաս­տան հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րին՝ խոս­տո­վա­նե­լով, որ ան­գամ այն ի­րա­վի­ճա­կում, երբ այդ հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը «ի­րենց լա­վա­գույն ժա­մա­նակ­նե­րը չեն ապ­րում», է­լի մեկ է՝ դրանց կար­եւո­րութ­յու­նը մեր պե­տա­կա­նութ­յան, ինք­նիշ­խա­նութ­յան, անվ­տան­գութ­յան ու տնտե­սութ­յան հա­մար դժվար է գե­րագ­նա­հա­տել: Ու հա­ջոր­դեց «տա­րօ­րի­նակ» մտքի կրկնութ­յու­նը, թե. «Այ­սօր մենք իս­կա­պես ՌԴ-ի հետ մեր հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րում ոչ մի սխալ քայլ չենք ա­րել: Չ­կա մի տեղ, որ­տեղ մեր գոր­ծըն­կեր­նե­րը կա­րող են մեզ մե­ղադ­րել մեր պար­տա­վո­րութ­յուն­նե­րը չկա­տա­րե­լու մեջ»: Ե­թե այդ­պես է, բա էլ ին­չո՞ւ է ար­դա­րա­նում: Ա­ռա­վել եւս, շա­րու­նա­կե­լով, թե. «Մենք գնա­հա­տում ենք այն ահ­ռե­լի դրա­կա­նը, որ ե­ղել է եւ կա մեր հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի մեջ: Բայց նաեւ կար­եւոր է հաս­կա­նալ՝ թե ինչ եւ­ ին­չու է տե­ղի ու­նե­նում մեր հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րում խոր­քա­յին եւ հա­յե­ցա­կար­գա­յին ի­մաս­տով… Մենք ՌԴ հետ նման աշ­խա­տան­քի պատ­րաստ ենք»: Ու հա­սավ նրան, թե՝ «ԵԱՏՄ մա­յի­սի 8-ի նիս­տին մաս­նակ­ցութ­յու­նը քննար­կում ենք»:

Ե­թե «ա­րան­քի ջու­րը» մի կողմ ենք թող­նում, ա­պա Նի­կո­լը, ըստ էութ­յան, այս պատ­կերն ուր­վագ­ծեց: Ա­րեւ­մուտ­քը քա­ղա­քա­կան կամ տնտե­սա­կան օգ­նութ­յուն ըն­դա­մե­նը խոս­տա­նում է, բայց ներ­կա­յիս գլխա­վոր՝ անվ­տան­գա­յին հար­ցե­րում ան­գամ խոս­տում չկա: Ռու­սաս­տա­նից էլ «դժգոհ ենք», բայց նաեւ «ահ­ռե­լի դրա­կան» ու «աշ­խա­տան­քի պատ­րաստ ենք»: Դ­րա­նից հե­տո, հաս­կա­նա­լի է, աբ­սուր­դի է նման­վում, թե՝ «ԵԱՏՄ նիս­տին մաս­նակ­ցութ­յու­նը քննար­կում ենք», քա­նի որ այս­տե­ղից ար­դեն շատ հար­ցեր են բխում: Նախ, ե­թե նի­կոլ­յան իշ­խա­նութ­յուն­նե­րը մինչ այս ա­սում էին, թե հիմ­նա­կան խնդի­րը ՀԱՊԿ-ի հետ է, այս կա­ռույ­ցին ան­դա­մակ­ցութ­յունն են «սա­ռեց­րել», իսկ ԵԱՏՄ-ի հետ կապ­ված հիմ­նա­կա­նում դրա­կան էին ար­տա­հայտ­վում՝ հպար­տո­րեն մատ­նան­շե­լով այդ ուղ­ղութ­յամբ հա­յաս­տան­յան ար­տա­հան­ման ճոխ ա­ճե­րը, բա հի­մա ինչ­պե՞ս ե­ղավ, որ նույն ԵԱՏՄ նիս­տին մաս­նակ­ցութ­յու­նն ըն­դա­մե­նը «քննար­կում եք», սա հեր­թա­կան հիմ­նա­վո­րու­մը չէ՞, որ խնդիրը Ռու­սաս­տա­նի հետ թշնա­մա­նալն է, իսկ ՀԱՊԿ-ն ըն­դա­մե­նը պատր­վակ է: Կամ, այդ ինչ­պե՞ս է, որ ԵԱՏՄ նիս­տին մաս­նակ­ցութ­յու­նը գո­նե «քննար­կում եք», բայց ա­հա Միր­զո­յան Ա­րոն կտրուկ մեր­ժել է ԱՊՀ-ի ԱԳ նա­խա­րար­նե­րի հան­դիպ­մա­նը մաս­նակ­ցել:

Բայց, չնա­յած այս ա­մե­նին, այն, որ Նի­կո­լը «քննար­կում է» Մոսկ­վա գնալ-չգնա­լու հար­ցը, ար­դեն իսկ հե­տաքր­քիր է: Ա­ռա­վել եւս, որ այդ «քննար­կե­լու» եւ «աշ­խա­տե­լու պատ­րաստ լի­նե­լու» խոս­քե­րը Մոսկ­վա­յում, նման է, որ ըն­կա­լել են որ­պես ակ­նարկ: Այդ մա­սին է հու­շում այն, որ ՌԴ նա­խա­գա­հի խոս­նակ Դ­միտ­րի Պես­կովն օ­պե­րա­տիվ կեր­պով ար­ձա­գան­քեց, թե. «Դուք գի­տեք, որ Հա­յաս­տա­նը մեր մտե­րիմ գոր­ծըն­կերն է, մեր դաշ­նա­կի­ցը, այն եր­կի­րը, ո­րի հետ մեզ միա­վո­րում են ին­տեգ­րա­ցիոն բազ­մա­թիվ ձեւա­չա­փեր՝ ԱՊՀ, ԵԱՏՄ եւ­ այլն, եւ, ի­հար­կե, պատ­մա­կան երկ­կողմ հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը, հու­մա­նի­տար հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը, կար­եւո­րութ­յու­նը. ին­չը դժվար է»: Ինչ վե­րա­բե­րում է հար­ցին, թե՝ Հա­յաս­տա­նը ՌԴ-ի հետ հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րում ի­րո՞ք ոչ մի սխալ քայլ չի ա­րել, Պես­կովն ար­ձա­գան­քեց. «Հու­սով ենք, որ տե­սա­նե­լի ա­պա­գա­յում Պու­տի­նը եւ Փա­շին­յա­նը հնա­րա­վո­րութ­յուն կու­նե­նան ան­ձամբ քննար­կել երկ­կողմ հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի հար­ցե­րը»:

Այ­սինքն, մինչ այս կա­յին հրա­պա­րա­կա­յին խո­սակ­ցութ­յուն­ներ, որ Նի­կո­լը փորձում է կա­մուրջ­ներ ստեղ­ծել՝ մա­յի­սի 9-ին Կար­միր հրա­պա­րա­կում սպաս­վող ռազ­մա­կան շքեր­թի ա­ռի­թով մեկ­նել Մոսկ­վա եւ հան­դի­պել Պու­տի­նի հետ, եւ ԱԺ-ում նրա ե­լույ­թը, ըստ էութ­յան, այդ վար­կա­ծի օգ­տին էին: Եվ Մոսկ­վա­յից ե­կավ պա­տաս­խան, թե` դեմ չենք:

ՄՈՍԿՎԱ ՄԵԿՆԻ, ՈՐ Ի՞ՆՉ

Բայց միայն Պես­կո­վի հայ­տա­րա­րութ­յու­ններով չէ, որ Մոսկ­վա­յի պա­տաս­խա­նը սահ­մա­նա­փակ­վեց: Այ­սինքն, ե­թե ան­գամ Նի­կո­լը մեկ­նի Մոսկ­վա, կա­յա­նա Պու­տի­նի հետ նրա հան­դի­պու­մը, ա­պա մեկ է, մնում է հար­ցը, թե ին­չի՞ հա­մար, դրա­նից ի՞նչ են սպա­սում, դրա­կան տե­ղա­շար­ժեր կա­րո՞ղ են լի­նել: Այ­սինքն, ե­թե հան­դի­պում են, ու դրա­նից հե­տո Նի­կո­լը վե­րա­դառ­նում եւ շա­րու­նա­կում է, թե՝ ՀԱՊԿ-ից դուրս ենք գա­լիս, գնում ենք ԵՄ, որ­տեղ մեզ սպա­սող չկա, ա­պա էլ ո՞րն է հան­դիպ­ման ի­մաս­տը: Ի­հար­կե, Պես­կո­վի խոս­քում էլ կար ակ­նարկ, թե Մոսկ­վան այդ հան­դի­պու­մից ինչ է ակն­կա­լում՝ «մեզ միա­վո­րում են ին­տեգ­րա­ցիոն բազ­մա­թիվ ձեւա­չա­փեր՝ ԱՊՀ, ԵԱՏՄ եւ­ այլն», այ­սինքն, պետք է այդ ա­մե­նը հե­տա­գա­յում եւս «միա­վո­րի»:

Սա­կայն չմո­ռա­նանք, որ ԱՊՀ, ԵԱՏՄ, ՀԱՊԿ թե­մա­նե­րը հայ-ռու­սա­կան հա­րա­բե­րութ­յու­ննե­րում ա­ծանց­յալ են: Հիմ­քը ե­ղել եւ մնում է նույ­նը՝ Հա­յաս­տա­նը Ռու­սաս­տա­նի՞, թե՝ Ա­րեւ­մուտ­քի հետ է, ո­րի ներ­կա­յիս թիվ 1 ին­դի­կա­տորն այն է, թե հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան «խա­ղա­ղութ­յան հա­մա­ձայ­նա­գի­րը» ո՞ր հար­թա­կում է կնքվե­լու: Ու ա­ռա­ջին հեր­թին կո­մու­նի­կա­ցիա­նե­րի հար­ցը, ո­րը կտա­նի նաեւ սահ­մա­նա­զատ­ման խնդրի հա­մե­մա­տա­բար ա­րագ եւ տրա­մա­բա­նա­կան լուծ­ման, ին­չի մա­սին, ի դեպ, օ­րերս խո­սում էր նաեւ Ա­րոն: Եվ ա­հա, Պես­կո­վին զու­գա­հեռ, հնչեց նաեւ ՌԴ ԱԳՆ խոս­նակ Զա­խա­րո­վա­յի հայ­տա­րա­րութ­յու­նը, ո­րով նա հեր­թա­կան ան­գամ խո­սեց Արեւ­մուտ­քի «վտան­գա­վոր դե­րի մա­սին, որն այժմ կեղ­տոտ խաղ է սկսում տա­րա­ծաշր­ջա­նում ի­րա­վի­ճա­կը ա­պա­կա­յու­նաց­նե­լու հա­մար»: Ա­պա նաեւ, թե. «Բաք­վի եւ Եր­եւա­նի միջեւ բո­լոր տա­րած­քա­յին վե­ճե­րը եւ փո­խա­դարձ պա­հանջ­նե­րը պետք է լուծ­վեն բա­ցա­ռա­պես քա­ղա­քա­կան եւ դի­վա­նա­գի­տա­կան մե­թոդ­նե­րով: Մենք կող­մե­րին կոչ ենք ա­նում ցու­ցա­բե­րել ա­ռա­վե­լա­գույն զսպվա­ծութ­յուն եւ ն­վա­զեց­նել ռազ­մա­տենչ հռե­տո­րա­բա­նութ­յան ին­տեն­սի­վութ­յու­նը»: Վեր­ջա­պես, որ տա­րա­ծաշր­ջա­նում կա­յուն խա­ղա­ղութ­յան եւ բար­գա­վաճ­ման հաս­տատ­ման հա­մար անհ­րա­ժեշտ բո­լոր մե­խա­նիզմ­ներն ար­դեն կան, եւ խն­դիր­նե­րը պետք է լուծ­վեն Ռու­սաս­տա­նի, Հա­յաս­տա­նի եւ Ադր­բե­ջա­նի ղե­կա­վար­նե­րի միջեւ ե­ռա­կողմ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րի շրջա­նա­կում:

Այ­սինքն, Մոսկ­վա­յի ա­ռա­ջար­կը ե­ղել եւ մնում է հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան գոր­ծըն­թա­ցը ե­ռա­կողմ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րի շրջա­նակ­նե­րում լու­ծե­լու տար­բե­րա­կը, ո­րին Ա­լիե­ւը հրա­պա­րա­կավ հա­մա­ձայ­նութ­յուն տվել է, իսկ Բր­յու­սե­լի վրա հույ­սը դրած Նի­կո­լը հրա­ժար­վում էր: Բայց ա­հա բրյու­սել­յան հար­թա­կը փաս­տա­ցի այս պա­հին մե­ռած վի­ճա­կում է, եւ Նի­կո­լի վեր­ջին այ­ցը Բր­յու­սել ցույց տվեց, որ գո­նե այս պա­հին դրան հա­րութ­յուն տալ հնա­րա­վոր չէ: Այս պա­րա­գա­յում Նի­կո­լը պատ­րա՞ստ է վե­րա­դառ­նալ ե­ռա­կողմ հար­թակ, ո­րը ներ­կա լար­վա­ծութ­յու­նը կար­գա­վո­րե­լու միակ ռեալ տար­բե­րակն է, ա­հա այս հարցն է, որ Մոսկ­վան դնում է նրա ա­ռաջ: Հա­կա­ռակ դեպ­քում Պու­տի­նի հետ հան­դի­պելն էլ է դառ­նում ա­նի­մաստ: