Շարժման կողմից բազմիցս արված նախազգուշացումները սպասվող արհավիրքի մասին, ինչպես նաեւ դրանից խուսափելու մասին մեր նշված ճանապարհները անտեսվեցին

«ՈՒԺԵՂ ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ ՌՈՒՍԱՍՏԱՆԻ ՀԵՏ. ՀԱՆՈՒՆ ՆՈՐ ՄԻՈՒԹՅԱՆ» ՇԱՐԺՄԱՆ ՀԱՅՏԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆԸ  2020Թ. ՆՈՅԵՄԲԵՐԻ 9-Ի ԵՌԱԿՈՂՄ ՀԱՅՏԱՐԱՐԱԳՐԻ 3-ԱՄՅԱԿԻ ԿԱՊԱԿՑՈՒԹՅԱՄԲ

3 տարի առաջ` 2020թ. նոյեմբերի 9-ին ստորագրվեց Ադրբեջանի, Հայաստանի եւ  Ռուսաստանի Դաշնության համատեղ հայտարարագիրը:

Այն ստորագրվեց Արցախի Հանրապետության դեմ ադրբեջանական ագրեսիայի հետեւանքով ստեղծված  դրամատիկ պայմաններում, երբ Մինսկի խմբի 3 համանախագահներից միայն Ռուսաստանի Դաշնությունն  էր, որ գործուն միջամտություն իրականացրեց, կանխելով Ադրբեջանի կողմից Արցախի Հանրապետության ամբողջական օկուպացիան եւ բնակչության ցեղասպանությունը:

Ցավոք սրտի հայտարարագրում նշված կետերի մեծ մասը այսօրվա դրությամբ իրականացված չէ, իսկ սույն թվականի սեպտեմբերի 19-ին ադրբեջանական նոր ագրեսիայի հետեւանքով  Արցախի Հանրապետոփւթյունը ամբողջությամբ օկուպացվեց, իսկ բնակչությունը ենթարկվեց ցեղասպանության ու բռնի տեղահանման:

Խոսք անգամ չի կարող գնալ այս պայմաններում հայտարարագրի 6-րդ կետում նշված  5 կմ լայնությամբ Լաչինի  միջանցքի մասին, որը ըստ համաձայնագրի պետք է ապահովեր Լեռնային Ղարաբաղի եւ Հայաստանի միջեւ անխափան կապը:

Հայտարարագրի 7-րդ կետում  նշված էր, որ փախստականները պետք է վերադառնան  Լեռնային Ղարաբաղի տարածք, սակայն նրանք ոչ միայն չվերադարձան, այլեւ  այնտեղ մնացած  բնակչությունը եւս դարձավ փախստական:

8-րդ կետում նշված  ռազմական գերիների  փոխանակում  ոչ միայն ամբողջությամբ տեղի չունեցավ, այլ  Ադրբեջանի կողմից գերեւարված  հայ ռազամական եւ քաղաքական գործիչների թիվը  ավելացավ:

Չկատարվեց նաեւ  հայտարարգրի 9-րդ կետը, որտեղ նշվում է, որ  ՌԴ  սահմանապահ ծառայության վերահսկողության տակ  իրականացվելու է տարածաշրջանում բոլոր  տնտեսական կապերի եւ տրանսպորտային հաղորդակցությունների գործարկումը, իսկ Ադրբեջանի եւ Նախիջեւանի միջեւ կազմակերպելու է անխոչընդոտ տրանսպորտային հաղորդակցություն:

Ընդ որում, սկզբնական շրջանում Լաչինի միջանցքի աշխատանքը, ինչպես նաեւ հայ բնակչության անվտանգությունը կանոնավոր կերպով ապահովվում էր Ռուսաստանի խաղաղապահ ուժերի կողմից: Սակայն Հայաստանի ղեկավարության կողմից կատարվեցին գործողություններ, որոնք խափանեցին եռակողմ հայտարարգրի  բնականոն իրականացման ընթացքը: Հայաստանի ղեկավարությունը ակտիվորեն սկսեց Արցախի կարգավորման հարցի մեջ ներգրավվել ԱՄՆ-ին եւ Եվրամիությանը: Միարժամանակ նրանց թելադրանքով ՀՀ ղեկավարությունը, ըստ էության, տորպեդահարում էր Ռուսաստանի վերահսկողության ներքո հաղորդակցությունների բացման գործընթացը եւ ընդհանրապես ՌԴ-ի հետ հարաբերությունները: Դավաճանության գագաթնակետը հանդիսացավ Փաշինյանի հակասահմանադրական հայտարարությունները  Արցախը Ադրբեջանի մաս ճանաչելու մասին: Այդ ամենը հնարավորություն տվեց Ադրբեջանին սանձազերծել Արցախի եւ Հայաստանի դեմ նոր ագրեսիվ գործողություններ եւ, ի վերջո,  ուժով  ստիպել  Արցախի ղեկավարությանը հայտարարել, որ Արցախի Հանրապետությունը դադարեցնում է իր գոյությունը, իսկ արցախահյությանը ենթարկել բռնագաղթի: Այստեղ պետք է նշել նաեւ, որ Արցախի ղեկավարությունը նույնպես ցուցադրեց  անվճռականություն եւ չգործադրեց որեւէ իրական քայլ Արցախի ակնհայտորեն սպասվող կործանումը կանխելու համար:

Մեր Շարժման կողմից բազմիցս արված նախազգուշացումները սպասվող արհավիրքի մասին, ինչպես նաեւ դրանից խուսափելու մասին մեր նշված ճանապարհները անտեսվեցին ինչպես ՀՀ, այնպես էլ ԱՀ ղեկավարության կողմից:

Ստեղծված իրավիճակում մենք անհրաժեշտ ենք համարում բոլոր կողմերին  վերադառնալ 2020թ. նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայատարարության դրույթներին:

1. Լեռնային Ղարաբաղի տարածք վերադարձնել  բոլոր փախստականներին եւ հնարավորություն տալ նրանց տիրապետել իրենց  գույքին:
2. Լեռնային Ղարաբաղում որպես պետական իշխանություն  սահմանել  ՌԴ-ի կողմից ձեւավորված  կառավարման կոմիտե (1989թ. Վոլսկու կոմիտեի նախատիպով):
3. Իրականացնել  2020թ. նոյեմբերի 9-ի հայտարարագրի 6-րդ, 7-րդ, 8-րդ եւ 9-րդ կետերը`  ամբողջ ծավալով:
4. Մենք դիմում ենք Ռուսաստանի Դաշնության նախագահ Վլադիմիր Վլադիմիրովիչ Պուտինին, խնդրելով պաշտպանել Արցախի հայ բնակչության, որպես ԽՍՀՄ նախկին քաղաքացիների եւ դրանով իսկ Ռուսաստանի համար հայրենակիցներ հանդիսացող անձանց: Խնդրում ենք նաեւ վերականգնել Լեռնային Ղարաբաղի սուբյեկտայնությունը որպես ԽՍՀՄ  կազմում  սահմանադրական սուբյեկտի:

«ՈՒԺԵՂ ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ ՌՈՒՍԱՍՏԱՆԻ ՀԵՏ. ՀԱՆՈՒՆ ՆՈՐ ՄԻՈՒԹՅԱՆ» Շարժման գործադիր կոմիտե

9 նոյեմբերի 2023թ., Երեւան