Ի՞նչ անել, եթե հաքերները կոտրել են ձեր էլեկտրոնային փոստը․ Քայլ առ քայլ ուղեցույց

Էլեկտրոնային փոստի կոտրումը լուրջ խնդիր է, քանի որ դրա հետևանքով կարող եք կորցնել անձնական տվյալներ կամ ֆինանսական միջոցներ, իսկ ձեր սարքը կարող է վարակվել վնասաբեր ծրագրերով։

Եթե կասկածում եք, որ ձեր էլ. փոստը կոտրել են, անհապաղ քայլերը կարող են նվազեցնել վնասը։ Հետևեք այս քայլերին՝ ձեր օգտահաշիվը պաշտպանելու և հետագա չարտոնված մուտքը կանխելու համար։

1. Հաստատեք կոտրման փաստը

Մինչ որևէ գործողություն ձեռնարկելն անհրաժեշտ է ստուգել, արդյոք ձեր էլ. փոստն իսկապես կոտրել են։ Հնարավոր նշաններն են՝

• Դուք չեք կարող մուտք գործել, նույնիսկ ճիշտ գաղտնաբառ օգտագործելով։
• Ձեր կոնտակտները ստանում են կասկածելի նամակներ ձեր անունից, որոնք դուք չեք ուղարկել։
• Դուք նկատում եք անծանոթ մուտքի փորձեր (էլ. փոստի մեծամասնությունը թույլ է տալիս ստուգել վերջին ակտիվությունը)։
• Ձեր էլ. փոստի կարգավորումները փոխվել են՝

• Անծանոթ վերաուղարկման հասցեներ
• Ջնջված նամակներ
• Փոխված վերականգնման էլ. հասցե կամ հեռախոսահամար

2. Անհապաղ փոխեք ձեր գաղտնաբառը

Եթե դեռ մուտք ունեք ձեր էլ. փոստին, անմիջապես փոխեք ձեր գաղտնաբառը։

• Օգտագործեք ամուր, եզակի գաղտնաբառ, որը պարունակում է մեծատառեր, փոքրատառեր, թվեր և հատուկ նիշեր։
• Մի՛ կրկնեք նախկինում օգտագործած գաղտնաբառերը և մի՛ օգտագործեք նույն գաղտնաբառը այլ հաշիվների համար։

Եթե մուտքը փակված է, փորձեք վերականգնել հաշիվը։

3. Օգտագործեք հաշվի վերականգնման գործիքները

Համարյա բոլոր էլ. փոստի ծառայություններն ունեն վերականգնման մեխանիզմներ․

• Սեղմեք «Մոռացե՞լ եք գաղտնաբառը» և հետևեք հրահանգներին։
• Օգտագործեք վերականգնման էլ. հասցե կամ հեռախոսահամար՝ հաստատման կոդ ստանալու համար։
• Եթե վերականգնման տարբերակները փոխվել են, դիմեք էլ. փոստի ծառայության օժանդակության բաժին։

4. Միացրեք երկփուլային նույնականացումը (2FA)

• 2FA-ն լրացուցիչ պաշտպանություն է, որը պահանջում է երկրորդ մակարդակի նույնականացում (օրինակ՝ SMS-ով կամ նույնականացման հավելվածով կոդ)։
• Միացրեք 2FA ձեր էլ. փոստի անվտանգության կարգավորումներում։
• SMS-ը հնարավոր է գրոհի ենթարկել, ուստի ավելի լավ է օգտագործել Google Authenticator, Microsoft Authenticator կամ նմանատիպ հավելվածներ։

5. Ստուգեք և չեղարկեք չարտոնված փոփոխությունները

Հաքերները կարող են փոխել կարգավորումները՝ վերահսկողությունը պահպանելու համար։ Ստուգեք և վերականգնեք՝

• Վերաուղարկման կանոնները – հեռացրեք բոլոր անծանոթ հասցեները։
• Վերականգնման տվյալները – ստուգեք և հեռացրեք անծանոթ հեռախոսահամարներն ու էլ. հասցեները։
• Էլ. փոստի ֆիլտրերը և ավտոպատասխանները – հաքերները կարող են ստեղծել ֆիլտրեր, որոնք թաքցնում են իրենց ուղարկած նամակները։

6. Ստուգեք սարքը վնասաբեր ծրագրերի համար

Հնարավոր է, որ ձեր գաղտնաբառը գողացվել է վնասաբեր ծրագրերի միջոցով։

• Անցկացրեք ամբողջական սկանավորում հուսալի հակավիրուսային ծրագրով։
• Հեռացրեք հայտնաբերված բոլոր սպառնալիքները։
• Թարմացրեք օպերացիոն համակարգը և ծրագրերը։

7. Զգուշացրեք ձեր կոնտակտներին

Եթե հաքերները ձեր էլ. փոստն օգտագործել են ֆիշինգային (խաբեության) նամակներ ուղարկելու համար, զգուշացրեք ձեր ընկերներին, գործընկերներին և ընտանիքին․

• Մի՛ բացեք կասկածելի հղումներ։
• Մի՛ տրամադրեք անձնական տվյալներ անհայտ աղբյուրներին։

8. Ստուգեք, արդյոք ձեր տվյալները գողացվել են

Եթե նույն էլ. փոստը օգտագործել եք այլ հաշիվներում (բանկային, առևտրային, սոցիալական ցանցեր), հաքերները կարող են փորձել մուտք գործել դրանց։

• Ստուգեք անսպասելի մուտքեր այլ հաշիվներում։
• Օգտագործեք Have I Been Pwned ծառայությունը՝ ստուգելու համար, թե արդյոք ձեր տվյալները հայտնվել են տվյալների արտահոսքերում։
• Փոխեք էական հաշիվների գաղտնաբառերը։

9. Զեկուցեք հարձակման մասին

Հայտնեք դեպքի մասին ձեր էլ. փոստի ծառայությանը (Gmail, Yahoo, Outlook և այլն)։ Եթե կիբերհարձակումը ներառում է ֆինանսական խարդախություն կամ տվյալների գողություն, տեղեկացրեք՝

• Տեղական իրավապահ մարմիններին կամ կիբեռհանցագործությունների դեմ պայքարի ստորաբաժանումներին։
• Բանկին, եթե ֆինանսական տվյալները վտանգի տակ են։

10. Ապահովեք ձեր էլ. փոստը ապագայում

• Օգտագործեք բարդ, եզակի գաղտնաբառեր յուրաքանչյուր հաշվի համար։
• Միացրեք երկփուլային նույնականացում (2FA) բոլոր կարևոր հաշիվների համար։
• Զգուշացեք ֆիշինգային նամակներից – մի՛ բացեք կասկածելի հղումներ կամ կցված ֆայլեր։
• Պարբերաբար թարմացրեք անվտանգության կարգավորումները և ծրագրակազմը։

Այսպիսով...

Էլ. փոստի կոտրումը կարող է լուրջ խնդիր լինել, սակայն արագ և ճիշտ քայլերը կօգնեն նվազեցնել վնասը և կանխել հետագա վտանգները։ Հիմա ձեր էլ. փոստի անվտանգությունն ամրապնդելը կօգնի պաշտպանել ձեր անձնական և ֆինանսական տվյալները ապագա հարձակումներից։