Կլուծվի՞ կոմունիկացիաների գերխնդիրը, կլուծվեն նաեւ մյուս հարցերը

Պու­տի­նի հայտ­նի ե­լույ­թին հա­ջոր­դած ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծում Նի­կո­լի եւ նրա նա­զիր-վե­զիր­նե­րի հայ­տա­րա­րու­թյուն­նե­րում տա­րօ­րի­նա­կու­թյուն­նե­րի պա­կաս չկա: Եվ դա հաս­կա­նա­լի է. հայտն­վել է փա­կու­ղում, եր­կու ուղ­ղու­թյուն­նե­րից մի գլուխ հար­ված­ներ են գա­լիս, պետք է այդ երկ­կողմ ճնշում­նե­րի տակ կողմ­նո­րոշ­վել՝ ա­րա­գո­րեն այս ու այն կողմ ցատ­կե­լով: Եվ, բնա­կան է, որ երբ մե­կին մի մե­սիջ ես ուղ­ղում, իսկ մի ժամ հե­տո մյու­սին՝ ճիշտ հա­կա­ռա­կը, հա­կա­սու­թյուն­ներն ա­վե­լի ցայ­տուն են դառ­նում: Չնա­յած, այս ա­մե­նը հնա­րա­վո­րու­թյուն է տա­լիս շատ ա­վե­լի պարզ պատ­կե­րաց­նել, թե ինչ խաղ են փա­թա­թել Հա­յաս­տա­նի եւ Ար­ցա­խի գլխին:

ՆԻ­ԿՈ­ԼԸ ԽՃՃՎԵԼ Է

Այս­պես, նախ Նի­կո­լը շտա­պեց ար­ձա­գան­քել Պու­տի­նի հայ­տա­րա­րու­թյա­նը, թե պատ­րաստ է ռու­սա­կան ծրագ­րով ա­ռաջ գնալ: Ու, թե­րեւս, ան­մի­ջա­պես էլ հաս­կա­ցավ, որ այդ դեպ­քում պետք է տա նա­եւ այն հար­ցի պա­տաս­խա­նը, թե այդ դեպ­քում ին­չո՞ւ էր վա­զում «խա­ղա­ղու­թյան պայ­մա­նագ­րի» ա­մե­րի­կյան ծրագ­րի հե­տե­ւից, ե­թե ռու­սա­կանն ի­րոք ձեռն­տու էր: Այլ լու­ծում չգտավ, քան հայ­տա­րա­րե­լը, որ այն խո­սակ­ցու­թյուն­նե­րը, թե կա «խա­ղա­ղու­թյան պայ­մա­նագ­րի» եր­կու ծրա­գիր՝ ա­րեւմ­տյան եւ ռու­սա­կան, եւ հայ­կա­կան կող­մը մեր­ժում է ռու­սա­կան ա­ռա­ջար­կը, ի­րա­կա­նու­թյան հետ կապ չու­նեն: Բայց կռա­հե­լով, Պու­տի­նը հայտ­նի ե­լույ­թում խո­սեց եր­կու տար­բե­րակ լի­նե­լուց, Նի­կո­լին մնաց «կրու­տի­տը», թե­մի­այն Ար­ցա­խի հար­ցում կան ռու­սա­կան եւ ա­րեւմ­տյան ըն­կա­լում­ներ, եւ Հա­յաս­տա­նը հա­մա­ձայ­նել է ռու­սա­կան ըն­կալ­ման հետ: Ա­վե­լին, թե իբր. «2021թ.-ի հուն­վա­րին ՌԴ-ի հետ սկզբուն­քա­յին պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյուն է ձեռք բեր­վել: Այդ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյուն­նե­րի ան­կյու­նա­քա­րա­յին դրույ­թը ե­ղել է այն, որ Ռու­սաս­տա­նը Հա­յաս­տա­նի եւ ԼՂ-ի անվ­տան­գու­թյան ե­րաշ­խա­վորն է, եւ մենք պայ­մա­նա­վոր­վել ենք այդ սցե­նա­րի եւ պլա­նի շուրջ: Այդ պլա­նը ներ­կա­յաց­վել է ՀՀ-ին 2022 թվա­կա­նի օ­գոս­տո­սին»:

Ու ան­մի­ջա­պես էլ ա­ռաջ է գա­լիս մեկ շատ պարզ հարց. բա այդ դեպ­քում ի՞նչ էր Նի­կո­լը ժա­մե­րով բրյու­սել­նե­րում քննար­կում Ա­լի­ե­ւի հետ, որն իր գա­գաթ­նա­կե­տին հա­սավ Պրա­հա­յում: Կամ, այդ ին­չո՞ւ էր փոր­ձում այն մի­ան­շա­նակ հա­մոզ­մունքն ա­ռաջ տա­նել ներ­հա­յաս­տա­նյան հար­թա­կում, թե Ար­ցախն Ադր­բե­ջա­նի մաս ճա­նա­չե­լը մի­ակ տար­բե­րակն է: Այն դեպ­քում, երբ Պու­տի­նը Ար­ցա­խի հետ կապ­ված ռու­սա­կան մի­ան­գա­մայն այլ տես­լա­կան ներ­կա­յաց­րեց:

Չնա­յած, ե­թե հաշ­վի ենք առ­նում Ա­րամ Գաբ­րի­ե­լյա­նո­վի այն ակ­նար­կը, որ «Եթե ​​Նի­կո­լը, վեր­ջին բո­լոր հայ­տա­րա­րու­թյուն­նե­րից հե­տո հրա­ժար­վի պայ­մա­նագ­րի ռու­սա­կան տար­բե­րա­կից և Ար­ցա­խը հանձ­նի «վա­շինգ­տո­նյան սցե­նա­րո­վե, ա­պա Ռու­սաս­տա­նի ձեռ­քերն ա­զատ կար­ձակ­վեն», ա­պա ներ­կա ի­րա­վի­ճա­կը նման է նրան, որ Նի­կո­լի հա­մար ի­րոք «չկա ու­րիշ տար­բե­րակ, բա­ցի ռու­սա­կա­նից»:

ԿՈ­ՄՈՒ­ՆԻ­ԿԱ­ՑԻ­Ա­ՆԵ­ՐԻ ԳԵՐԽՆ­ԴԻՐ

Լավ, ե­թե Նի­կոլն ըն­դու­նում է ռու­սա­կան տար­բե­րա­կը, դա նշա­նա­կո՞ւմ էր, որ ե­րեկ­վա Սո­չի­ի հան­դիպ­ման շե­մին ազ­դակ հղեց, թե այ­սու­հետ ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րի մոտ «լե­ւի չի վա­զե­լու»: Այս մա­սին պատ­կե­րա­ցում կազ­մե­լու հա­մար մի փոքր էլ խո­րը նա­յենք, թե ինչ է նշա­նա­կում Ար­ցա­խի հետ կապ­ված ռու­սա­կան սցե­նա­րը: Նախ, որ այն­տեղ ռու­սա­կան զոր­քե­րը կմնան: Երկ­րոր­դը, որ այդ ի­րա­վի­ճա­կում Հա­յաս­տա­նից ռու­սա­կան զոր­քե­րը հա­նե­լու պա­հանջ չի դրվի: Եվ ե­թե այս գոր­ծո­նին նա­յենք հայ-ադրբե­ջա­նա­կան «խա­ղա­ղու­թյան պայ­մա­նագ­րին», ա­պա մեր երկ­րում ռու­սա­կան զոր­քե­րը մնա­լու տես­լա­կա­նի հե­տե­ւանքն այն է, որ Մոսկ­վան կպահ­պա­նի նա­եւ գոր­ծարկ­վող ճա­նա­պարհ­նե­րի նկատ­մամբ աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան վե­րահս­կո­ղու­թյու­նը, որն ա­մե­րի­կյան տար­բե­րա­կի դեպ­քում մի­ան­շա­նակ անց­նե­լու էր Թուր­քի­ա­յին: Ընդ ո­րում, հենց սա է հար­ցե­րի հար­ցը, ինչ­պես ներ­կա­յաց­րել ենք դեռ նո­յեմ­բե­րի 9-ի ե­ռա­կողմ հա­մա­ձայ­նագ­րի ձեռք­բե­րու­մից օ­րեր անց: Այ­սինքն, որ մեր տա­րա­ծաշր­ջա­նում ռուս-ամե­րի­կյան բախ­ման հաղ­թող կող­մին ո­րո­շե­լու հիմ­նա­կան ին­դի­կա­տո­րը հենց դա է՝ ով է ի­րա­կա­նաց­նե­լու կո­մու­նի­կա­ցի­ա­նե­րի աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան վե­րահս­կո­ղու­թյու­նը: Նա­եւ այն հե­ռան­կա­րով, որ խոս­քը ոչ թե ըն­դա­մե­նը Հա­յաս­տան-Ադրբե­ջան կա­պու­ղի­նե­րի մա­սին է, որ դրան­ցով հա­յերն ու ա­զե­րի­նե­րը գնան-գան, այլ շատ ա­վե­լի գլո­բալ ծրագ­րե­րի: Այ­սինքն, որ հենց մեր տա­րա­ծաշր­ջա­նով են անց­նե­լու «Հյու­սիս-Հա­րավ» եւ «Մե­տաք­սի ու­ղի» մե­գած­րագ­րե­րի մի շարք կա­րե­ւո­րա­գույն գծեր, եւ, խո­շոր հաշ­վով, պայ­քա­րը հենց դրանց հա­մար է: Ա­վե­լի կոնկ­րետ, որ Վա­շինգ­տո­նը փոր­ձում է մի­ակ հնա­րա­վոր հատ­վա­ծում՝ հա­րավ­կով­կա­սյան տա­րա­ծաշր­ջա­նում ար­գե­լա­փա­կել այդ ու­ղի­նե­րը, քա­նի որ դրանց գոր­ծար­կու­մը անգ­լո­սաք­սե­րին կզրկի ներ­կա­յումս գոր­ծող ծո­վա­յին ու­ղի­նե­րից՝ դրա­նից բխող բո­լոր հաս­կա­նա­լի հե­տե­ւանք­նե­րով հան­դերձ: Սա է գլխա­վո­րը, իսկ թե ու­մը կլի­նի աշ­խար­հի քար­տեզ­նե­րի վրա չե­րե­ւա­ցող Ար­ցա­խը, Վա­շինգ­տո­նի հա­մար ան­գամ չոր­րոր­դա­կան հարց չէ:

Եվ ա­հա Նի­կո­լը, որ այդ­պես հան­կարծ վե­րած­վեց «խա­ղա­ղու­թյան պայ­մա­նագ­րի» ռու­սա­կան տար­բե­րա­կի «ջեր­մե­ռանդ» կողմ­նակ­ցի, ճա­նա­պարհ­նե­րի թե­մա­յով ՔՊ-ի հա­մա­գու­մա­րում սկսեց «տա­րօ­րի­նակ» մտքեր հայտ­նել: Եր­կար-բա­րակ ճա­ռից հե­տո, թե ով որ սահ­մա­նա­յին ան­ցա­կե­տին պետք է կանգ­նի, ինչ­պես են գնալ-գա­լու, նա հա­սավ ճա­նա­պար­հի վե­րահս­կո­ղու­թյան խնդրին. «Ադրբե­ջա­նը փոր­ձում է ա­սել, որ ի­րա­կա­նում ՌԴ-ն պետք է վե­րահս­կի այդ ճա­նա­պար­հը: Մենք եւ, ըստ է­ու­թյան, Ռու­սաս­տա­նը ա­սում ենք, որ այդ ձե­ւա­կեր­պու­մը ճիշտ չէ, չի կա­րող այդ­պի­սի բան լի­նել, ճա­նա­պա­րը պետք է վե­րահս­կի Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թյու­նը»: Ընդ ո­րում, Նի­կո­լը պնդում է, թե ինչ­պես իր, այն­պես էլ ա­զե­րի­ներն ի­րենց տե­սա­կե­տը հիմ­նա­վո­րում են նո­յեմ­բե­րի 9-ի հա­մա­ձայ­նագ­րի 9-րդ կե­տով:

Նման վեճն առն­վազն տա­րօ­րի­նակ է, քա­նի որ պար­զա­պես պետք է բա­ցել նո­յեմ­բե­րի 9-ի ե­ռա­կողմ հա­մա­ձայ­նագ­րի 9-րդ կե­տը, ո­րը, չմո­ռա­նանք, նույն Նի­կոլն ու Ա­լի­եւն են ստո­րագ­րել, եւ կար­դալ: Ա­մեն դեպ­քում, մենք ա­վե­լորդ ան­գամ բա­ցե­ցինք այդ կե­տը, որ­տեղ սե­ւով սպի­տա­կին Նի­կո­լը, Ա­լի­եւն ու Պու­տի­նը վա­վե­րաց­րել են.

«9. Ա­պաշր­ջա­փա­կել տա­րա­ծաշր­ջա­նի բո­լոր տնտե­սա­կան եւ տրանս­պոր­տա­յին կա­պե­րը: Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թյու­նը ե­րաշ­խա­վո­րում է ԱՀ ա­րեւմ­տյան շրջան­նե­րի եւ Նա­խի­ջե­ւա­նի Ինք­նա­վար Հան­րա­պե­տու­թյան մի­ջեւ տրանս­պոր­տա­յին հա­ղոր­դակ­ցու­թյան անվ­տան­գու­թյու­նը՝ եր­կու ուղ­ղու­թյուն­նե­րով քա­ղա­քա­ցի­նե­րի, տրանս­պոր­տա­յին մի­ջոց­նե­րի եւ ապ­րանք­նե­րի ան­խո­չըն­դոտ տե­ղա­շար­ժը կազ­մա­կեր­պե­լու նպա­տա­կով: Տրանս­պոր­տա­յին հա­ղոր­դակ­ցու­թյան վե­րահս­կո­ղու­թյունն ի­րա­կա­նաց­նում է Ռու­սաս­տա­նի ԱԴԾ սահ­մա­նա­պահ ծա­ռա­յու­թյու­նը:

Կող­մե­րի հա­մա­ձայ­նու­թյամբ կա­պա­հով­վի Նա­խի­ջե­ւա­նի Ինք­նա­վար Հան­րա­պե­տու­թյու­նը Ադր­բե­ջա­նի ա­րեւմ­տյան շրջան­նե­րի հետ կա­պող նոր տրանս­պոր­տա­յին հա­ղոր­դակ­ցու­թյուն­նե­րի կա­ռու­ցու­մը»:

Եվս մեկ ան­գամ ընդգ­ծենք կոնկ­րետ հատ­վա­ծը, ո­րը Նի­կո­լը վե­ճի օ­բյեկտ է հա­մա­րում. «Տրանս­պոր­տա­յին հա­ղոր­դակ­ցու­թյան վե­րահս­կո­ղու­թյունն ի­րա­կա­նաց­նում է Ռու­սաս­տա­նի ԱԴԾ սահ­մա­նա­պահ ծա­ռա­յու­թյու­նը»: Ու հի­մա ինչ­պե՞ս հաս­կա­նանք այս պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյու­նը ձեռք­բե­րած Նի­կո­լի ներ­կա­յիս խոս­քը, թե՝ «Մենք եւ, ըստ է­ու­թյան, Ռու­սաս­տա­նը ա­սում ենք, որ այդ ձե­ւա­կեր­պու­մը ճիշտ չէ»: Կամ, ի՞նչ ա­սել է, թե՝ «ըստ է­ու­թյան, Ռու­սաս­տա­նը»: Պաշ­տո­նա­պես Մոսկ­վան ա­սե՞լ է նման բան, թե՝ ոչ, կա՞ն հստակ հայ­տա­րա­րու­թյուն­ներ: Հաշ­վի առ­նե­լով, որ «ըստ է­ու­թյան» աս­վա­ծը սո­վո­րա­կան «տրյուկ» է այս ի­մաս­տով՝ «ես այդ­պես եմ հաս­կա­ցել»: Իսկ մի­գու­ցե սխա՞լ է հաս­կա­ցել, հաշ­վի առ­նե­լով, որ Մոսկ­վա­յից մշտա­պես այլ պաշ­տո­նա­կան հայ­տա­րա­րու­թյուն­ներ են ե­ղել: Որ հայ-ադրբե­ջա­նա­կան գոր­ծըն­թաց­նե­րը պետք է կար­գա­վոր­վեն նո­յեմ­բե­րի 9-ի եւ դրան հա­ջոր­դած եր­կու այլ ե­ռա­կողմ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյուն­նե­րի հեն­քով, իսկ այն­տեղ գրված է վե­րը նշված տեքս­տը: Կամ ինչ­պե՞ս հաս­կա­նանք Նի­կո­լի այն հա­ջորդ միտ­քը, թե՝ «այդ ձե­ւա­կեր­պու­մը ճիշտ չէ»: Որ նա նո­յեմ­բե­րի 9-ի հա­մա­ձայ­նագ­րի տվյալ կե­տը վե­րա­փո­խե­լու հա՞յտ է ներ­կա­յաց­նում, թե նկա­տի ու­նի Ադր­բե­ջա­նի «ձե­ւա­կեր­պու­մը», որ «իրա­կա­նում ՌԴ-ն պետք է վե­րահս­կի այդ ճա­նա­պար­հը»: Բա ե­թե հա­մա­ձայ­նագ­րում աս­ված է, թե՝ «վե­րահս­կո­ղու­թյունն ի­րա­կա­նաց­նում է Ռու­սաս­տա­նի ԱԴԾ»-ն, ա­պա Ադր­բե­ջա­նի «ձե­ւա­կերպ­ման» ո՞ր բառն է Նի­կո­լը հա­մա­րում սխալ:

Ի դեպ, այդ «վե­րահս­կո­ղու­թյուն» աս­վա­ծը, ինչ­քան էլ նի­կո­լյան կլա­նը փոր­ձում է նեն­գա­փո­խել, ի­րա­կա­նում Հա­յաս­տա­նի հա­մար ո­րե­ւէ խնդիր չէ: Որ­պես օ­րի­նակ՝ հի­շեց­նենք, որ հայ-թուր­քա­կան սահ­մա­նը եւս ար­դեն 30 տա­րի «վե­րահս­կում» է այդ նույն ՌԴ-ն, ընդ ո­րում, իր իսկ ծախ­սե­րով, ո­րը Հա­յաս­տա­նի բնակ­չու­թյու­նը ոչ մի­այն չի զգում, այլ դրա­նով ա­զատ­վել է «երկրորդ ճա­կա­տը» պա­հե­լու բե­ռից: Մեկ այլ օ­րի­նակ. Հա­յաս­տա­նի եր­կա­թու­ղա­յին հա­մա­կար­գը եւս «վե­րահս­կում» է նույն ՌԴ-ն, ո­րի ար­դյունք­նե­րից մեկն այն է, որ այս ըն­թաց­քում եր­կա­թու­ղա­յին գծերն էլ չեն քան­դել-ծա­խել: Ինչ վե­րա­բե­րում է ներ­կա «վե­րահս­կո­ղու­թյա­նը», ա­պա չմո­ռա­նանք, որ հայ-ադրբե­ջա­նա­կան սահ­մա­նը ե­թե գոր­ծի, այն նա­եւ Ադր­բե­ջան-ԵՏՄ սահ­ման է, իսկ Հա­յաս­տանն իր ե­կա­մուտն ու­նի ԵՏՄ ողջ տի­րույ­թի ար­տա­քին սահ­ման­նե­րից: Վեր­ջա­պես, ա­մե­նա­կա­րե­ւո­րը, այդ «վե­րահս­կո­ղու­թյու­նը» վերջ­նա­կա­նա­պես է փա­կե­լու «Զան­գե­զու­րի մի­ջանց­քի» թե­ման, ո­րը, ի դեպ, հենց ռու­սա­կան «վե­րահս­կո­ղու­թյան» (եռա­կողմ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյուն­նե­րում մի­ջանցք տեր­մին չկա) այ­լընտ­րանքն է: Ին­չե­ւէ, կա­րե­լի է բա­զում այլ կոնկ­րետ փաս­տեր հնչեց­նել, որ այդ «վե­րահս­կո­ղու­թյուն» աս­վա­ծը մի­այն օ­գուտ է բե­րե­լու Հա­յաս­տա­նին՝ «ձրի անվ­տան­գու­թյուն՝ ֆի­նան­սա­կան օ­գուտ­նե­րի եւ հե­տա­գա ա­վե­լի մեծ օ­գուտ­նե­րի ռե­ալ ակն­կա­լի­քի» սկզբուն­քով:

Եվ հի­շեց­նենք, թե ում պետք չէ, որ ռուս­նե­րը վե­րահս­կեն Սյու­նի­քի կո­մու­նի­կա­ցի­ա­նե­րը. ԱՄՆ-ին եւ Թուր­քի­ա­յին, քա­նի որ դա կդնի տա­րա­ծաշր­ջա­նում ռուս-ամե­րի­կյան բա­խում­նե­րի վեր­ջա­կե­տը: Եվ ա­հա Նի­կոլն էլ պա­տա­հա­կա՞ն է, որ Սո­չի մեկ­նե­լու շե­մին հենց այդ թե­մա­յով է շա­րու­նա­կում «քյալ­լա տալ», ինչ­քան էլ որ հա­մո­զում էր, թե՝ «Պատ­րաստ է Սո­չի­ում ՌԴ ա­ռա­ջարկ­նե­րի հի­ման վրա 15 կե­տա­նոց փաս­տա­թուղթ ստո­րագ­րել»: Ա­հա եւ ամ­բող­ջը. կլուծ­վի՞ կո­մու­նի­կա­ցի­ա­նե­րի գերխն­դի­րը, կլուծ­վեն նա­եւ մյուս հար­ցե­րը: Ինչ­քան էլ որ Ա­լի­ե­ւը ե­րե­ւա­կա­յի, թե Ար­ցա­խի հար­ցը լու­ծել-վեր­ջաց­րել է:

ՔԵ­ՐՈԲ ՍԱՐԳ­ՍՅԱՆ