Ինչու է Մեղրիի երկաթուղին այսքան կարեւոր

­Հա­յաս­տա­նի շուրջ ստեղծ­ված ներ­կա ի­րո­ղութ­յուն­նե­րին (Տե´ս նաեւhttps://iravunk.com/?p=264710&l=am) պետք է նաեւ այլ կող­մից նա­յել: Այդ թվում՝ ին­չո՞ւ է ներ­կա­յումս Թուր­քիա­յի հա­մար այդ­քան էա­կան նշա­նա­կութ­յուն ստա­ցել Հա­յաս­տա­նով եւ Նա­խի­ջե­ւա­նով անց­նող եր­կա­թու­ղու խնդի­րը:

­Նա­խօ­րեին Էր­դո­ղա­նը մեկ ու­շագ­րավ հայ­տա­րա­րութ­յամբ հան­դես ե­կավ: Նա կտրուկ դեմ ար­տա­հայտ­վեց վեր­ջին G20 գա­գա­թա­ժո­ղո­վում օ­րա­կար­գում հայտն­ված այն կո­մու­նի­կա­ցիոն ծրագ­րից, ո­րը են­թադ­րում է Հնդ­կաս­տա­նի, Սաուդ­յան Ա­րա­բիա­յի եւ ԵՄ­–ի մի­ջեւ ստեղ­ծել ա­ռեւտ­րա­յին մի­ջանցք: Ման­րա­մաս­նենք. դա են­թադ­րում է Հնդ­կաս­տա­նից Եվ­րո­պա մասշ­տա­բա­յին բեռ­նա­փո­խադ­րում­ներն ուղ­ղել Սաուդ­յան Ա­րա­բիա­յի մի­ջո­ցով դե­պի Մի­ջերկ­րական ծով, այն­տե­ղից՝ ԵՄ (քար­տե­զում): «Մենք ա­սում ենք, որ ա­ռանց Թուր­քիա­յի մի­ջանցք չկա… Թուր­քիան կա­րե­ւոր ար­տադ­րա­կան եւ ա­ռեւտ­րա­յին բա­զա է։ Ա­րե­ւել­քից ա­րեւ­մուտք շարժ­ման ա­մե­նա­հար­մար գի­ծը պետք է անց­նի Թուր­քիա­յի տա­րած­քով»: Բայց ինչ­քան էլ որ Էր­դո­ղա­նը բո­ղո­քի, մեկ է, նման փո­խըմբռն­ման հու­շա­գիր ստո­րագ­րե­ցին Եվ­րա­միութ­յու­նը, Հնդ­կաս­տա­նը, Սաուդ­յան Ա­րա­բիան, ԱՄԷ–ն:

Այն, որ այս նոր նա­խագ­ծի թի­կուն­քին կանգ­նած են ԱՄՆ–ն եւ Իս­րա­յե­լը, ա­ռա­ջին հա­յաց­քից էլ պարզ է: Ի՞նչ է սա նշա­նա­կում: Ե­թե մինչ այս Հնդ­կաս­տա­նի հա­մար այդ մասշ­տա­բա­յին բեռ­նա­փո­խադ­րում­նե­րի հար­ցում հիմ­նա­կան էր «Հ­յու­սիս–­Հա­րավ» մի­ջանց­քը, ո­րը են­թադ­րում էր նաեւ Թուր­քիա­յի ներգ­րավ­վա­ծութ­յու­նը, այդ թվում՝ Ի­րան–­Նա­խի­ջե­ւան–­Հա­յաս­տան–­Թուր­քիա գծի օգ­տա­գործ­մամբ կամ ուղ­ղա­կի Ի­րան–­Թուր­քիա կա­պով, ա­պա հի­մա Հնդ­կաս­տա­նը սկսել է տա­տան­վել: Նաեւ այն պատ­ճա­ռով, որ այդ նա­խագ­ծի հա­մար ա­ռանց­քա­յին՝ հա­րավ­կով­կաս­յան հար­թա­կում այդ­պես էլ կրքե­րը չեն թու­լա­նում: Ու այս ա­մե­նի արդ­յուն­քում էլ ա­վե­լի ցցուն են դառ­նում Իս­րա­յե­լի «ա­կանջ­նե­րը»:

Այս­պես, այն, որ հա­րավ­կով­կաս­յան հար­թա­կը ի­րար խառ­նե­լու հար­ցում շատ մեծ է Իս­րա­յե­լի, նրա հետ­քե­րով՝ Բ­րի­տա­նիա­յի եւ ԱՄՆ­–ի դե­րը, էն գլխից էր հաս­կա­նա­լի: Ու հի­մա պարզ­վում է, որ մյուս կող­մից էլ նշված եռ­յա­կը մշա­կել եւ խա­ղարկ­ման մեջ է դրել այդ­քան շա­հու­թա­բեր կո­մու­նի­կա­ցիոն նա­խա­գի­ծը, որն անց­նե­լու է նաեւ Իս­րա­յե­լով եւ ներգ­րա­վե­լու է Իս­րա­յե­լի վե­րահս­կո­ղութ­յան տակ գտնվող այլ նա­վա­հան­գիստ­ներ: Դրա­նից հե­տո, «Հ­յու­սիս–­Հա­րա­վը» մի­գու­ցե իր հեր­թին գոր­ծի, բայց դա ար­դեն կդառ­նա հա­մեստ ու­ղի՝ ըն­դա­մե­նը Հնդ­կաս­տա­նը, Ի­րա­նը եւ Ռու­սաս­տանն ի­րար կա­պող: Կարճ ա­սած, քա­նի դեռ Իս­րա­յելն Ադր­բե­ջա­նի մի­ջո­ցով Թուր­քիա­յի, Ի­րա­նի եւ Ռու­սաս­տա­նի մի­ջեւ մի մեծ կա­շա էր սար­քում, հասց­րել է տա­կից ա­մե­նա­յու­ղոտ պա­տա­ռը խլե­լու հա­մար իր գործն ա­նել:

­Ճիշտ է, զու­գա­հե­ռա­բար Էր­դո­ղա­նը սկսեց խո­սել, թե Հնդ­կաս­տա­նից բեռ­նե­րը կա­րե­լի է ուղ­ղել Ի­րա­քով՝ դե­պի Թուր­քիա, որն է­լի են­թադ­րում է Ի­րա­նի շրջան­ցում: Սա­կայն նա հաս­կա­նում է, որ այն պա­րա­գա­յում, երբ Ի­րանն ար­դեն սկսել է ի­րաք­յան Բաս­րա նա­վա­հան­գս­տից ի­րա­նա­կան եր­կա­թու­ղա­յին հա­մա­կարգ տա­նող գծի կա­ռու­ցու­մը, թուր­քա­կան այդ սցե­նա­րը ա­նի­րա­գոր­ծե­լի է:

­Կարճ ա­սած, նման ի­րա­վի­ճա­կում Թուր­քիա­յի, ա­սենք նաեւ Ի­րա­նի եւ, վեր­ջա­պես, Ռու­սաս­տա­նի հա­մար էլ ա­վե­լի ա­ռանց­քա­յին հարց է դառ­նում հայ­–ադր­բե­ջա­նա­կան թե­մա­յի հան­գու­ցա­լու­ծու­մը, ո­րը նաեւ Նա­խի­ջե­ւան–­Հա­յաս­տան–­Թուր­քիա եր­կա­թու­ղու խնդրի լու­ծում կդառ­նա: Այ­սինքն, ե­րեք պե­տութ­յան, ա­սենք նաեւ հա­րավ­կով­կաս­յան երկր­նե­րի տնտե­սա­կան շահն այս պա­հին պա­հան­ջում է հա­մա­գոր­ծակ­ցութ­յու­ն, հա­կա­ռակ դեպ­քում շա­հող դառ­նա­լու է Իս­րա­յե­լը:

Ա­հա այս ի­րա­վի­ճա­կում Թուր­քիա­յի տրանս­պոր­տի եւ են­թա­կա­ռուց­վածք­նե­րի նա­խա­րար Աբ­դուլ­քա­դիր Ու­րա­լօղ­լուն սկսեց խո­սել, թե. «Ա­ռա­ջի­կա ա­միս­նե­րին կսկսենք Զան­գե­զու­րի մի­ջանց­քի բաց­ման գոր­ծըն­թա­ցը», ո­րին Ի­րա­նը շտա­պեց ար­ձա­գան­քել՝ «Միայն մեր պայ­մա­նով եւ բա­ցա­ռա­պես մեր հա­մա­ձայ­նութ­յամբ դա տե­ղի կու­նե­նա»: Միա­ժա­մա­նակ, Ի­րա­նի ԱԳՆ ղե­կա­վա­րը Միր­զո­յան Ա­րա­րա­տի հետ հե­ռա­խո­սազ­րույ­ցում սկսեց ա­ռաջ տա­նել «3+3» տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին քա­ղա­քա­կա­նութ­յամբ ա­ռաջ գնա­լու գա­ղա­փա­րը: Բայց նաեւ չմո­ռա­նանք, որ ԱՄՆ­–ի ազ­դե­ցութ­յու­նը Հա­յաս­տա­նում եւ Իս­րա­յե­լին՝ Ադր­բե­ջա­նում դեռ լուրջ գոր­ծոն­ներ են, եւ տես­նենք, թե այս ա­մենն ուր է տա­նե­լու:

ՔԵՐՈԲ ՍԱՐԳՍՅԱՆ