Երգչուհի Էնջլը պատրաստվում է կազմակերպել հայտնի տատիկի ցուցահանդեսը. ով է նա

Հիշո՞ւմ եք լուսահոգի Վարդուհի Վարդանյանի «Հայաստան» երգի տեսահոլովակը` Լուսինե Մարտիրոսյանի ռեժիսուրայով, որտեղ մոր կերպարը կերտել է անչափ հայեցի դիմագծերով մի կին՝ իր մեջ ամփոփելով հայուհու ողջ ցավը, կարոտը, տառապանքը: Այո՛, նրա հայացքը դաջվեց ամենքիս հիշողության մեջ, բայց այսօր քչերը գիտեն, որ այդ հայուհին նկարչուհի ԼԻԴԱ ԳԵՎՈՐԳՅԱՆՆ է, ով օրերս բոլորեց 84-ամյակը: Տիկին Լիդայի ընտանիքը մի ողջ աստղաբույլ է: «Իրավունք»-ի հետ զրույցում նա պատմեց դստեր՝ հայտնի ռեժիսոր Լուսինե Մարտիրոսյանի, թոռան՝ ռեժիսոր, երգչուհի Էնջլի եւ, իհարկե, ամուսնու՝ անվանի կինոռեժիսոր Էռնեստ Մարտիրոսյանի մասին: Իսկ մենք պնդեցինք՝ նախ պատմել իր անցած ստեղծագործական բեղուն տարիների մասին:

«ԱՎԳՈՅԻ ԱՎՏՈՄՈԲԻԼ»-ՈՎ ՄՈՒՏՔ ԳՈՐԾԵՑԻ «ՀԱՅՖԻԼՄ»

— Տիկին Լիդա, ո՞ր տարիքից սկսեցիք նկարել եւ ինչպե՞ս եկաք այն որոշման, որ պետք է դառնաք նկարչուհի:

— Նկարիչ չեն դառնում կամ որոշում դառնալ, նկարիչ ծնվում են: Բոլոր տարիքներում նկարել եմ: Նույնիսկ շատ վաղ տարիքից էի նկարում, ցեխից քանդակներ էի անում: Դպրոցում ծաղրածուներ էի նկարում ու նվիրում էի: Առհասարակ, այդպիսի նպատակ չի եղել՝ նկարիչ դառնալ, ճարտարապետ էի ցանկանում դառնալ: Գնացի թատերականի նախապատրաստականը, սակայն այնտեղ ընկերներս համոզեցին, ասացին մնա նկարիչ՝ դու նկարիչ ես: Ի դեպ, կուրսում միակ աղջիկն էի՝ բոլորը տղաներ էին:

— Դուք անուրանալի ներդրում եք ունեցել «Հայֆիլմ» կինոստուդիայում ու հայկական կինոարտադրությունում՝ որպես բեմադրող նկարիչ: Կպատմե՞ք այդ տարիների մասին:

— Ես արժանացել եմ ՀՀ մշակույթի նախարարության ոսկե մեդալ մրցանակի, տարբեր պետական պարգեւատրումների, սակայն առավել մեծ կոչումը համարում եմ հասարակության վերաբերմունքն այն մնայուն արժեքներին, որոնք, որպես կինոնկարիչ, փոխանցել եմ սերունդներին: Առաջին ֆիլմս, որով սկսեցի, Դիմակ Եսայանի «Ավգոյի ավտոմոբիլն» էր, դրանով մուտք գործեցի «Հայֆիլմ»: Հետո Էռնեստ Մարտիրոսյանն ինձ հրավիրեց Օդեսա՝ միասին աշխատելու «Ուղղագիր» ֆիլմում: Այնուհետ Էռնեստը առաջարկ ստացավ նկարելու «Սարոյան եղբայրները», որն այդ ժամանակ կոչվում էր «Նույն հարկի տակ»: Այդ ընթացքում մենք հասցրել էինք ամուսնանալ եւ մեր առաջնեկն ունենալ՝ Սաշային ու, բնականաբար, ես չէի աշխատում: Այնուհետ Առնոլդ Աղաբաբովն ինձ հրավիրեց, որպես գլխավոր նկարիչ, աշխատել «Շեկ ինքնաթիռ» ֆիլմում, որտեղ գլխավոր դերակատարը Կարեն Ջանիբեկյանն էր: Այդպիսով՝ իմ ջանասիրության շնորհիվ հրավերները շատացան:

«ԴՈՎԼԱԹՅԱՆԻ «ԿՈՇՄԱՐ»-ՈՒՄ ՆՈՒՅՆԻՍԿ ԵՍ ԵՄ ԴԵՐ ՈՒՆԵՑԵԼ»

— Այդ տարիները, կարծես, «Հայֆիլմ»-ի ոսկե շրջանն էր: Ո՞ր ֆիլմը կառանձնացնեք, որի վրա աշխատել եք:

— Ամենից կառանձնացնեմ «Նահապետ» ֆիլմը, որը համարում եմ իմ հաջողած ֆիլմերից մեկը: Արդեն երկրորդ երեխաս՝ Լուսինես, ծնվել էր, ով նկարվեց «Նահապետ»-ում՝ կրտսեր աղջկա կերպարում: Այնուհետ եղավ «Կտոր մը երկինքը»՝ Մալյանի հետ, «Ճերմակ անուրջները»՝ Սերգեյ Սարյանի հետ, որոնք մեր դասական ֆիլմերն են: Ավելի ուշ արդեն Աղաբաբովի հետ «Որտեղ էիր, մարդ Աստծո» ֆիլմի վրա աշխատեցի: Ամուսնուս՝ Էռնեստ Մարտիրոսյանի հետ նկարեցինք «Ատամնաբույժն արեւելյանը»: Դա կառանձնացնեմ նրանով, որ մյուզիքլ էր եւ մեծ հնարավորություն տվեց ինձ արտահայտվել գունային երանգներով, գեղեցիկ զգեստներով, որը տարբերվում էր մնացած ֆիլմերից: Կարճ ֆիլմեր էլ ենք նկարել՝ «Ախթամար» եւ այլն: Այնուհետ Վիգեն Չալդրանյանի հետ նկարեցինք «Լռության սիմֆոնիան», Խզմալյանի հետ՝ «Սեւ ու սպիտակը», «Արշակ Երկրորդ» ֆիլմ-օպերան, հետո Դովլաթյան Միկայի «Կոշմարը» , որտեղ նույնիսկ ես եմ դեր ունեցել՝ մարմնավորելով մի սեւազգեստ կնոջ: Երբ «Հայֆիլմի» համար սկսվեց ծանր ժամանակաշրջան, Էռնեստ Մարտիրոսյանը, Քարամյանը եւ Ներսես Հովհաննիսյանը որոշեցին նկարել «Բումերանգը»` աղջկաս հետ՝ ռեժիսոր Լուսինե Մարտիրոսյանի: Նրա հետ տարբեր նկարահանումներ կատարեցինք թե՛ պետական- մշակութային, թե՛ տեսահոլովակային եւ այլն:

— Ձեր ամուսնու՝ մեծանուն ռեժիսոր Էռնեստ Մարտիրոսյանի հետ հե՞շտ էր աշխատել:

— Ամենից բարդը հենց նրա հետ էր աշխատելը, որովհետեւ անզիջող էր, ու անկախ այն հանգամանքից, որ ամուսինս էր, միեւնույնն է, պահանջկոտ էր ու սխալներ չէր հանդուրժում:

«2,5 ՏԱՐԵԿԱՆ ԷՐ ԱՂՋԻԿՍ, ԵՐԲ ՆԿԱՐՎԵՑ ԱՂԱԲԱԲՈՎԻ «ՇԵԿ ԻՆՔՆԱԹԻՌՈՒՄ»

— Միեւնույն ժամանակ լինել մայր, կին, պահանջված կինոնկարիչ, դժվար չէ՞ր՝ այն էլ այդ տարիներին:

— Իսկապես մայրությունը մի երկու տարի խանգարեց ինձ, սակայն միաժամանակ աշխատում էի: Հետաքրքիրն այն է, որ աղջիկս մեծացավ կինոյում: Երկուսուկես տարեկան էր Լուսինեն, երբ ինքը նկարվեց Աղաբաբովի «Շեկ ինքնաթիռում»: Հետագայում արդեն ինձ հետ միասին ամենուր էր, օգնում էր ինձ, ու այդպես նա ընտրեց ռեժիսորի ուղին, որը դարձավ նրա կյանքի իմաստը, ինչպես նաեւ թոռնուհիս՝ երգչուհի Էնջլն է նաեւ ռեժիսոր ու դերասան:

— Դուք նաեւ դասավանդել եք…

— Դասավանդում էի Թատերական ինստիտուտում: Բայց քանի որ այդ տարիներին չկար համապատասխան գրականություն, ստիպված եղա ինքս հնարել ու դասավանդեցի ռեժիսորներին, նկարիչներին եւ այլոց:

«ԹԱՏՐՈՆՆ ԱՆԿԱԽ Է, ԻՍԿ ԿԻՆՈՆ ՆԱԵՎ ՊԻՏԻ ԿԱՐՈՂԱՆԱՍ ՎԱՃԱՌԵԼ»

— Մինչ օրս նկարում եք, ինչո՞ւ ցուցահանդեսով չեք ներկայանում հասարակությանը:

— Բազմիցս ներկայացել եմ ցուցահանդեսներով ՝ 60-90 ականներին, սակայն հիմա գուցե տարիքն է, կենցաղն է, չգիտեմ… Առհասարակ, ցուցահանդեսները պայմանական են, չեմ տեսնում այդպիսի սեր դեպի նկարչությունը: Ես ինքս հետեւում եմ ցուցահանդեսներին ու պետք է ցավով արձանագրեմ, որ այն հաճախականությունը չկա: Սակայն թոռնուհիս պլանավորում է ցուցահանդես կազմակերպել ե՛ւ Հայաստանում, ե՛ւ ԱՄՆ-ում:

— Ինչպե՞ս կգնահատեք այժմյան հայկական կինոն, առհասարակ՝ հայ մշակույթը:

— Ինչպե՞ս գնահատեմ, երբ ինքս կինոյի մեջ եմ, բայց նաեւ պիտի ասեմ, որ կինոմշակույթը մեռավ Մալյանի, Դովլաթյանի հետ... Հիմա «կինոմշակույթը» սերիալային է դարձել, այն ես չեմ համարում կինոմշակույթ: Շատ լավ դերասաններ կան, որոնք աշխատանք չունեն: Թատրոնում գոնե կա թատերական մշակույթ, որովհետեւ թատրոնն անկախ է, իսկ կինոն նաեւ պիտի կարողանաս վաճառել: Ինչ վերաբերում է առհասարակ մշակույթին, ապա պիտի ասեմ, որ մեր նկարչությունը շատ լավ վիճակում է՝ բավականին մրցունակ է ողջ աշխարհում: Էլ չասեմ, որ կան ճյուղեր հեռուստատեսությունում, որտեղ Հայաստանը շատ բարձր դիրքերում է: Խնդիրը հայ կինոյի մեջ է, որովհետեւ կինոն սինթետիկ է: Կինոյում սցենարը պիտի բարձր որակով լինի, էլ չասեմ, որ գումար պիտի լինի լավ դերասանի համար:

— Ամփոփելով մեր զրույցը՝ ի՞նչ խորհուրդ կտաք սկսնակ նկարիչներին:

— Շատ աշխատեն: Հնարավորինս շատ նկարեն, կատարելագործվեն…

ՆԱՆԱ ՍԱՐԳՍՅԱՆ