Ահա այն քայլերը, որոնք Հայաստանը կարող էր ձեռնարկել՝ կանխելու COP29-ի անցկացումը Ադրբեջանում. Դանիելյան

1. Ադրբեջանի միջազգային հեղինակության ամրապնդում։ COP29-ի անցկացումը Ադրբեջանին հնարավորություն կտա ներկայացնել իրեն որպես «կանաչ» տնտեսության առաջնորդ միջազգային հանրության առջև։ Սա կարող է խոչընդոտել Հայաստանի ջանքերին՝ աշխարհին ներկայացնելու Ադրբեջանի կողմից մարդու իրավունքների խախտումները և ագրեսիվ քաղաքականությունը, հատկապես՝ Լեռնային Ղարաբաղի հարցում։

 

2. Արևելյան Եվրոպայի երկրների աջակցությունը Ադրբեջանին։ Արևելյան Եվրոպայի երկրների կողմից COP29-ի անցկացման վայրի հարցում Ադրբեջանին ցուցաբերված միաձայն աջակցությունը, հատկապես վերջին ռազմական գործողություններից հետո, կարելի է մեկնաբանել որպես միջազգային աջակցություն ադրբեջանական քաղաքականությանը։ Սա թուլացնում է Հայաստանի դիվանագիտական դիրքերը՝ դժվարացնելով երկրի ջանքերը սեփական շահերն առաջ մղելու, ինչպես նաև հայկական մշակութային ու պատմական ժառանգությունը պաշտպանելու ուղղությամբ։

 

3. Ադրբեջանի տնտեսական ներուժի ավելացում։ Տասնյակ հազարավոր միջազգային հյուրերի ընդունումը զգալի տնտեսական արդյունք կբերի Ադրբեջանին՝ ամրապնդելով նրա զբոսաշրջային և ներդրումային գրավչությունը։

 

4. Տեղեկատվական գերակայություն և քարոզչական առավելություն։ COP29-ը Ադրբեջանին կտրամադրի միջազգային հարթակ իր քարոզչությունը լայնորեն ներկայացնելու և համաշխարհային հանրային կարծիքը սեփական դիրքորոշումների շուրջ ձևավորելու համար։ Այս հանգամանքը կարող է հանգեցնել տեղեկատվական վակուումի, որի արդյունքում հայկական դիրքորոշումները և խնդիրները դուրս կմղվեն միջազգային ուշադրության կենտրոնից։

 

5. «Կանաչ» իմիջի ամրապնդում՝ հակամարտությունների ֆոնին։ Ադրբեջանը փորձում է դիրքավորվել որպես էկոլոգիական զարգացման առաջատար՝ հայտարարելով «կանաչ» գոտիների ստեղծման մասին ազատագրված տարածքներում։ Այսպիսի քայլերը կարող են օգտագործվել որպես իր քաղաքական գործողությունների արդարացում Արցախում՝ ներկայացնելով երկիրը որպես խաղաղասեր և էկոլոգիապես ուղղված պետություն՝ ի հեճուկս նրա կիրառած ահաբեկչական մեթոդների։

 

6. Հայաստանի դիվանագիտական մեկուսացման վտանգ։ Ադրբեջանում COP29-ի անցկացումն ու դրա արդյունքում միջազգային հարթակում ձեռք բերած ճանաչումը կարող են խորացնել Հայաստանի դիվանագիտական մեկուսացումը։ Սա կարող է էապես նվազեցնել Հայաստանի հնարավորությունները միջազգային հարթակներում ներկայացնելու իր խնդիրները և ստանալու աջակցություն։

 

Այս գործոններն են, որ լուրջ մարտահրավեր են ներկայացնում Հայաստանի համար՝ վտանգելով նրա դիրքերը և սահմանափակելով իր շահերը միջազգային ասպարեզում պաշտպանելու հնարավորությունները։

 

Ահա այն քայլերը, որոնք Հայաստանը կարող էր ձեռնարկել՝ կանխելու COP29-ի անցկացումը Ադրբեջանում.

 

1. Ակտիվ դիվանագիտական արշավ։ Հայաստանը կարող էր ՄԱԿ-ում և Արևելյան Եվրոպայի խմբում ծավալել ակտիվ դիվանագիտական գործունեություն՝ հիմնավորելով, թե ինչու է COP29-ի անցկացումը Ադրբեջանում անընդունելի։ Անդրադառնալով անվտանգության սպառնալիքներին և մարդու իրավունքների խախտումներին՝ Հայաստանը կարող էր ապահովել այլ երկրների աջակցությունը և հանրության ուշադրությունը սևեռել իր հիմնավորումների վրա։

 

2. Գործակցություն իրավապաշտպան և հասարակական կազմակերպությունների հետ։ Հայաստանը կարող էր միջազգային իրավապաշտպան կազմակերպությունների, օրինակ՝ Amnesty International-ի և Human Rights Watch-ի ուշադրությունը սևեռել Ադրբեջանի ագրեսիվ քաղաքականության և մարդու իրավունքների խախտումների վրա։ Նման զեկույցների հրապարակումը և լրատվամիջոցներում բարձրաձայնումը կարող էին ճնշում գործադրել ՄԱԿ-ի և կոնֆերանսի կազմակերպիչների վրա։

 

3. Մեդիաարշավ՝ ընդդեմ Բաքվում կոնֆերանսի անցկացման։ Միջազգային մեդիա հարթակների, սոցիալական ցանցերի և ազդեցիկ արևմտյան պարբերականների հետ համագործակցությունը Հայաստանին կօգներ ներկայացնել այլընտրանքային տեսակետ՝ Ադրբեջանին ցույց տալով որպես պետություն, որը խախտում է միջազգային նորմերը։ Սա կարող էր ստիպել այլ երկրներին վերանայել նման կարևոր միջոցառումը Ադրբեջանում անցկացնելու նպատակահարմարությունը։

 

4. Էկոլոգիական նորմերի խախտումների մատնանշում։ Հայաստանը կարող էր ցույց տալ, որ Ադրբեջանը վնասում է տարածաշրջանի շրջակա միջավայրին, ինչը հակասում է «կանաչ» միջոցառման անցկացման նպատակին։ Օրինակ՝ նավթի արդյունահանման և հանքավայրերի շահագործման հետևանքները, ինչպես նաև Ղարաբաղի էկոհամակարգին հասցված վնասը կարող էին լինել համոզիչ փաստարկներ։

 

5. Մասնակցություն միջազգային էկոլոգիական կազմակերպությունների նախաձեռնություններին։ Հայաստանը կարող էր ավելի ակտիվ ներգրավվել այնպիսի նախաձեռնություններում, ինչպիսիք են ՄԱԿ-ի շրջակա միջավայրի ծրագիրը (UNEP) և Գլոբալ էկոլոգիական հիմնադրամը (GEF), խթանելով սեփական «կանաչ» ծրագրերը։ Նման ծրագրերին մասնակցությունը և խոշոր նախագծերի աջակցությունը Հայաստանին կօգներ ձեռք բերել հավելյալ հեղինակություն և COP29-ի տեղափոխման համար ստանալ այլ երկրների աջակցությունը։

 

6. Դիմում ազդեցիկ երկրների աջակցությանը։ Հայաստանը կարող էր դիմել կլիմայական օրակարգում ազդեցիկ երկրներին, օրինակ՝ ԵՄ-ին, ԱՄՆ-ին ՌԴ-իմ , հորդորելով աջակցել COP29-ը ավելի չեզոք և հարմար վայր տեղափոխելու որոշմանը։

 

7. Տարածաշրջանային դաշինքների ստեղծում։ Ընդհանուր շահերի դեպքում Հայաստանը կարող էր համագործակցել այլ երկրների հետ՝ ստեղծելով տարածաշրջանային դաշինք, որը կաջակցեր COP29-ի տեղափոխմանը։ Օրինակ, Հայաստանը կարող էր դիմել այն պետություններին, որոնք նույնպես մտահոգված են Ադրբեջանի տարածաշրջանային ազդեցությամբ՝ համատեղելու ջանքերը։

 

8. Ռազմագերիների հարցի բարձրացում։ Հայաստանը կարող էր միջազգային հանրության ուշադրությունը սևեռել ադրբեջանական իշխանությունների կողմից հայ ռազմագերիների շարունակական պահման խնդրին, ինչը խախտում է միջազգային նորմերը և մարդու իրավունքները։ Հայաստանը կարող էր ընդգծել, որ Ադրբեջանը, չնայած իր մարդասիրական պարտավորություններին, շարունակում է Բաքվում պահել հայ ռազմագերիներին՝ առաջացնելով լուրջ հումանիտար և էթիկական հարցեր։ COP29-ի անցկացումը երկրում, որը անտեսում է միջազգային մարդասիրական նորմերը, կարելի էր ներկայացնել որպես անընդունելի քայլ, որը կարող էր ընկալվել որպես լուռ աջակցություն Ադրբեջանի գործողություններին և մարդու իրավունքների խախտումներին։

 

Այս քայլերը կօգնեին Հայաստանին ավելացնել COP29-ի անցկացումը Ադրբեջանում կանխելու հնարավորությունները՝ փոփոխելով որոշումը և ապահովելով միջազգային աջակցություն։

 

Իհարկե, եթե Սերժ Սարգսյանը շարունակեր կառավարել Հայաստանը, մենք կունենայինք ազատ Արցախ, ամուր բանակ և կլինեինք տարածաշրջանում հարց լոցող կլինեինք գործոն, այլ ոչ թե կդառնայինք աշխարհաքաղաքական մանրադրամ: Հատուկ ուզում եմ նշել, որ եթե ՀՀ երրորդ նախագահ Սերժ Սարգսյանը այսօր լիներ իշխանության, COP29-ը կանցկացվեր Հայաստանում, իսկ Ադրբեջանը կզրկվեր դիվանագիտական հարվածների բոլոր հնարավորություններից: Դրա վառ ապացույցներից են 2016 թվականին Ալիևի հայտարարությունը, որ նրան ստիպում են ճանաչել Արցախի անկախությունը, և Թուրքիայի նախագահ Էրդողանի միանալը Մինսկի խմբի հայտարարությանը, որը պարունակում էր քննադատություն Ադրբեջանի հասցեին և այլ դիվանագիտական և ռազմական հաջողություններ: