Համարձակվում եմ հուսալ, որ Փարաջանովն ավելի լավ կընկալվի այսօր հանդիսատեսի կողմից. Մուրադ Մերզուկի

Հիփ-հոփը մեկտեղվել է հայկական ավանդական պարի, իսկ հայկական ավանդական երաժշտությունը՝ էլեկտրո երաժշտության հետ: Այսպիսին էր նաեւ աշխարհահռչակ Սերգեյ Փարաջանովի արվեստը՝ լի հակադրություններով ու անսպասելի լուծումներով: Ա․Սպենդիարյանի անվան օպերայի եւ բալետի ազգային ակադեմիական թատրոնում մարտի 15-ին եւ 16-ին կցուցադրվի «Նռան գույնը» հայ-ֆրանսիական պարային ներկայացումը՝ նվիրված Սերգեյ Փարաջանովի 100-ամյակին։ Գաղափարի հեղինակը «Սաթէ-Աթղը» թատերական միության գեղարվեստական ղեկավար Սաթէ Խաչատրյանին է, ում առաջարկով էլ ֆրանսիացի ճանաչված պարուսույց Մուրադ Մերզուկին բեմադրել է այս ներկայացումը: «Իրավունք»-ը բացառիկ զրույց է ունեցել պարուսույց եւ ներկայացման գեղարվեստական ղեկավար ՄՈՒՐԱԴ ՄԵՐԶՈՒԿԻԻ հետ:

— Մինչ Սաթէ Խաչատրյանի հետ հանդիպումը, Դուք ծանո՞թ էիք Սերգեյ Փարաջանովի արվեստին։ Ի՞նչ գույն ավելացրեց «Նռան գույնը» ձեր ներաշխարհին:

— Ես բացահայտեցի Փարաջանովին եւ նրա աշխարհը, երբ ժամանեցի Հայաստան։ Ըստ իս, դեռ որոշակի ժամանակ է պահանջվում նրան լիովին բացահայտելու, հասկանալու ու գնահատելու համար։ Փարաջանովի կինոն սկզբում բավականին զարմանալի է, անսպասելի եւ նույնիսկ ապակայունացնող։ Ընկալումը բարդ է, բայց երկրորդ դիտումից հետո՝ ես ավելի լավ հասկացա նրա մոտեցումն ու ներաշխարհը։

Մեր ներկայացման մեջ մենք որոշակիորեն արդիականացրել ենք Փարաջանովի աշխատանքը՝ իհարկե, խորին ակնածանքով վերաբերելով նրա ստեղծագործությանն ու մտածողությանը։ Այս համագործակցությունն առիթ հանդիսացավ, որ ես աշխատեմ նաեւ այլ ու ինձ համար բոլորովին նոր երաժշտական համագործակցության կոնտեքստում. հայկական ժողովրդական երաժշտությունը համատեղված է այս պարագայում ժամանակակից ու էլեկտրո երաժշտության հետ։ Մեր բեմանկարչությունը եւս ոգեշնչված է Փարաջանովի ֆիլմերից՝ գորգեր, գնդակներ, շրջանակներ, գրքեր… Այս բոլորը նրա ստեղծագործության տարրերն են, որոնք պարողին ոգեշնչեցին բեմական տարածության մեջ նորովի ստեղծագործելու եւ նոր ֆորմաներ գտնելու:

«Նռան գույնը» ներկայացումն ինձ համար աշխատանքային նոր փուլ է, քանի որ այն թույլ տվեց ինձ հանդիպել մի մշակույթի, որը ես չգիտեի: Այն նաեւ թույլ տվեց ինձ մարմնի եւ զգեստների վրա աշխատել առավել ավանդական մոտեցմամբ։ Պարը երկխոսության է բերում մշակույթներին, եւ իմ աշխատանքում թերեւս դա է ամենաշատը հետաքրքրում ինձ։

— Հետաքրքիր է՝ ի՞նչ սկզբունքով եք առաջնորդվել ներկայացումը բեմադրելիս՝ հավատարիմ մնալ Փարաջանովի համանուն ֆիլմի՞ն, թե՞ ստեղծել նոր, ժամանակակից ոգով մի ստեղծագործություն:

— Փարաջանովը շատ է աշխատում առանձին պատկերներ ստեղծելու սկզբունքով, որոնք նա հաջորդում է իրար՝ առանց տեսարանների միջեւ հստակ կապ ստեղծելու։ Իմ աշխատանքում ես նույնպես այս սկզբունքն եմ որդեգրել։ Ես նաեւ շատ եմ ներշնչվել պատկերային էլեմենտներից, հագուստներից, նրա երաժշտական մտածողությունից… Ես ցանկանում էի ժամանակակից ոգով ինչ-որ բան ստեղծել, քանի որ այս պարագայում Փարաջանովի ֆիլմը ներշնչանքի աղբյուրն էր, որի վրա պետք է հիմնվեր իմ ներկայացումը։ Հետաքրքիրը` նրա աշխատանքը իմ ներաշխարհին մոտեցնելու ազատությունն էր, որպեսզի, ի վերջո, կարողանամ հանդիսատեսի հետ կիսվել մի աշխատանքով, որն ինձ ներկայացնի, բայց Փարաջանովի աշխատանքի, նրա կինոյի պրիզմայով։

— Փարաջանովը մի փոքր չափից դուրս «համարձակ» էր եւ միգուցե իր ժամանակին սխալ հասկացված. ի՞նչ կտեսնի հանդիսատեսը ձեր շոուում:

— Կարող եմ միայն ասել, որ իմ աշխատանքն ընդհանրապես ուղղված է շատ լայն լսարանի։ Եվ հաշվի առնելով լայն լսարանի համար ներկայացում ստեղծելու իմ ցանկությունը՝ համարձակվում եմ հուսալ, որ Փարաջանովն ավելի լավ կընկալվի այսօր հանդիսատեսի կողմից։

— Ինչպե՞ս ընտրվեցին «Նռան գույնը» ներկայացման պարողները:

— Հայաստան կատարած իմ ճամփորդության ժամանակ ես քաստինգ արեցի եւ կարողացա ընտրել պարողներին, ովքեր ունեին ե՛ւ հայկական ավանդական պարեր պարելու կարողություն, ե՛ւ, միեւնույն ժամանակ, բազմակողմանիություն բոլոր պարաոճերի համար։ Ֆրանսիացի պարողների դեպքում ես ընտրեցի նրանց, ովքեր ե՛ւ հիփ-հոփ պարողներ են, ե՛ւ ժամանակակից, որպեսզի լինեմ իմ ոճի մեջ՝ որպես խորեոգրաֆ։ Ներկայացման մթնոլորտն իսկապես փարաջանովյան է, իսկ ավելի լայն՝ հայկական, բայց ես ուզում էի պահպանել իմ խորեոգրաֆիկ սկզբունքը, հետեւաբար այստեղ պարը շատ կարեւոր տեղ ունի։

— Այս տարի մենք նշում ենք նաեւ Շառլ Ազնավուրի 100-ամյակը, նրա հետ կապված որեւէ անդրադարձ կունենա՞ք:

— Սա հետաքրքիր հարց է: Հաճախ Ֆրանսիայում, երբ խոսում ենք Հայաստանից, առաջին հերթին մտածում ենք Շառլ Ազնավուրի մասին։ Բայց այս պարագայում Փարաջանովի շուրջ նախագիծը Հայաստանի մյուս մեծ արվեստագետներին հիշելու եւ նրանց հարգանքի տուրք մատուցելու միջոց է։ Այնպես որ, ցավոք՝ ոչ, այս պահին Շառլ Ազնավուրին նվիրված ստեղծագործական նախագիծ չունեմ։

ՀՐԱՆՏ ՍԱՐԱՖՅԱՆ