Ի՞նչ էր իրականում իրենից  ներկայացնում «Գերտրուդա» օպերացիան

Ինչ էր իրականում իրենից ներկայացնում Հայրենական մեծ պատերազմի ժամանակ նացիստների «Գերտրուդա» անունով օպերացիան, որն, ըստ Վազգեն Սարգսյանի անվան ռազմական ակադեմիայի Հրամանատարաշտաբային ինստիտուտի պետ, ՊՆ նախկին մամուլի խոսնակ Արծրուն Հովհաննիսյանի, նախատեսում էր գերմանական բանակի կողմից Թուրքիայի գրավում եւ պատմական Հայաստանի վերադարձ հայերին, «Իրավունք»-ը պարզել է Միջինարեւելյան ուսումնասիրությունների կենտրոնի տնօրեն, թուրքագետ ՏԻՐԱՆ ԼՈՔՄԱԳՅՈԶՅԱՆԻՑ:

— Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին նացիստական Գերմանիան որդեգրել էր մի ռազմավարություն, որը ենթադրում էր տարբեր ազգությունների ներգրավումը սեփական շահերին ծառայեցնելու նպատակով։ Հիտլերյան վարչակարգը տարբեր ազգերից կազմված կամավորական միավորումներ էր ձեւավորում, որոնցից յուրաքանչյուրին առաջարկվում էին գայթակղիչ խոստումներ՝ անկախություն, ազգային պետության վերականգնում կամ բարելավված վիճակ գերի ընկած զինվորների համար։

Այդ խմբերում ընդգրկված էին հայեր, վրացիներ, չեչեններ, դաղստանցիներ, ադրբեջանցիներ եւ նույնիսկ թուրքական համայնքներ։ Հատկապես հայերին խոստացվել էր, որ եթե պատերազմում Գերմանիան հաղթանակ տանի, ապա հայկական անկախ պետությունը կվերականգնվի  այն տեսքով, ինչպիսին հայ ժողովուրդը երազել էր։ Նմանատիպ խոստումներ էին տրվել նաեւ վրացիներին, թուրքերին ու ադրբեջանցիներին։ Սակայն, իրականությունն այլ էր։ Այդ խոստումներն, ըստ էության, ծառայել էին միայն որպես քաղաքական գործիք՝ մարդկանց շահագրգռելու եւ նրանց միջոցով պատերազմական շահերն առաջ տանելու համար։ Իրական վստահություն այդ խոստումների նկատմամբ դժվար էր ունենալ, քանի որ նացիստական ռեժիմի նպատակները հիմնականում սեփական գերակայության ապահովումն էին։

Հայ կամավորների մասնակցությունն այս նախաձեռնություններին հիմնականում պայմանավորված էր հումանիստական դրդապատճառներով։ Հայ կամավորները համագործակցում էին նացիստների հետ՝ փորձելով օգնել գերմանական ճամբարներում գտնվող հայ ռազմագերիներին։ Նրանց գործողությունների հիմնական նպատակն էր բարելավել հայրենակիցների վիճակը՝ ազատելով նրանց անմարդկային պայմաններից, ապահովելով նրանց հաց ու հագուստ եւ որոշ դեպքերում՝ նույնիսկ վերադարձնելով ավելի անվտանգ վայրեր։

Հենց սա էր հայերի գլխավոր շարժիչ ուժը՝ ոչ թե նացիստական գաղափարախոսությանը հավատալը, այլ սեփական ժողովրդին  ֆիզիկական ոչնչացումից փրկելու ձգտումը։ Այս ամենը եւս մեկ վկայություն է այն բանի, թե ինչպես պատերազմական պայմաններում քաղաքական շահերն օգտագործվում էին` որպես մարդկանց կյանքերի վրա ազդելու միջոց։

ԴԻԱՆԱ ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ