Մեր դասականների մեծակտավ գործերն այսօր մոռացվել են, փոխարենը` օտար մշակույթ են պրոպագանդում. ԱՇՈՏ ԲԱԲԱՅԱՆ

«Իրավունքը» զրուցել է օպերայի, օրատորյալ-կանտատային, սիմֆոնիկ, կամերային-գործիքային, վոկալ, խմբերգային բազմաթիվ ստեղծագործությունների հեղինակ, կոմպոզիտոր ԱՇՈՏ ԲԱԲԱՅԱՆԻ հետ:

— Պարոն Բաբայան, այսօրվա բարձրարժեք երաժշտարվեստում որքանո՞վ են անդրադառնում ազգային երաժշտության պրոպագանդմանը:

— Ըստ իս, այսօրվա օրենքներն ու անցյալի ավանդույթները` երկուսը միասին չեն կարողանում գոյատեւել: Համատեղելի չեն, որովհետեւ այսօր ըստ մշակութային օրենսդրության հիմունքների մասին օրենքի 20-րդ հոդվածի 3-րդ կետի՝ այդտեղ պետք է լինի հիմնականում ազգային մշակույթը: Իսկ երաժշտական կոլեկտիվների ղեկավարները դրանից մի կետ վերեւ, որտեղ խոսվում է երաժշտական կոլեկտիվների ղեկավարների ազատության մասին, դա են ընդունում:

— Այսինքն` ազգային մշակույթի փոխարեն տուրք են տալիս օտա՞ր մշակույթին:

— Այո, ազգային մշակույթը պրոպագանդելու փոխարեն՝ օտարամոլ մշակույթ են պրոպագանդում: Մշակութային օրենսդրության այդ 3-րդ կետը սահմանափակում է, ըստ էության, 2-րդ կետին: Այսինքն` ամեն մի ազատություն ունի նաեւ իր սահմանափակումները: Բացարձակապես ազատ լինելով՝ այսօր համաշխարհային երաժշտությունն են պրոպագանդում: Մեր հայ երաժշտությունը գրեթե չի կատարվում: Մոռացվել են մեր դասականները: Ճիշտ է, հոբելյանների ժամանակ հիշում են: Օրինակ, անցնող տարի Արամ Խաչատրյանի 120-ամյակն էր, եւ լայնորեն կատարեցին նրա ստեղծագործությունները: Բայց մյուս կոմպոզիտորները, որոնք էլի մեր ազգային արժեքներն են, նրանք դուրս են մնում... Օրինակ, երբեք չի կատարվել Էդգար Հովհաննիսյանի, Ալեքսանդր Աճեմյանի, Գրիգոր Հախինյանի եւ շատ շատերի գործերը:

— Դուք աշխատում եք Երեւանի Ալ. Սպենդիարյանի անվան օպերայի եւ բալետի ազգային ակադեմիական թատրոնում, այնտեղ ի՞նչ վիճակում է կատարողական արվեստը:

— Այդ նույն վիճակն է... Ո՛չ Հախինյանի, ո՛չ Գրիգոր Եղիազարյանի, ո՛չ Էդգար Հովհաննիսյանի գործերին երբեք չեն անդրադառնում: Ահա այստեղ է, որ այսօրվա օրենքները եւ անցյալի ավանդույթներն իրար հակասում են:

— Խորհրդային Միության տարիներին շատ էին կատարում ազգային երաժշական գործեր…

— Այո, այն ժամանակ ավելի շատ էին ազգային կատարումները: Անկախությունից հետո՝ մոռացվեցին բոլորը: Էդգար Հովհաննիսյանին հիշում են մեկ-երկու երգերով: Բայց նա հո միայն երգեր չի գրել: Նրա սիմֆոնիաները, բալետները մեր ազգային արժեքներն են:

— Օպերային թատրոնում կոմպոզիտոր եւ գեղարվետական ղեկավար կապն ամո՞ւր է:

— Կոմպոզիտոր եւ գեղարվեստական ղեկավար կապ չկա: Գեղարվեստական ղեկավարն իր ղեկավարած կոլեկտիվում ինքն իրեն լիովին տեր եւ տիրական է համարում: Կարեն Դուրգարյանն էլ հիմա շարունակում է Թոփչյանի գիծը: Հետո մի տեսակ բռնում են մեկի պոչից ու անընդհատ նույն մարդկանց են անդրադառնում: Ճիշտ է, ես այդ բախտավորներից մեկն եմ: Կարեն Դուրգարյանը ժամանակին կատարում էր իմ ստեղծագործությունները, բայց արդեն 10 տարի է, չի կատարում: Այստեղ խոսքն ինձ չի վերաբերվում, այլ նրան, որ ընդհանուր մեր դասականներին չեն կատարում:

— Այդ մասին Կարեն Դուրգարյանին ասե՞լ եք:

— Ասել եմ, եւ արդյունքն այն է, որ, ըստ էության, ոչինչ էլ այդ ուղղությամբ չի արվում: Թեպետ մի հոգու գործ կատարել է՝ Վաչե Շարաֆյանի բալետը, որը Շանթի «Հին աստվածներն» է, որտեղ չի հասկացվում, որտեղ են հին աստվածները, երիտասարդ աբեղան կամ Սեդան.... Իսկ վերնագիրն էլ դրել են «Ձգողականություն»:

— Այսինքն` լսում են Ձեր տեսակետն ու ոչինչ չե՞ն անում:

— Այո, այդպես է ստացվում: Գեղարվեստական խորհրդի նիստում մի երկու գեղեցիկ խոսքեր են ասում, ու դրանով վերջանում է: Չնայած` անձամբ ես դժգոհելու շատ մեծ առիթ չունեմ: Այնուամենայնիվ, իմ ստեղծագործություններից մի քանի մեծակտավ գործեր կատարվել են: Օրինակ` կատարվել է իմ գրած, երկրաշարժին նվիրված «Սպիտակ սիմֆոնիան» երկու անգամ, «Շուշիի վերադարձը» եւ էլի մի քանի այդպիսի գործեր:

— Ի՞նչ կասեք այսօրվա երիտասարդ կոմպոզիտորների մասին:

— Երիտասարդ կոմպոզիտորները հիմնականում փոքրածավալ գործեր են գրում: Մեծակտավ գործերին մի հոգի կա, որ երբեմն անդրադառնում է. դա Ժիրայր Շահրիմանյանն է: Այսօր մեծակտավ գործեր են պետք ստեղծել: Փոքրակտավ գործերը քիչ թե շատ կատարվում են երիտասարդ կոմպոզիտորների կողմից: Մեր դասականները գրել են մեծակտավ գործեր եւ մոռացվել են, որը շատ ցավալի է ինձ համար, բայց փոխարենը օտար մշակույթ են պրոպագանդում:

— Իսկ Կոմպոզիտորների միությունը այդ խնդիրներին չի՞ անդրադառնում:

— Կոմպոզիտորների միությունն, իհարկե, համերգներ կազմակերպում է, բայց, օրինակ, նախորդ տարի սիմֆոնիկ համերգ կազմակերպեց, որտեղ փաստորեն սիմֆոնիկ գործեր չկային: Կոմպոզիտորների միությունը սովետական ժամանակի պլանային սկզբունքով է գործում: Արժեքներին էլ այդքան նշանակություն չի տալիս: Պլան կատարելն է նրա համար կարեւորը:

— Հանդիսատեսի մասին ի՞նչ կասեք:

— Ամենակարեւորը հենց հանդիսատեսն է: Կոմպոզիտորների միության համերգներին մուտքը ազատ է լինում, որտեղ գալիս են նաեւ կատարող կոմպոզիտորների բարեկամները: Իսկ ես գտնում եմ, որ համերգի մուտքն ազատ լինելը սխալ է, որովհետեւ այն ամենն, ինչն անվճար է, դա հոգեբանորեն նաեւ անարժեք է դառնում: Թող ցածր գներով տոմսերը վաճառեն, որ գոնե անարժեքության այդ գիտակցությունը չլինի:

— Փաստորեն, առկա խնդիրների շարքում առաջնահերթություն է նախ հեղինակների ընտրությունը…

— Այսօր մենք ավելի կարեւոր հարցեր ունենք լուծելու ազգային երաժշտության բնագավառում: Օրինակ, Թոփչյանին որ հարցնես, կասի, թե ինքը բոլորից շատ է ազգային երաժշտություն կատարում ու օրինակներ կբերի: Բայց հիմնականում նույն գործերն է կատարում` Խաչատրյան, Միրզոյան... Ինչո՞ւ մեր մյուս կոմպոզիտորների գործերը չեն հնչում` Անուշավան Տեր-Ղեւոնդյանի, Սպենդիարյանի եւ շատերի: Չէ՞որ նրանք այն կոմպոզիտորներն են, որոնց գործերը պետք է շատ հնչեն, որպեսզի մարդկանց ականջին նստած լինեն: Օրինակ, Ալեքսանդր Աճեմյանը 7 սիմֆոնիա ունի, կամ Դավիթ Սաքոյանը, որի մասին շատ քչերը գիտեն (անցած տարի մահացավ), բայց նրա 12 սիմֆոնիաներից ոչ մեկը չի հնչել: Իսկ դա այն բացառիկ դեպքն է, որ հեղինակը 12 սիմֆոնիա է գրել: Ինչո՞ւ գոնե մի քանիսը չհնչեր...Վահրամ Բաբայանի, Երվանդ Երկանյանի սիմֆոնիաներն ինչո՞ւ չպետք է հնչեն: Ի՞նչն է խանգարում... Խանգարում է, որովհետեւ տարված են եվրոպական դասականներով:  

— Ներկա պահին աշխատո՞ւմ եք նոր ստեղծագործությունների վրա:

— Հիմա շատ քիչ եմ գրում, բայց բավականին ժամանակ է մտածում եմ իմ մեծակտավ գործերից «Հայկ եւ Բել»-ի ու «Ռեքվիեմի» կատարման մասին: «Հայկ եւ Բել»-ը լիամետրաժ է, որի կատարման համար ոչ ավանդական նվագախումբ եմ ընտրել՝ պահպանելով ժանրի բոլոր առանձնահատկությունները: Իսկ «Ռեքվիեմ»-ն 8 մասից է բաղկացած՝ Ռոբերտ Ռոժդեստվենսկու խոսքերով ու Վահագն Դավթյանի հոյակապ թարգմանությամբ: Ի դեպ, ասեմ, որ իմ «Ռեքվիեմ»-ն ակադեմիական մակարդակով համեմատվել է Վերդիի «Ռեքվիեմ»-ի հետ: Հուսանք, որ հետագայում տուրք կտան ավելի շատ ազգային երաժշտությանը:

ՆՈՒՆԵ ԶԱՔԱՐՅԱՆ

Այս թեմայով Բեկել իշխանությունների սանձազերծած սահմանազատման եւ սահմանագծման սպառնալի գործընթացը կամ՝ ոչ հռետորական հարցադրումներ գործող իշխանությանը «Դուխով» Հովհաննեսը, ում երկիրը վաճառում են թուրքին. Աշոտ Անդրեասյան Ընդդիմությունը պետք է մոդեռնիզացվի, հին մեթոդները այլեւս չեն գործում. Վահան Բաբայան Երևանի եւ Աստանայի միջեւ հարաբերությունների զարգացման նոր հանգրվան Ակնկալում եմ, որ կունենանք արդարացնող դատավճիռ. Արսեն Բաբայան