Ադրբեջանական կողմը առաջարկներին լուրջ չի վերաբերվելու, մինչեւ պետության գլխին չլինեն լուրջ ղեկավարներ. Խաչատրյան

Ըստ Նիկոլ Փաշինյանի` Հայաստանը Ադրբեջանին առաջարկել է ապառազմականացում, սպառազինությունների փոխադարձ վերահսկում, նաեւ չհարձակման մասին պայմանագրի ստորագրում, եթե խաղաղության պայմանագրի ստորագրումը երկարաձգվի։ Այս եւ այլ թեմաների շուրջ «Իրավունքը» զրուզել է «Հենակետ» վերլուծական կենտրոնի փորձագետ ՇԻՐԱԶ ԽԱՉԱՏՐՅԱՆԻ հետ:

— Չկա՞ն մտավախություններ, որ թեկուզեւ, համաձայնություն ձեռք կբերվի, բայց այն կգործի միակողմանի՝ միայն Հայաստանի համար:

— Թշնամին նման համաձայնության չի գալու, Ալիեւը մեկ անգամ չէ, որ հայտարարել է, թե ադրբեջանական զորքերը չեն հեռանա 2021-ի մայիսին եւ 2022-ի սեպտեմբերին օկուպացրած իրենց դիրքերից։ Այսօրվա դրությամբ, հատկապես Սոթքից մինչեւ Խոզնավար հատված, ապա Գորիսից մինչեւ Ներքին Հանդի սահմանային հատված, թշնամին գրավել է գրեթե բոլոր կարեւոր ռազմավարական բարձունքները, նոր հնարավոր ռազմական գործողությունների դեպքում էլ արդեն գերակշռություն է ապահովել, ուստի՝ չեմ կարծում, որ ադրբեջանական կողմը տեղի կտա նման առաջարկին։ Բաքուն այնպիսի օրակարգով է շարժվում, որ մշտապես հանդես է գալիս թելադրողի դիրքերից, ցավով եմ ասում նաեւ, որ մենք հանդիսանում ենք պարտված կողմ, եւ հաղթած կողմն այնպես չէ, որ համարժեք պայմանավորվածությունների է գնալու պարտված կողմի հետ։ Այնպես չէ, որ հայկական կողմը չպետք է փորձեր ձեռնարկի, տարբեր առաջարկություններով հանդես գա, բայց անիրատեսական, բթացնող, նաեւ ինքներս մեզ կրակի մեջ գցելու վտանգավոր պրոցեսների մեջ ենք ամեն անգամ մտնում։ Ու խաղաղություն մուրալով՝ ամեն անգամ նոր պահանջներ են ներկայացվում մեզ։ Իսկ ինչ վերաբերում է, այսպես ասած, խաղաղության պայմանագրի կնքմանը, ապա ես այդ ամբողջ պրոցեսին խիստ թերահավատորեն եմ վերաբերվում, քանի որ տարածաշրջանային, աշխարհաքաղաքական փոթորիկների կիզակետերից մեկում ենք գտնվում եւ չենք կարող անմասն մնալ այդ գործընթացներից։ Այդ ամենը հասկանալով, ադրբեջանական կողմը, պատեհ գեոպոլիտիկ իրավիճակներով պայմանավորված, նոր օրակարգեր, նոր պահանջներ է առաջ քաշում, իսկ հայկական կողմն էլ, ցավոք սրտի, ամեն անգամ մտնում է այդ սակարկման դաշտ ու գրեթե միշտ կորուստներով է դուրս գալիս։

— Փաշինյանի առաջարկներից մեկն էլ՝ զորքերի հայելային հետքաշումն էր։ Ըստ Փաշինյանի՝ այն հնարավորություն կտա, որ ադրբեջանական ԽՍՀ բոլոր տարածքները լինեն Ադրբեջանի, իսկ հայկական ԽՍՀ բոլոր տարածքները Հայաստանի վերահսկողության ներքո։ Արդյո՞ք զորքերի հայելային հետքաշումով հարվածի տակ չենք դնում հայկական որոշ բնակավայրեր:

— Ռիսկային առաջարկ է, որը ոչ մի լավ տեղ չի տանելու։ Նախ խոսքիս մեջ նշեցի, որ Ալիեւը սահմանագծի ապառազմականացման եւ հայելային ետքաշման մտադրություն չունի: Դրա մասին բազմիցս հայտարարել է։ Բայց մի պահ մտածենք, որ տեսականորեն ադրբեջանական զորքերը ետ են գնացել իրենց ելման դիրքեր, հայելային կարգով հետքաշում է տեղի ունեցել հայ-ադրբեջանական սահմանագծի կարեւոր հատվածներում։ Ի՞նչ պատկեր ենք ունենում։ Մեր հանրապետության բազմաթիվ բնակավայրեր, Նոյեմբերյանից մինչեւ Ճամբարակի հատված, Սոթքից մինչեւ Ջերմուկ, Խոզնավար բնակավայրեր, Գորիսի գյուղերի հատվածից մինչեւ Ներքին հանդ, Նռնաձոր, նախիջեւանյան սահմանային հատվածում Երասխից սկսած՝ իրենց հողատարածքներով, արոտավայրերով, այգիներով, ոչ միայն վերածվելու են բուֆերային գոտիների, այլ պայմանական զորքերի ետքաշումից ինչ-որ ժամանակ հետո հավանականությունը մեծանալու է, որ ադրբեջանական զորքերը կարող են մեր տարածքների խորքեր ներխուժել եւ տիրանալ նոր մարտավարական ու ռազմավարական բարձունքների։ Մանավանդ, որ երկու կողմերի ղեկավարները մեկ անգամ չէ, որ նշել են, որ խաղաղության պայմանագիրը չի երաշխավորում խաղաղություն, ու ռազմական գործողությունների հավանականություն ցանկացած պահի կա։ Այդ իսկ պատճառով իմ տեսանկյունից՝ մի փոքր անընկալելի ու անտրամաբանական է նաեւ հայելային ետքաշման գաղափարը։

— Ադրբեջանի ԱԳ նախարարության մամուլի քարտուղար Այխան Հաջիզադեն արձագանքել է Նիկոլ Փաշինյանի հայտարարություններին՝ ասելով, որ այն «նպատակ ունի շեղել ուշադրությունը խաղաղության մասին երկկողմ համաձայնագրի նախագծի եւ Ադրբեջանի ու Հայաստանի միջեւ միջպետական հարաբերությունների հաստատման գործընթացից»: Սա մեկ անգամ եւս չի՞ ապացուցում այն, որ Ադրբեջանը լուրջ չի վերաբերվում Հայաստանի կողմից հնչող առաջարկներին։

— Այս պահին Ադրբեջանի օրակարգում երկկողմ բանակցությունների ֆորմատն առաջ մղելն է, նրանք հրաժարվում են, այսպես ասած, միջնորդավորված խաղաղության պայմանագրի բանակցություններից եւ փոխում են բանակցությունների ձեւաչափը։ Հայկական կողմը կրկին մտնում է խաղի մեջ ու խաղում է Բաքվի առաջարկած խաղը՝ չհասկանալով, որ միջնորդ դերակատարների, երաշխավորների օգնությամբ գոնե կարող են փոքրիկ ճնշումներ բանեցնել` ադրբեջանական կողմին բերելով պայմանավորվածությունների դաշտ։ Ըստ այդմ՝ երկկողմ բանացություններում ադրբեջանական ախորժակը բացվել է, եւ հիմա նրանց պահանջների փաթեթին գումարվել են ոչ միայն անկլավների վերադարձի, միջանցքի բացման եւ բազմաթիվ այլ հարցեր, այլ, ըստ ադրբեջանական կողմի, հայկական կողմը, իբր, Սահմանադրության մեջ, ԱԺ տարբեր որոշումներում, միջազգային տարբեր դատարաններ դիմած իր դիմումներում շարունակում է պահանջներ ներկայացնել Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության եւ ինքնիշխանության դեմ, որոնցից հայկական կողմը պետք է հրաժարվի, պահանջում է երեք պատերազմներում իր անհետ կորածների մասին լիարժեք տեղեկատվություն, ադրբեջանցի փախստականների վերադարձ դեպի Հայաստան ու բազում նմանատիպ արհեստական հարցեր է առաջ մղում։ Իսկ հայկական կողմն էլ փաստացի շարժվում է ադրբեջանցիների քմահաճույքներով ու հերթով կատարում այդ պահանջները։ Ցավով եմ արձանագրում, բայց պատկերը դա է։ Եվ ադրբեջանական կողմը Հայաստանի կողմից հնչող առաջարկներին լուրջ չի վերաբերվելու այնքան ժամանակ, մինչեւ այստեղ պետության գլխին չլինեն լուրջ ղեկավարներ, ովքեր պատեհ-անպատեհ առիթով հայրենիքը սակարկման առարկա չեն դարձնի։

Ս. ԱՍԱՏՐՅԱՆ

Այս թեմայով Հավատացնում եմ` Ղարաբաղի էջը փակված չէ՛. Հայկ Նահապետյան Հայաստանը պետական դավաճանությամբ Ադրբեջանի առաջ ծնկի են բերում Այսօր, դժբախտաբար, մեր ներսից ենք ստանում հարվածները. Լոքմագյոզյան Ոնց արա՛, եղեռնը դարձավ անհիմն հիշողությո՞ւն. Գեւորգ Պետրոսյան Հավաք՝ ապրիլի 25-ին, ժամը` 14.00-ին ՀՀ գլխավոր դատախազության շենքի դիմաց