Իրան-Հայաստան հարաբերություններ՝ միֆեր եւ իրողություններ (մաս 3-րդ)

«Եթէ Իրան-Հայաստան քաղաքական հարաբերություններում լճացումն առաջացել է Հայաստանում ապրիլին տեղի ունեցած իշխանափոխությունից հետո, երկու երկրների առեւտրա-տնտեսական հարաբերությունների ոչ-գովելի վիճակի մասին խոսվել է դեռ նախորդ իշխանութիւնների շրջանից», - այս մասին նշում է քաղաքագետ, իրավաբան ՌՈԲԵՐՏ ՄԱՐԳԱՐՅԱՆՆ ու մանրամասնում. «Ամենաշատն անդրադարձ է կատարվում երկու երկրների միջեւ առեւտրաշրջանառության փոքր ծավալին ու շարունակ ընդգծվում է դա մեծացնելու անհրաժեշտությունը:Համաձայն Հայաստանի Հանրապետության վիճակագրական կոմիտեի ներկայացրած թվերի, վերջին 10 տարիների ընթացքում (2008-2018) Իրան-Հայաստան առեւտրաշրջանառության ընդհանուր արժեքը տատանվել է 195 միլիոն դոլարից (2009) 327 միլիոն դոլարի (2012) միջեւ: Որեւէ մեկը չի կարող առարկել երկու հարեւան երկրների միջեւ առեւտրաշրջանառության ծաւալների մեծացման անհրաժեշտությունը, սակայն ո՞րն է այն երազային թիվը, որին հասնելուն պիտի ձգտեն երկու երկրները»:

Այդ կապակցությամբ քաղաքագետը հիշեցնում է, որ մի շարք փորձագետներ ընդգծելով առեւտրաշրջանառության ծավալը քաղաքական հարաբերություններին համապատասխանեցնելու անհրաժեշտությունը՝ խուսափում են որեւէ հստակ թիվ նշելուց, իսկ ոմանք ծայրահեղության գնալով՝ հիշատակում են երկու երկրների միջեւ առեւտրաշրջանառությունը մինչեւ մեկ միլիարդ դոլարի հասցնելու հնարավորությունը. «Հաստատելով հանդերձ երկու հարեւան երկրների միջեւ առեւտրաշրջանառության ծավալի մեծացման անհրաժեշտությունն, անցած տարիների ընթացքում մասնավորապես հայկական կողմում դրան խանգարող մի շարք ազդակների գոյությունը (կոռուպցիա, մենաշնորհներ, օրինական արգելքներ...) եւ դրանց զուգահեռ Իրանի դեմ գործադրվող պատժամիջոցների պատճառով բանկային փոխանցումների հետ կապված արգելքներն ու խոչընդոտները, հիմք ընդունելով մի շարք վիճակագրական թվեր՝ կարելի է հանգել այն եզրակացության, որ Իրան-Հայաստան առեւտրաշրջանառությունը հակառակ բոլոր հավակնություններին, այնքան էլ ողբերգական վիճակում չի գտվնել ու համապատասխանել է երկու երկրների հնարավորություններին»:

Ըստ Ռ. Մարգարյանի, երկու երկրների միջեւ առեւտրաշրջանառության ծավալն ուղղակի կախում ունի տվյալ երկրների շուկաների ծավալից ու նաեւ արտահանման ու ներմուծման հնարավորություններից. «Հայաստանի եւ Իրանի հարեւան մի քանի երկրների առեւտրաշրջանառության ծավալների հետ կապված պաշտոնական թվերի միջեւ համեմատական եզրեր անցկացնելով՝ հանգում ենք հետաքրքիր եզրակացության:Իրանի հարեւան երկրներից շուկայի ծավալի տեսակետից Հայաստանի (շուրջ 2,9 միլիոն բնակչություն) հետ կարող է համեմատվել Կատարը (շուրջ 2,7 միլիոն բնակչություն): Հիմք ընդունելով Իրանի Առեւտրի պալատի ներկայացրած պաշտոնական տվյալներն՝ իրանական 1396 թվականին (մարտ 2017-մարտ 2018) Կատարի հետ Իրանի առեւտրաշրջանառությունը կազմել է 271 միլիոն դոլար, ինչը միայն 40 միլիոն դոլարով գերազանցում է նույն ժամանակահատվածում Իրան-Հայաստան առեւտրաշրջանառության ծավալին (231 միլիոն դոլար): Նույն ժամանակահատվածում հյուսիսային մյուս երկու հարեւանների՝ Թուրքմենստանի (շուրջ 6 միլիոն բնակչություն) եւ Ադրբեջանի (շուրջ 10 միլիոն բնակչություն) հետ Իրանի առեւտրաշրջանառությունը համապատասխանաբար կազմել է 429 միլիոն եւ 349 միլիոն դոլար: Նոյն ժամանակահատվածում Հայաստանից Իրան արտահանումը կազմել է 25 միլիոն դոլար, իսկ Ադրբեջանը, Թուրքմենստանն ու Կատարը համապատասխանաբար 26 միլիոն, 23 միլիոն եւ 12 միլիոն դոլար արտահանում են կատարել Իրան: Պատկերը գրեթե  նույնն է Իրանից տվյալ երկրների ներմուծման պարագայում: Իրանից Հայաստանի ներմուծումը կազմել է 206 միլիոն դոլար, իսկ Թուրքմենստանի, Ադրբեջանի ու Կատարի ներմուծումը համապատասխանաբար 417 միլիոն, 349 միլիոն եւ 271 միլիոն դոլար»:

Հիմք ընդունելով Իրանի Առեւտրի պալատի կողմից ներկայացւած հիշեալ թվերն ու նաեւ շուկաների ծավալը, քաղաքագետի կարծիքով, կարելի է եզրակացնել, որ Հայաստանի հետ Իրանի առեւտրաշրջանառության ծավալը ոչ միայն չի զիջում շուկայի ծավալի եւ աշխարհաքաղաքական տեսակետից նույն պայմաններում գտնվող Իրանի մյուս հարեւանների առեւտրաշրջանառությանն, այլ հիմք ընդունելով Հայաստանի շուկայի սահմանափակությունը, շրջափակման պայմաններն ու թույլ տնտեսությունը ինչ-որ տեղ նաեւ գերազանցում է նրանց. «Միեւնույն ժամանակ, երկու երկրների միջեւ առեւտրաշրջանառության ծավալի մեծացումը չի կարող ինքնանպատակ լինել: Կողմերի տնտեսական աճի վրա առեւտրաշրջանառության ծավալի մեծացման ազդեցությունը շոշափելի կարող է լինել այն դէպքում, երբ դա միաժամանակ դրական կերպով արտացոլվի երկու երկրների առեւտրական հաշվեկշռում: Այլ խոսքով՝ Հայաստանի տնտեսությունը չի կարող շահել միայն ներմուծման հաշվին մեծացող առեւտրաշրջանառությունից»:

Հ.Գ.- Վերլուծության նախորդ մասը դիտե՛ք այստեղ: