Նիկոլը` միաժամանակյա երկկողմ ճնշման տակ

Դեռ մինչ վեր­ջին մոս­կո­վյան այ­ցը Նի­կոլն ին­քը խոս­տո­վա­նեց, որ հա­սել է գրե­թե զրո­յա­կան մա­նեւ­րա­կա­նու­թյան, այ­սինքն` ի­րոք կանգ­նած է «կա՛մ-կա՛մ» հրա­մա­յա­կա­նի ա­ռաջ եւ ստիպ­ված է այդ «կամ»-երից՝ ԱՄՆ-ի պա­հան­ջած «խա­ղա­ղու­թյան պայ­մա­նա­գի­րը» կամ ռուս­նե­րի կո­մու­նի­կա­ցի­ոն հա­մա­ձայ­նա­գի­րն ընտ­րե­լու ա­ռաջ: Ա­րեւ­մուտ­քը, գրո­հի կի­զա­կե­տում ու­նե­նա­լով բրի­տա­նա­ցի­նե­րին, ար­դեն գրե­թե բա­ցա­հայտ է պա­հան­ջում` ոչ մի վե­րահս­կո­ղու­թյուն ռուս­նե­րին չտալ: Մի­ա­ժա­մա­նակ, մոս­կո­վյան վեր­ջին ե­ռա­կողմ հան­դիպ­մա­նը Պու­տինն ու­ղիղ  տե­քստով հայ­տա­րա­րեց, որ կո­մու­նի­կա­ցի­ա­նե­րի խնդի­րը գործ­նա­կա­նում լուծ­ված է, մնում են տեխ­նի­կա­կան մանր-մու­նր հար­ցեր, եւ ի պա­տաս­խան, Նի­կո­լի դրա­կան լռու­թյու­նը ցույց տվեց, որ կու­լո­ւա­րա­յին քննար­կում­նե­րում նրան տե­ղը-տե­ղին բա­ցատ­րել են, որ ոչ թե լոն­դո­նյան, այլ այդ սցե­նա­րով է պետք ա­ռաջ գնալ:

ԻՆՉ ՈՒ­ՆԵՆՔ ԱՅՍ ՊԱ­ՀԻՆ

Սրա­նից հե­տո Նի­կո­լի մա­նեւ­րա­կա­նու­թյունն էլ ա­վե­լի փա­կու­ղա­յին դար­ձավ, երբ Բաք­վից ե­կավ հստակ տե­սա­կետ: Այ­սինքն, որ­քան էլ Ա­լի­եւն ա­մեն քայ­լի «Զան­գե­զու­րի մի­ջանց­քից» է խո­սում` դրա թուրք-ազե­րի­ա­կան տրա­մա­բա­նու­թյամբ, սա­կայն փոխ­վար­չա­պետ­նե­րի ե­ռա­կողմ խմբի ադր­բե­ջա­նա­կան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ Շա­հին Մուս­տա­ֆա­ե­ւը պարզ հայ­տա­րա­րեց, որ գոր­ծարկ­ման դեպ­քում Մեղ­րի­ի հատ­վա­ծում «հսկո­ղու­թյուն, հա­մա­ձայն 2020 թվա­կա­նի նո­յեմ­բե­րի 10-ի ե­ռա­կողմ հայ­տա­րա­րու­թյան, քա­ղա­քա­ցի­նե­րի, տրանս­պոր­տա­յին մի­ջոց­նե­րի եւ ապ­րանք­նե­րի ա­նար­գել տե­ղա­շար­ժը կազ­մա­կեր­պե­լու նպա­տա­կով կի­րա­կա­նաց­վի Ռու­սաս­տա­նի ԱԴԾ սահ­մա­նա­պահ ծա­ռա­յու­թյան կող­մից»:

Թե­եւ այդ խմբում նրա գոր­ծըն­կեր Մհեր Գրի­գո­րյա­նը շտա­պեց ար­ձա­գան­քել, թե նման պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյուն չու­նեն, սա­կայն դա էլ ա­վե­լի տա­րօ­րի­նակ դարձ­րեց Նի­կո­լի վի­ճա­կը: Այդ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյու­նը ոչ թե փոխ­վար­չա­պետ­նե­րի խմբի գործն է, այլ այն ֆիքս­ված է նո­յեմ­բե­րի 9-ի հա­մա­ձայ­նու­թյամբ: Այ­սինքն, այլ տար­բե­րակ չու­նե­նա­լով, Գրի­գո­րյա­նը այդ փաս­տաթղ­թի վրա դրված Նի­կո­լի ստո­րագ­րու­թյու­նը կաս­կա­ծի տակ ա­ռավ: Նկա­տենք, մինչ այդ Նի­կո­լը Պու­տի­նի հետ հան­դի­պել էր Մոսկ­վա­յում, ա­պա` Սո­չի­ում եւ, դա­տե­լով Պու­տի­նի հայ­տա­րա­րու­թյու­նից, թե` մնա­ցել են տեխ­նի­կա­կան հար­ցեր, են­թադ­րե­լի է, որ Նի­կո­լը նրան կոնկ­րետ խոս­տում­ներ է տվել: Իսկ ա­հա Գրի­գո­րյա­նը, ա­վե­լի ճիշտ` նրա մի­ջո­ցով Նի­կո­լը ա­սե­լով, թե վե­րահս­կո­ղու­թյան հար­ցում պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյուն չկա, ինչ է, խոս­տո­վա­նում է, որ Պու­տի­նին խա­բե՞լ է: Նման է, քա­նի որ դրան էլ գու­մար­վեց Լոն­դո­նից վե­րա­դար­ձած Ա­լեն Սիմո­նյա­նի հայ­տա­րա­րու­թյու­նը, թե` ի­րենց ո­րո­շե­լիքն է` ում կտան կա­ռա­վա­րու­թյու­նը, ե­թե ան­գամ դա հա­կա­սի նո­յեմ­բե­րի 9-ի հա­մա­ձայ­նագ­րին:

Այս ամ­բողջ խա­ղը Նի­կո­լին դրեց բարդ վի­ճա­կում: Այ­սինքն, հի­մա նա պետք է ու­ղիղ տեքս­տով հայ­տա­րա­րի` շա­րու­նա­կո՞ւմ է ա­ռաջ գնալ նո­յեմ­բե­րի 9-ի հա­մա­ձայ­նագ­րով, եւ, մաս­նա­վո­րա­պես, եր­կա­թու­ղու ռու­սա­կան վե­րահս­կո­ղու­թյան դրույ­թով, թե՞ Պու­տի­նի հետ աշ­խա­տանք­նե­րում «բլեֆ­նե­րի» մեջ է ե­ղել` ի­րա­կա­նում աշ­խա­տե­լով դեռ ան­ցած տա­րի Հա­յաս­տան այ­ցե­լած MI6-ի եւ ԿՀՎ-ի ցու­ցում­նե­րով: Թե՞ հա­կա­ռա­կը, Ա­րեւ­մուտ­քին է ինչ-որ բա­ներ խոս­տա­ցել, եւ ի­րա­կան աշ­խա­տան­քը ռուս­նե­րի հետ է:

ԻՆ­ՉՈՒ ԷՐ Ե­ԿԵԼ Օ­ՎԵՐ­ՉՈՒ­ԿԸ

Վեր­ջին մտքի մա­սին է ակ­նար­կում նա­եւ նա­խօ­րե­ին փոխ­վար­չա­պետ­նե­րի ե­ռա­կողմ խմբի ռու­սա­կան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ Ա­լեք­սեյ Օ­վեր­չու­կի այ­ցը Հա­յաս­տան եւ հան­դի­պու­մը Նի­կո­լի հետ: Դա­տե­լով Մոսկ­վա­յի ե­ռա­կողմ եւ Սո­չի­ի երկ­կողմ հան­դի­պում­նե­րի տրա­մա­բա­նու­թյու­նից, այն է` «մնա­ցել են տեխ­նի­կա­կան հար­ցեր, ո­րոնք փոխ­վար­չա­պետ­նե­րը կլու­ծեն» տրա­մա­բա­նու­թյու­նից, Նի­կո­լի հետ Օ­վեր­չու­կի հան­դիպ­ման ի­մաստ առ­հա­սա­րակ պետք է չլի­ներ: Բայց երբ նա գա­լիս է Հա­յաս­տան, նշա­նա­կում է, որ շատ ա­վե­լի լուրջ հար­ցեր կան, քան տեխ­նի­կա­կանն է: Ի­մաստն էլ կա­րե­լի է կռա­հել. Նի­կո­լը, ինչ­պես Ա­լենն ակ­նար­կեց, հրա­ժար­վո՞ւմ է ռու­սա­կան վե­րահս­կո­ղու­թյան դրույ­թից, թե` ոչ: 

Ա­մեն դեպ­քում, Օ­վեր­չու­կը, ըստ հան­դիպ­ման մա­սին պաշ­տո­նա­կան հա­ղոր­դագ­րու­թյան, Նի­կո­լին հի­շեց­րեց նա­եւ Սո­չի­ում տե­ղի ու­նե­ցած ՀՀ եւ ՌԴ վար­չա­պետ­նե­րի «բո­վան­դա­կա­լից հան­դիպ­ման» մա­սին, ո­րը եւս ակ­նարկ է, որ կոնկ­րետ խոս­տում­ներ, այ­նո­ւա­մե­նայ­նիվ, տրվել են: Իսկ ա­հա Նի­կո­լը, ըստ նույն հա­ղոր­դագ­րու­թյան. «Նշել է, որ կող­մերն աշ­խա­տում են նա­եւ 2020 թվա­կա­նի նո­յեմ­բե­րի 9-10-ի ե­ռա­կողմ հայ­տա­րա­րու­թյան 9-րդ կե­տի ի­րա­կա­նաց­ման ուղ­ղու­թյամբ»: Բնա­կա­նա­բար, նո­րից ընդգ­ծե­լով տրանս­պոր­տա­յին ա­պաշր­ջա­փակ­ման դեպ­քում «կող­մե­րի սու­վե­րե­նու­թյան եւ ի­րա­վա­զո­րու­թյան» մա­սին, ո­րը, սա­կայն, ո­րե­ւէ ռե­ալ կապ չու­նի տե­ղա­փոխ­վող բեռ­նե­րի անվ­տան­գու­թյան վե­րահս­կո­ղու­թյան թե­մա­յի հետ: Այդ­պի­սով, թե ինչ­պես է պատ­կե­րաց­նում Նի­կո­լը նո­յեմ­բե­րի 9-ի հայ­տա­րա­րու­թյան ի­րա­կա­նա­ցու­մը, լի­նե­լո՞ւ է ռու­սա­կան հսկո­ղու­թյու­նը, ինչ­պես որ այդ փաս­տա­թուղ­թը նա­խա­տե­սում է, թե՝ ոչ, նշված հան­դիպ­ման գո­նե հրա­պա­րա­կա­յին հատ­վա­ծից ել­նե­լով, մնում է ա­նո­րոշ:

Այն դեպ­քում, երբ, ինչ­պես ցույց տվեց Բաք­վում Ա­լի­ե­ւի եւ Էր­դո­ղա­նի հան­դի­պու­մը, Ադր­բե­ջա­նը հեր­թա­կան ան­գամ փաս­տեց, որ ռու­սա­կան վե­րահս­կո­ղու­թյան մի­ակ այ­լընտ­րան­քը մնում է «Զան­գե­զու­րի մի­ջանցք» աս­վա­ծը՝ դրա թուրք-ազե­րի­ա­կան տրա­մա­բա­նու­թյամբ հան­դերձ:

Չնա­յած, Ա­լի­ե­ւից զատ, Էր­դո­ղա­նը եւս, տուն վե­րա­դառ­նա­լով, շատ ա­վե­լի պարզ ի ցույց դրեց այդ նույն ի­րա­վի­ճա­կը՝ էլ ա­վե­լի խո­րաց­նե­լով Նի­կո­լի ցայտ­նո­տա­յին վի­ճա­կը: Նախ, Էր­դո­ղա­նը շնոր­հա­կա­լու­թյուն հայտ­նեց Նի­կո­լին՝ Ար­ցախն Ադր­բե­ջա­նի մաս ճա­նա­չե­լու հա­մար, դրա­նով, ի թիվս այլ հար­ցե­րի, նա­եւ փլու­զե­լով նի­կո­լյան այն ար­դա­րա­ցու­մը, թե դեռ Հա­յաս­տա­նի նախ­կին ղե­կա­վար­ներն են Ար­ցախն Ադր­բե­ջան ճա­նա­չել: Այ­սինքն, ե­թե «ճա­նա­չել են», այդ ին­չո՞ւ է Էր­դո­ղա­նը հենց Նի­կո­լից շնոր­հա­կա­լու­թյուն հայտ­նում: Բայց դա էլ մի կողմ. ա­մե­նա­ծանր հար­վա­ծը, ո­րը Էր­դո­ղա­նը հասց­րեց Նի­կո­լին, դա այն փաս­տի բա­ցա­հայ­տումն էր, որ «Զան­գե­զու­րի մի­ջանց­քի» բաց­ման խոչըն­դո­տը ոչ թե Հա­յաս­տանն է, այլ՝ Ի­րա­նը:

Թե ինչ է պետք սրա տակ հաս­կա­նալ, ան­գամ մեկ­նա­բա­նու­թյան կա­րիք չու­նի: Առն­վազն, որ ինչ­քան էլ նի­կո­լյան խուն­տան խո­սի նախ­կին­նե­րից, «Զան­գե­զու­րի մի­ջանցք» թույլ չտա­լուց, սու­վե­րեն տա­րած­քից եւ նման բա­նե­րից, մեկ է՝ Հա­յաս­տա­նը հասց­րել են այն վի­ճա­կին, որ թշնա­մին այն, որ­պես գոր­ծոն, պար­զա­պես չի տես­նում: Իսկ փաս­տը, որ Միր­զո­յան Ա­րոն ԱԺ ամ­բիո­նից ան­գամ չհա­մար­ձակ­վեց պա­տաս­խա­նել այդ հայ­տա­րա­րու­թյա­նը, էլ ա­վե­լի պարզ է ի ցույց դնում նի­կո­լյան խուն­տա­յի ի­րա­կան կեր­պա­րը:

ԻՆՉ ԱԿ­ՆԱՐ­ԿԵՑ ԷՐ­ԴՈ­ՂԱ­ՆԸ

Չնա­յած, Էր­դո­ղա­նը դրա­նով նոր բան չա­սաց, ըն­դա­մե­նը պաշ­տո­նա­պես ընդգ­ծեց այն, ին­չի մա­սին բազ­միցս խո­սե­լու ա­ռիթ ու­նե­ցել ենք: Բայց հենց դրա­նով նա մեկ շատ է­ա­կան մե­սիջ հղեց: Այ­սինքն, Էր­դո­ղա­նը հաս­տա­տում է, որ «Զան­գե­զու­րի մի­ջանց­քի», ըստ այդմ՝ տա­րա­ծաշր­ջա­նի աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան ա­պա­գա­յի հա­մար պայ­քա­րում է Ի­րա­նը, ու դրա տակ պետք է հաս­կա­նալ ռուս-իրա­նա­կան դա­շին­քը, թե­կու­զեւ հաշ­վի առ­նե­լով փաս­տը, որ Ի­րա­նից հե­տո, նա­եւ Ռու­սաս­տա­նը ո­րո­շեց Սյու­նի­քում հյու­պա­տո­սա­րան հիմ­նել: Հենց դրա­նով նա նա­եւ հաս­տա­տեց, որ ա­ռաջ գնա­լով «Զան­գե­զու­րի մի­ջանցք» գա­ղա­փա­րա­խո­սու­թյան ուղ­ղու­թյամբ, պետք է հենց ռուս-իրա­նա­կան դա­շին­քի հետ պայ­քա­րել: Ու նո­րից վե­րա­դառ­նում ենք հին հար­ցին. իսկ Էր­դո­ղա­նը կցան­կա­նա՞ նման պայ­քա­րի մեջ մտնել, ա­վե­լի ճիշտ՝ մին­չեւ վերջ այդ ուղ­ղու­թյամբ գնալ՝ չնա­յե­լով հե­տե­ւանք­նե­րին:

Ի­հար­կե, այս­տեղ էլ հե­ծա­նիվ հո­րի­նել պետք չէ: Հայտ­նի փաստ է, որ ի­րա­կա­նում պայ­քա­րը ՌԴ-ի եւ ԱՄՆ-ի մի­ջեւ է, եւ կախ­ված նրա­նից, թե կշեռ­քի ծանր նժա­րը որ կող­մում կլի­նի, Էր­դո­ղանն ու Ա­լի­եւն էլ կհստա­կեց­նեն ի­րենց վերջ­նա­կան դիր­քո­րո­շու­մը: Բայց մի­եւ­նույն ժա­մա­նակ, գո­նե այս փու­լում Թուր­քի­ա­յից ե­կող ազ­դակ­ներն ա­վե­լի շուտ այն բա­նին են միտ­ված, որ Ան­կա­րան դեռ շարժ­վում է ՌԴ-ի եւ Ի­րա­նի հետ հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը ե­թե ոչ ծաղ­կման հասց­նե­լու, ա­պա գո­նե հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյան դաշ­տում մնա­լու եւ թշնա­ման­քի չվե­րա­ծե­լու ուղ­ղու­թյամբ: Ինչ-ինչ, բայց քա­ղա­քա­կան «ծեր աղ­վես» Էր­դո­ղա­նը քաջ գի­տակ­ցում է, որ ի­րոք Սյու­նի­քը ոչ մի­այն Ի­րա­նի, այլ ՌԴ-ի հա­մար կեն­սա­կան նշա­նա­կու­թյան «կար­միր գիծ» է, որ հա­տել թույլ չտա­լու հա­մար նրանք պատ­րաստ են ընդ­հուպ՝ ռազ­մա­կան բախ­ման: Այն դեպ­քում, երբ Թուր­քի­ա­յի հա­մար թե­ման այդ սրու­թյամբ դրված չէ, եւ ե­թե ան­գամ Սյու­նի­քի ճա­նա­պարհ­նե­րը գոր­ծարկ­վեն ռուս-իրա­նա­կան տրա­մա­բա­նու­թյամբ, մեկ է, Ան­կա­րան է­լի իր շա­հը կու­նե­նա եւ ոչ փոքր շահ: Իսկ այն, որ Էր­դո­ղա­նի այ­ցի շե­մին Բա­քուն սկսեց խո­սել Մեղ­րի­ի եր­կա­թու­ղում ռու­սա­կան վե­րահս­կո­ղու­թյան հետ հա­մա­ձայն լի­նե­լու մա­սին, թե­րեւս ընդ­հան­րա­կան ակ­նարկ էր, որ թուրք-ազե­րի­ա­կան տան­դե­մը կա­րող է նա­եւ այդ ձե­ւա­չա­փով շարժ­վել, ու այս­տեղ ամ­բողջ խնդի­րը հենց Նի­կոլն է:

Մի խոս­քով, այս ողջ ի­րո­ղու­թյու­նը բե­րել է նրան, որ Նի­կոլն այս պա­հին ոչ թե նույ­նիսկ մա­նեւ­րե­լու տեղ չու­նի, այլ հայտն­վել է ռուս-ամե­րի­կյան մի­ա­ժա­մա­նա­կյա ճնշման, ա­վե­լին՝ ա­ռանց կանգ­նե­լու սրվող ճնշման տակ եւ պետք է վերջ­նա­կան ո­րո­շում կա­յաց­նի: Ու նա­եւ ա­սել, թե Ա­լե­նի՝ Լոն­դո­նից բե­րած ազ­դակ­նե­րը բա­վա­կան են Նի­կո­լի հնա­րա­վոր ո­րոշ­ման մա­սին են­թադ­րու­թյուն­նե­րի հա­մար, թե­րեւս տե­ղին չի լի­նի:

ՔԵ­ՐՈԲ ՍԱՐԳ­ՍՅԱՆ