«ԲԱԶԱՐ-ԲԼՈՏ»՝ ՀԱՅ-ՌՈՒՍԱԿԱՆ ՀԱՐԱԲԵՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԳԼԽԻՆ. Հայոց Աշխարհ

Այն, որ մենք չեղած տեղից խնդիրներ ստեղծելու հարցում գրեթե անգերազանցելի ենք, հանրահայտ է: Այդ առումով, կարծում ենք, լրացուցիչ ու թարմ օրինակ է ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղար Յուրի Խաչատուրովին մեղադրանք առաջադրելու, կալանավորելու որոշման, ապա գրավի դիմաց ազատ արձակելու, այսինքն՝ խափանման այլ միջոց կիրառելու հետ կապված պատմությունը:
   «Մարտի 1-ի» գործով կոնկրետ Յուրի Խաչատուրովին ներկայացված մեղադրանքի բովանդակության եւ քրեաիրավական բնույթի խնդիրներին այս հրապարակմամբ չենք անդրադառնա: Դրա համար կան համապատասխան գործընթացներ՝ քննություն, դատաքննություն, չհաշված փաստաբաններին եւ այլն: 
   Խոսքը առավելապես արտաքին քաղաքական խնդիրների մասին է: Այն, որ ՀԱՊԿ հիմնադիր-անդամ Ռուսաստանի պետական ու արտաքին-քաղաքական վերնախավում հիացած չեն այդ կազմակերպության գլխավոր քարտուղարի նկատմամբ իր քաղաքացիության երկրում քրեական հետապնդում իրականացնելու որոշումից թերեւս պարզից էլ պարզ է: Բայց, ամեն դեպքում, Յուրի Խաչատուրովը ՀՀ քաղաքացի է եւ որոշակիորեն նրան մեղադրանք ներկայացնել-չներկայացնելը, կալանավորել-չկալանավորելը Հայաստանի ներքին, ավելին՝ ներքին իրավական խնդիր է: 
   Ողջ հարցն այն է, թե ինչպե՛ս, քայլերի ի՛նչ հաջորդականությամբ է այդ ամենը կատարվել: Նախ՝ որպես վկա հարցաքննվելու համար Յուրի Խաչատուրովը հրավիրվում է Հատուկ քննչական ծառայություն, հետո «տեղում» նրա կարգավիճակը վկայից փոխվում է (միանգամից) մեղադրյալի, կալանավորման միջնորդություն է ներկայացվում, դատարանի որոշմամբ՝ գրավի դիմաց նա ազատ է արձակվում, հասկանալի է, բնակավայրը չլքելու պարտավորությամբ, ինչը խափանման միջոցի տեսակ է: 
   Այդ ամենը արվում է մի իրավիճակում, երբ Յուրի Խաչատուրովը ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարի կարգավիճակում է: Եվ միայն այն բանից հետո, երբ քրեական հետապնդումն իրականացված է, Հայաստանը պաշտոնապես հայտարարություն է անում, թե՝ «Հայաստանը ՀԱՊԿ գործընկեր պետություններին առաջարկել է սկսել գլխավոր քարտուղարի փոխարինման գործընթաց»: 
   Հավելենք, որ այդ ընթացքում, հուլիսի 27-ին Ռուսաստանի ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովը հեռախոսազրույց է ունենում իր հայաստանյան գործընկեր Զոհրաբ Մնացականյանի հետ: Թե հատկապես ինչն է եղել այդ հեռախոսազրույցի նյութը, հայտնի է դառնում հաջորդ օրերի տեղեկատվական արտահոսքից: 
   ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարին փոխարինելու վերաբերյալ Հայաստանի հայտարարությանը հետեւում է ռուսական ՏԱՍՍ գործակալության հուլիսի 28-ի հրապարակումը, որով ՌԴ ԱԳՆ բարձրաստիճան, բայց անանուն աղբյուրը բացատրում է իրավիճակի իրենց ընկալումը:
   Բացատրում է դիվանագիտականից նկատելիորեն դուրս եկող սահմաններում, եւ որոշակի ընկալմամբ դա կարելի է համարել հրապարակային ապտակ մեր պետության արտաքին-քաղաքական գերատեսչությանը։ 
   Ահավասիկ: Գլխավոր քարտուղարի փոխարինման վերաբերյալ ՀՀ ԱԳՆ հայտարարությունը հիշյալ անանուն աղբյուրը բնորոշել է որպես տարօրինակ, «մանավանդ որ Հայաստանում տեղի ունեցած փոփոխությունները չեն անդրադարձել Հայաստանի արտաքին-քաղաքական գերատեսչության անձնակազմի վրա, որը ոչ այնքան վաղուց ՀԱՊԿ-ին է ներկայացրել Խաչատուրովի թեկնածությունը, եւ որն, ամենակարեւորը, գերազանց գիտե ընթացակարգը, որի համաձայն Հայաստանը պետք է նախաձեռնի տվյալ պետության ներկայացուցչին գլխավոր քարտուղարի պաշտոնից հետկանչի գործընթաց»: 
   Եթե հակիրճ, ռուսական կողմը տարակուսանք է հայտնել Հայաստանի ԱԳՆ ոչ պրոֆեսիոնալ գործելակերպի վերաբերյալ: 
   Ավելին՝ ՏԱՍՍ-ի տվյալ հրապարակման մեջ, հիշյալ աղբյուրի մեջբերված խոսքում նշված է. «Եթե Երեւանում որոշել են, որ տվյալ պաշտոնում պարոն Խաչատուրովի գտնվելը իրենց ձեռնտու չէ, ապա Հայաստանից պետք է ՀԱՊԿ-ը համապատասխան գրավոր ծանուցում ստանա, եւ միայն դրանից հետո կսկսվի պաշտոնական ընթացակարգը (պրոցեդուրան), ու ոչ թե՝ փոխարինման, այլ գլխավոր քարտուղարի լիազորությունների դադարեցման»: 
   Հայաստանի ԱԳՆ-ն, իհարկե, անպատասխան չթողեց այս հրապարակումը, եւ նույն հուլիսի 28-ին, կեսգիշերին մոտ, տարածվեց պատասխան՝ նման ձեւաչափով: Մասնավորապես. «Ոչ արդյունավետ ենք համարում հրապարակային քննարկումներն ու պարզաբանումները ՀԱՊԿ-ի կանոնադրության, ընթացակարգերի կանոնների եւ այլ փաստաթղթերի վերաբերյալ, որոնք մեզ շատ լավ հայտնի են, եւ որոնց խիստ համապատասխանության պայմաններում Հայաստանը կառուցում է համագործակցությունը ՀԱՊԿ շրջանակում»,- «Ինտերֆաքս» գործակալությանն ասել է Երեւանում բարձրաստիճան դիվանագիտական աղբյուրը՝ մեկնաբանելով ՏԱՍՍ-ի վերոնշյալ հրապարակման մեջ արտացոլված գնահատականները: 
   «Մեր ռուս գործընկերների հետ ունենք կառուցողական եւ բովանդակային երկխոսություն երկկողմ եւ բազմակողմ օրակարգի բոլոր ուղղություններով, որն իրականացվում է հայ-ռուսական դաշնակցային հարաբերությունների ոգուն համապատասխան եւ շփման վստահելի կայացած խողովակներով»,- ասել է Հայաստանի անանուն բարձրաստիճան դիվանագետը: 
   Բանը, սակայն, սույն «փոխհրաձգությամբ» չավարտվեց: Ռուսաստանի ԱԳՆ-ն արդեն ուղղակի տեքստով հայտարարեց, որ ՀԱՊԿ ընթացակարգերի համաձայն, հենց հայկական կողմը պետք է նախաձեռնի կազմակերպության գլխավոր քարտուղարի պաշտոնից իր քաղաքացու հետկանչը: Ու ընդգծվել է, որ դրա մասին ՌԴ ԱԳ նախարարը նշել է Զոհրաբ Մնացականյանի հետ հուլիսի 27-ին ունեցած հեռախոսազրույցի ընթացքում: 
   Թվում է, թե ինչ մի հարց է, չէ՞: Ընթացակարգերի ու քայլերի տրամաբանության տեսանկյունից: Ու գոնե ձեւական առումով, Ռուսաստանի ԱԳՆ ասածը նույնպես ընկալելի է: Ի վերջո, ո՞րն է հարցը: Հայաստանի քաղաքացին միջպետական կազմակերպության գլխավոր քարտուղարն է: Բայց Հայաստանը, ի դեմս ՀՔԾ-ի, նրա դեմ քրեական հետապնդում է սկսում: 
   Տրամաբանությունը հուշում է, որ Հայաստանը նախ պետք է այդ պաշտոնից հետ կանչի իր ներկայացուցչին, ի լրումն ամենի՝ ինքն իրեն արտաքին-քաղաքական առումով հիմար ու տհաճ վիճակի մեջ չդնելու համար: Եվ այն բանից հետո, երբ Յուրի Խաչատուրովն այլեւս ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարը չէ, սկսի նրա քրեական հետապնդումը (մեղադրանք, կալանավորում եւ այլն): 
   Իրոք, առնվազն տարօրինակ է գործողությունների հաջորդականությունը, մանավանդ շախմատ խաղացող պետության համարում ունեցող մեր երկրի դեպքում: Թեպետ շախմատն անցյալում է: Ներկայիս թավշահեղափոխական կառավարիչների շրջանում ավելի հարգի է «բազար-բլոտը»: Ու իրենց թվում է, թե կարող են արտաքին-քաղաքական հիմնական գործընկերներից մեկի հետ «խաղալ» բլոտային տրամաբանությամբ, մոտավորապես այսպես՝ «ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարի հարցը «կապույտ»... քուանշ... սրած»: 
   Ի դեպ, կարծում ենք, չարժե այս առումով բոլոր նետերն ուղղել Զոհրաբ Մնացականյանի վրա: Նա իսկապես պրոֆեսիոնալ է, որը հայտնվել է սեփական ամբիցիոզությունից շնչահեղձ լինող ոչ պրոֆեսոնալ կառավարիչների հյուսած ծուղակում եւ փորձում է այս անդուր ջրերից երկիրը գոնե կիսաչոր դուրս բերել: Չմոռանանք, որ ԱԳ նախարարն ընդամենը պետության ղեկավարի հանձնարարությունները կատարողն է: Իսկ պետության ղեկավարը՝ գիտեք, թե ով է: 
   Ասե՞լ է՝ Խաչատուրովին բռնեք: ՀՔԾ-ն «բռնել» է: ԱԳՆ-ն էլ հայտնվել է ռուս գործընկերներին երկար-բարակ բացատրություններ տալու անհրաժեշտության ու նաեւ՝ անախորժ դրության մեջ: 
   Բայց դա մանրուք է այն բանի համեմատությամբ, որ «չեղած տեղից» խնդիր է հարուցվում հայ-ռուսական հարաբերությունների ու դրանց հետագա ընթացքի համար: Ի վերջո, քրեական հետապնդում է իրականացվում հայ-ռուսական հարաբերությունների կողմնակից գործիչների նկատմամբ, ու ինչ էլ Երեւանից ասեն, Մոսկվայում այդ ամենին, նաեւ՝ ասողներին, խեթ-խեթ են նայելու:
   Ըստ որում՝ մի իրավիճակում, երբ առանց այդ էլ առանձնապես վստահություն չէին տածում: