Ոչ մի Փարաքար եւ Գյումրի ի վիճակի չեն փոխել ընդհանուր քաղաքական մթնոլորտը Հայաստանի մնացորդում. Շաքարյանց

Գյումրիում կայացած ՏԻՄ ընտրությունների արդյունքում ստեղծված իրավիճակը շարունակում է մնալ հանրային ուշադրության կենտրոնում: Այս մասին «Իրավունք»-ը զրուցել է անկախ քաղաքագետ, վերլուծաբան ՍԵՐԳԵՅ ՇԱՔԱՐՅԱՆՑԻ հետ:

— Ըստ Ձեզ` Գյումրիում կայացած ընտրությունները ներքաղաքական ի՞նչ ազդեցություն կարող են ունենալ:

— Կարծում եմ՝ տեղական ընտրություններն ունեն մեծ նշանակություն ոչ միայն յուրաքանչյուր քաղաքում, այլ նաեւ ողջ Հայաստանի քաղաքական եւ սոցիալական զարգացման համար։ Դրանք կարեւոր դեր են խաղում երկրի ներքին քաղաքական համակարգի ձեւավորման մեջ, քանի որ տեղական ընտրությունների միջոցով որոշվում են այն մարդիկ, ովքեր կառավարման պատասխանատվություն են ստանձնում՝ ղեկավարելով որոշակի տարածքներ։

Հատկապես այն քաղաքներում, որտեղ բնակչությունը շատ է, ընտրությունները կարող են մեծ ազդեցություն ունենալ ոչ միայն քաղաքային կառավարման արդյունավետության վրա, այլ նաեւ ամբողջ տարածաշրջանի զարգացման գործում։ Այսպիսով, ճիշտ եւ արդար տեղական ընտրությունները ոչ միայն բարելավում են քաղաքային կառավարման գործընթացները, այլ նաեւ նպաստում են բազում ենթակառուցվածքների եւ սոցիալական ծրագրերի իրականացմանը, որոնք ազդում են ողջ տարածաշրջանի բարեկեցության վրա։

Տեղական ընտրությունները նաեւ ունեն ազդեցություն քաղաքական մթնոլորտի ձեւավորման վրա։ Երբ տեղի են ունենում ընտրություններ, այն կարող է նպաստել քաղաքական տարբեր ուժերի առողջ մրցակցության ձեւավորմանը, ինչը կօգնի նոր գաղափարների եւ նախաձեռնությունների առաջացմանը։ Այսպիսով, տեղական ընտրությունները ոչ միայն ազդում են փոքր համայնքների վրա, այլ նաեւ կարող են ունենալ երկարաժամկետ ազդեցություն ողջ երկրի կառավարման եւ զարգացման վրա։ Դրանք են, որ ապահովում են քաղաքացիների մասնակցությունը եւ նրանց ձայները լսելի դարձնում, ինչը հենց ժողովրդավարության հիմքն է։

— Իսկ Ձեր նշածն ինչպե՞ս կբացատրեք:

— Օրինակ, եթե վերադառնանք 2018 թվականի Հայաստանում տեղի ունեցած իրադարձություններին, կտեսնենք, որ որոշակի շրջանակներ եւ քաղաքական ուժեր իշխանափոխության հարցում բավականին բացասական ու զգուշավոր մոտեցում էին ցուցաբերում։ Նրանք իշխանափոխությունը համարում էին ոչ թե մի ժողովրդի բնական պահանջ, այլ ընդամենը քաղաքական գործընթաց, որը կարող է վտանգավոր հետեւանքներ ունենալ։ Սակայն, եթե ուշադիր լինենք, ապա պետք է հասկանանք, որ իշխանափոխությունը երբեք չի սկսվում այն ձեւով, ինչպես, ըստ էության, մարդիկ սովորաբար սպասում են։ Երեւանը` որպես երկրի մայրաքաղաք, պետք է լինի այն կենտրոնը, որտեղ տեղի կունենան իսկական, էական փոփոխությունները, այլ ոչ թե` Գյումրիում կամ էլ Փարաքարում: Սա մի կարեւորագույն հանգամանք է, որի մասին չենք կարող չհիշատակել, քանի որ միայն մայրաքաղաքն է, որն իր բեռը կարող է վերցնել՝ ինչպես փոփոխությունների իրականացման, այնպես էլ դրանց հետեւանքների կառավարման մեջ։

— Իսկ որքանո՞վ հնարավոր կլինի դրական փոփոխությունների հասնել:

— Իհարկե, դժվար է վերջնականապես ասել, թե որքանով հնարավոր կլինի դրական փոփոխությունների հասնել, հատկապես, երբ հիշում ենք նախորդ տարիների ընթացքում տեղի ունեցած Արցախի հակամարտության եւ այլ քաղաքական ու սոցիալական խնդիրների շուրջ ստեղծված իրավիճակները։ Այստեղից գալիս ենք այն մտքին, որ ազատությունը ու փոփոխությունը չեն կարող դիտարկվել միայն մեկ կողմից, մեկ կերպով: Դրանք պետք է լինեն բազմակողմանի, համապարփակ եւ համաձայնեցված, քանի որ հասարակության բոլոր շերտերն ունեն իրենց պահանջներն ու ակնկալիքները։

Եթե խոսենք Գյումրիի մասին, պետք է նշենք, որ այս քաղաքում առկա են ոչ միայն սոցիալական, այլ նաեւ քաղաքական ու մշակութային բարդություններ։ Գյումրին, որը երկընտրանքի մեջ է՝ լինելով Հայաստանի երկրորդ մեծ քաղաքը, գտնվում է մի իրավիճակում, որտեղ նաեւ պետական կառավարման, ինչպես նաեւ տեղական իշխանությունների գործունեությունը՝ մարդկանց կյանքի որակի բարելավման հարցում, արժանացել է որոշակի դժգոհությունների։ Այս դժգոհություններն ու պահանջները կարող են անհանգստություն առաջացնել, եթե դրանք չեն լուծվում համապատասխան ժամանակին ու արդյունավետ ձեւով։

Գյումրիի պատմությունն ու ներկայիս իրավիճակը հաճախ կրում են զգալի մարտահրավերներ, որոնք ձեւավորում են քաղաքի ճակատագիրը։ Այս քաղաքը հիշեցնում է իր անցյալը, երբ տեղի են ունեցել ողբերգական ու կործանարար դեպքեր, որոնք կտրուկ ազդեցություն են թողել համայնքի վրա։ Հատկապես 1988 թվականի երկրաշարժը, որը քաղաքին ծանր հարված հասցրեց, այն խորը հետքեր թողեց քաղաքի բնակչության հոգեբանության ու սոցիալական իրավիճակի վրա։ Այս աղետը լուրջ փոփոխություններ առաջացրեց, եւ այդ օրերից ի վեր քաղաքը պայքարում է վերականգնման համար։ Երկրաշարժի հետեւանքները դեռ շարունակվում են, ու մարդիկ, որոնք կորցրել են իրենց հարազատներին ու ունեցվածքը, դեռ տառապում են հոգեբանական ծանր հետեւանքներով, որոնք խոչընդոտում են նրանց լիարժեք բարեկեցությանը։

Այսօր շատ գյումրեցիներ չեն կարողացել հաղթահարել լուրջ տնտեսական ու սոցիալական խոչընդոտները, ինչը հանգեցնում է բացասական սոցիալական մթնոլորտի։ Քաղաքում կուտակված լարվածությունը արտահայտվում է տարբեր ոլորտներում՝ սոցիալական անհավասարություն, գործազրկություն ու հանրային դժգոհություն։ Այս ամենը զգալի ազդեցություն ունի նաեւ տեղական ընտրությունների վրա։ Շատ բնակիչներ, ովքեր դեռ չունեն սոցիալական կայունություն ու հոգեբանական աջակցություն, հաճախ դժվարանում են կողմնորոշվել քաղաքական ընտրություններում։ Նրանք ենթարկվում են բացթողումներին ու դժվարություններին, որոնք բացասաբար են անդրադառնում ընտրական պրոցեսի արդարացիությանը։ 

Այս համատեքստում, կարեւորվում է քաղաքի սոցիալական, հոգեբանական ու տնտեսական ասպեկտների խորքային վերլուծությունը, ինչը թույլ կտա հասկանալ, թե ինչպես են այս բոլոր գործոնները ազդում տեղական ընտրությունների վրա։ Գյումրիի բնակիչները պետք է չմոռանան իրենց անցյալը, որպեսզի կարողանան միաժամանակ պայքարել ներկայիս մարտահրավերների դեմ՝ ստեղծելով ավելի կայուն ու բարեկեցիկ ապագա։

— Ըննդիմության միավորմամբ՝ արդյո՞ք Գյումրին կդառնա պատմական եւ սոցիալական հենքի վրա զարգացող քաղաք:

— Գյումրին, որը հայտնի է իր պատմական ծանր բեռով, դեռեւս շարունակում է պահպանել ազգայինը, որը դրսեւորվել է հատկապես պատերազմների եւ դժվարին ժամանակների ընթացքում։ Այսօր, սակայն, քաղաքը կանգնած է նոր մարտահրավերների առաջ, որոնք պահանջում են ուշադրություն եւ համապատասխան ռազմավարություն։ Պատմական եւ սոցիալական խնդիրները, որոնք միշտ ի հայտ են գալիս տարբեր ժամանակներում, շարունակում են ազդեցություն ունենալ քաղաքի վրա։ Եվ չնայած այս ամենին՝ անհրաժեշտ է կենտրոնանալ քաղաքի զարգացման եւ բարելավման վրա՝ հաշվի առնելով սոցիալական եւ տնտեսական վիճակը։

ԴԻԱՆԱ ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ