Այսօր աղբը որպես մշակույթ են ներկայացնում. ՆԻԿՈԼ ԱՂԱԲԱԲՅԱՆ

«Իրավունքը» զրուցել է գլենդելաբնակ նկարիչ, ՀՀ մշակույթի նախարարության ոսկե մեդալակիր, Հայաստանի նկարիչների միության անդամ, ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի պրոֆեսիոնալ նկարիչների միջազգային միության անդամ ՆԻԿՈԼ ԱՂԱԲԱԲՅԱՆԻ հետ:

— Պարոն Աղաբաբյան, Գլենդելում արվեստը, գեղանկարչությունն ի՞նչ մակարդակի վրա են:

— Ոչ միայն Գլենդելում, այլ ընդհանրապես Կալիֆոռնիայում մշակույթն այսօր ավելի շատ բիզնեսի աղբյուր է հանդիսանում: Այսինքն` այս պարագայում մշակույթի մասին խոսելն այդքան էլ լուրջ չէ: Բայց, դժբախտաբար, միայն ԱՄՆ-ում չէ այդ վիճակը: Այսօր մշակույթի հանդեպ ամեն տեղ նման վերաբերմունք է: Փարիզը, որը մշակույթի մայրաքաղաքն էր, այսօր այնտեղ էլ մշակույթի նկատմամբ հետաքրքրությունն անկում է ապրում: Իսկ ստեղծագործողները բոլոր ժամանակներում ստեղծագործել են: Ուղղակի հիմա հոգեւորից հեռացնելու, մարդկանց ռոբոտացնելու համընդհանուր պրոցես է գնում: Այսօր, չգիտես ինչու, մշակույթին են վերագրում POP ART-ը, որն, ըստ իս, չի կարող մշակույթ լինել: Պոպուլյար կարող է կոշիկը կամ այլ ինչ-որ բան լինել, բայց ոչ մշակույթը: Մշակույթը պետք է մեկ քայլ առաջ ուղղորդող լինի, որի ֆունկցիան հենց այդ ուղղորդելու մեջ է: Հարյուր տարի առաջ, երբ բիզնեսը մտավ մշակույթ, սկսեց ոչնչացնել ամեն առողջ միտք: Եվ եթե նախկինում մտածում էինք, որ դա միայն բիզնեսի համար է, հիմա տեսանելի է, որ դա ե՛ւ բիզնեսի, ե՛ւ մարդկությանը հոգեւորից հեռացնելու ծրագիր է:

— Այսինքն` դուք ի նկատի ունեք գլոբալիզացիան՝ որպես ծրագի՞ր:

— Այո, եւ դա նոր երեւույթ չէ: Երկար տարիներ դրա վրա աշխատել են: Մի ժամանակ այն գալերիստները, որոնք արվեստագետների հետ աշխատում էին, իրենց բիզնեսն անում էին, բայց չէին թելադրում ինչ նկարել, ներկայացնել: Հիմա գալերիան դարձել է խանութ: Նախ ոչինչ չանելով` նկարիչներից շատ բարձր տոկոս են վերցնում, երկրորդն էլ ինչ-որ վաճառվում է, դա են մեջտեղ հանում: Եթե նախկինում գալերիան ներկայացնում էր նկարչությունը, նրա ուղղությունները, մտածողությունը լուրջ աշխատանք էր անում, ապա հիմա այնքան անհեթեթություններ փիառ արեցին եւ տեսան, որ վաճառվում է, արդեն իրենց այլեւս չի էլ հետաքրքրում, թե ինչ են ցուցադրում: Իրենց համար միայն կարեւորն այն է, թե ինչպես անեն, որպեսզի կարողանան վաճառել: Դա ապրանք են դարձնում ու վաճառում են: Եվ այդ սուտը հետաքրքրությունից զրկել է մարդկանց: Մարդիկ էլ մեղավոր չեն, որովհետեւ այնքան են սուտ խոսել, այնքան են աղբը որպես մշակույթ ներկայացրել, որ մարդիկ չեն բավարարվում: Տանում են իրենց տուն, այդ նկարներն իրենց հարմոնիայից հանում են: Ինչքան էլ որ փորձում են մարդկանց անգրագետ դարձնել, միեւնույնն է, նրանք ինտուիտիվ զգում են, եւ դա իրենց չի գրավում:

— Հայկական մշակույթի, Հայաստանում կառուցվող նոր արձանների մասին ի՞նչ կասեք:

— Այդ ամբողջն իմ ասածի շղթան է: Երբ ուզում են տրորել իրական արժեքը, բերում են կողքը կեղծ ինչ-որ բաներ եւ իրական արժեքը նսեմացնելու նպատակով ուզում են այդ հիմարությունները ներկայացնել՝ որպես արվեստ, մշակույթ: Արդյունքում այն մարդիկ, ովքեր արվեստագետ չեն, դժվար են ընկալում, թե որն է իրական մշակույթը: Ու այդպիսի «մշակույթ» ներկայացնելով` հաջողության են հասնում: Եվ դրա արդյունքում լինում է այն, ինչ-որ տեսնում ենք: Ճիշտ է, ես ԱՄՆ-ում եմ ապրում, բայց հոգով Հայաստանով եմ ապրում եւ տեսնում եմ, թե այսօր Հայաստանում ինչ է կատարվում: Բոլոր ոլորտներում, այդ թվում նաեւ` քանդակներ տեղադրելու ոլորտում, անթույլատրելի բաներ են կատարվում: Ուղղակի ցավալին այն է, որ այսօր մենք անուժ ենք: Անուժ ենք այն իմաստով, որ թելադրողը թելադրում է եւ ֆինանսավորում է հիմարություններ: Դժբախտաբար, այդ երեւույթի դեմն առնելը շատ դժվար է: Դա սկսվեց այն ժամանակներից, երբ Կասկադի տակ այդ բացօթյա ցուցադրությունները լցրեցին: Դա անտիմշակույթ է: Ես եւ մի շարք արվեստագետներ դեռ այն ժամանակ բարձրաձայնել ենք, բայց քանի որ այդ ամենն անողները մեծ ֆինանսներ ունեին, մեր ձայնն ուղղակի խլացվում էր: Հիմա էլ ներսից են փորձում անարժեք գործերը որպես մշակույթ ներկայացնել:

— Հայաստանում տեղադրվող անարժեք որեւէ գործի օրինակ կբերե՞ք:

— Վանաձորում Վիկտոր Համբարձումյանի արձանի հեղինակը չգիտեմ ով է, բայց ադպիսի դեգեներատ բաներ չի կարելի անել:

— Հեղինակը քանդակագործ Գեղամ Բեգջանյանն է, ով նաեւ Վանաձորում «Զորավար Անդրանիկ» արձանի հեղինակն է:

— Վանաձորում Անդրանիկի արձանը կառուցելու համար ես էլ եմ հովանավորել, բայց այդ արձանը նույնպես ինձ չի գոհացնում: Մի քիչ դժվար է հեղինակի հասցեին վատ բաներ ասելը, բայց ես հիմնականում խոսում եմ երեւույթների մասին: Տձեւը չի կարելի որպես կատարյալ ֆորմա մատուցել:

— Առհասարակ, ճի՞շտ եք համարում արձաններով լցնելը Երեւանը:

— Մենք հայ քրիստոնյա ենք, եւ մեր Առաքելական եկեղեցին չի ընդունում արձանապաշտությունը: Դա ավելի շատ կռապաշտություն է: Կարելի է նաեւ ինչ-որ սիմվոլներ անել: Այդքան արձաններ ունենալուն մեր կրոնը, հավատքը, մտածողությունը կողմ չէ: Գոնե պրոֆեսիոնալ մոտեցում լինի: Ինքնուս ու պրիմիտիվ մոտեցումներ են: Դրանք չես կարող համեմատել Ալեքսանդր Թամանյանի, Առնո Բաբաջանյանի արձանների հետ: Այդպիսի պրիմիտիվ, ոչ պրոֆեսիոնալ արված քանդակներ գերեզմաններում ենք տեսնում: Հիմա մեր մայրաքաղաքը գերեզմանատո՞ւն են դարձնում:

— Ասում են՝ անճաշակ արձաններն արվում են պատվիրատուի ցուցումներով: Որքանո՞վ է ճիշտ, որ արվեստագետը կուրորեն անի այն, ինչ իրեն թելադրում է պատվիրատուն: Չէ՞ որ պատվիրատուն հիմնականում այդ բնագավառի մարդ չէ եւ կարող է նաեւ սխալվել: Ի վերջո, որպես հեղինակ ներկայանալ անճաշակ արձանով, ինչ է չկորցնեն պատվիրատուին, ըստ Ձեզ, ճի՞շտ մոտեցում է:

— Պատվիրատուն, որը հեռու է արվեստից, եւ իր ունեցածը միայն փողն է, չի կարող ճաշակ թելադրել: Արվեստի պատվիրատուն պետք է լինի բարձր ինտելեկտի տեր մարդ, որը կուղղորդի արվեստը: Ես անընդունելի եմ համարում, որ արվեստագետը արձանը կամ կոթողը կերտելիս անի այն, ինչ թելադրում է պատվիրատուն: Տարիներ առաջ, երբ Ֆրանսիայում մի գալերիի հետ աշխատում էի, նա ինձ մի նախադասություն ասաց, որի համար ես կապերս նրա հետ խզեցի:

— Ի՞նչ ասաց, որի համար դադարեցրիք համագործակցել:

— Ասաց. «Այս նկարչությունը, որ անում ես, այսպիսի մոտեցմամբ շարունակիր»: Ես ասացի. «Չեղա՛վ, դուք ինձ չպետք է ասեք` ես ինչ անեմ»: Եթե խոսում ենք արվեստագետ- պատվիրատու հարաբերությունների մասին, ապա դա նաեւ արվեստագետի ազնվության մասին է խոսում: Ի՞նչ է նշանակում անհաջող գործերով փող աշխատել: Փող կարելի է ուրիշ տեղ աշխատել: Արվեստով չի կարելի փող աշխատել: Դա նորմալ չէ...

— Այսօր մեր երկրում մարդիկ շատ են հիասթափված ու տխուր: Ի՞նչ եք կարծում՝ մենք իրավունք ունե՞նք հիասթափվելու:

— Բոլոր նրանք, ովքեր առողջ են մտածում, չպետք է հիասթափվեն: Միեւնույնն է, մշակույթ ոչնչացնելու ծրագիրը գլոբալիստների մոտ չի հաջողվի: Մենք պետք է տեր կանգնենք մեր երկրին ու մշակույթին: Եվ մեր հերոսների կյանքի գնով կորցրածը պետք է այնպես անենք, որ կարողանանք վերադարձնել: Այսօր մենք հիասթափվելու իրավունք չունենք:

ՆՈՒՆԵ ԶԱՔԱՐՅԱՆ