ԿԱՊԻՏՈՒԼՅԱՆՏԻԶՄԻ ՏԵՂԸ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԱՂԲԱՆՈՑՆ Է

Ազ­գա­պիղծ կա­պի­տու­լյան­տի վեր­ջին ե­լույ­թը Հ1-ով բա­ցի նող­կան­քից, այլ բան չի հա­րու­ցում: Դրա դի­տու­մը լուրջ սպառ­նա­լիք էր ցան­կա­ցած հա­յի հո­գե­կան ա­ռող­ջու­թյան հա­մար: Այ­նո­ւա­մե­նայ­նիվ, այդ ե­լույ­թը վտան­գա­վոր դրույթ­ներ է պա­րու­նա­կում, ո­րոնց հարկ է անդ­րա­դառ­նալ:

ՀԵՐ­ՁՈՒ­ՄԸ ՑՈՒՅՑ ՏՎԵՑ

Ին­չև­է, Նի­կո­լի քա­ղա­քա­կան դի­ա­կի գար­շա­հոտ ե­լույ­թը «հեր­ձել» է Ար­մեն Ա­շո­տյա­նը, և «հերձ­ման» ա­մե­նաց­ցուն պա­հե­րը կներ­կա­յաց­նենք ստո­րև.

— Զո­հե­րի ցու­ցա­կի չհրա­պա­րակ­ման հար­ցում Նի­կո­լի ար­ված վիժ­ված­քա­յին հայ­տա­րա­րու­թյու­նը ոչ մի­այն սուտ է, այ­լև ՝ ան­բա­րո­յա­կա­նու­թյուն, ա­սում է՝ չենք հրա­պա­րա­կում, ո­րով­հե­տև կա դրա ինս­տի­տու­ցի­ո­նալ ձև­ը՝ Զին­ծա­ռա­յող­նե­րի ա­ջակ­ցու­թյան հիմ­նադ­րա­մով փո­ղը տա­լիս ենք, այդ­տե­ղից ի­մա­ցեք ա­նուն­նե­րը. զոհ­ված­նե­րի ցու­ցա­կը չեն հրա­պա­րա­կում, ո­րով­հե­տև փո­ղը տա­լիս են:

— Զոհ­ված­նե­րի ցու­ցա­կը չհրա­պա­րա­կե­լու մի­ակ պատ­ճառն այն է, որ չի­մա­նանք նրանց ի­րա­կան թի­վը:

— Մնա­ցյալ բո­լոր պատ­ճա­ռա­բա­նու­թյուն­նե­րը ցի­նիկ, ստոր, սա­տա­նե­ա­կան խրախ­ճանք է այդ տղա­նե­րի գե­րեզ­ման­նե­րի վրա:

— Մար­դիկ կա­յին, ա­սում է­ին՝ ե­րեք նա­խա­գահ­նե­րը թող գնան և մի­աս­նա­կան լի­նեն Նի­կո­լի հետ, լսե­ցի՞ք Նի­կո­լի լկտի հայ­տա­րա­րու­թյու­նը՝ «ձեր կա­րի­քը չու­նեմ, պա­տաս­խա­նատ­վու­թյու­նը վերց­րել եմ ինձ վրա»:

— Ո­րև­է մե­կը Նի­կո­լից պա­տաս­խա­նատ­վու­թյուն տե­սե՞լ է եր­բև­է: Ո՛չ:

— Ազ­գա­յին կոն­սո­լի­դա­ցի­ա­յի գոր­ծըն­թա­ցը չպետք է գնա «կոն­սեն­սուս» ձև­ա­չա­փով, այլ ՝ «կոն­սեն­սուս -1», որ­տեղ այդ «-1»-ը Նի­կոլ Փա­շի­նյանն է:

— Վստահ եմ՝ իմ կու­սակ­ցու­թյան ղե­կա­վա­րը` ՀՀ եր­րորդ նա­խա­գահ Սերժ Սարգ­սյա­նը, Նի­կո­լի հետ մի­և­նույն սե­նյա­կում մի­այն մեկ օ­րա­կար­գով կա­րող է ներ­կա գտնվել ՝ Նի­կո­լի հե­ռաց­ման օ­րա­կար­գով:

Ի դեպ` մեր ու­շադ­րու­թյու­նից չվրի­պեց և Նի­կո­լի` ա­ռա­ջին հա­յաց­քից «անշառ» պա­սա­ժը բա­նա­կի մա­սին` իբր բա­նակն ա­մեն ին­չով ա­պա­հով­ված է, և բա­նա­կի հա­մար հան­գա­նա­կու­թյուն­նե­րը պետք է ար­գել­վեն: Դրա­նով նա իր «պիս­կեմ» «սպա­րա­պե­տով» ա­պա­հո­վում է, որ հան­կարծ զին­ծա­ռա­յո­ղը քա­ղա­քա­ցի­նե­րից չստա­նա զրա­հա­բաճ­կոն, ջեր­մա­տե­սիլ, փոքր ա­նօ­դա­չու սար­քեր և այլն:

Սա­կայն ա­մե­նա­դա­ժա­նը կա­պի­տու­լյան­տի «ինքնա­հեր­ձումն» էր, ո­րը, «հա­վաս­տի աղ­բյու­րին» հղում ա­նե­լով, հրա­պա­րա­կեց ըն­տա­նե­կան աղ­բա­կայ­քը: Խոս­քը Ադր­բե­ջա­նի հինգ պա­հանջ­նե­րի մա­սին է.

1. ԼՂ պաշտ­պա­նու­թյան բա­նա­կի լու­ծա­րում:

2. ԼՂ ճա­նա­չում Ադր­բե­ջա­նի կազ­մում՝ ա­ռանց ո­րե­ւէ` նույ­նիսկ ինք­նա­վար կար­գա­վի­ճա­կի: Այ­սինքն՝ 0 կար­գա­վի­ճա­կով:

3. Մի­ջանցք Հա­յաս­տա­նի տա­րած­քով:

4. Սահ­մա­նագծ­ման եւ սահ­մա­նա­զատ­ման գոր­ծըն­թաց 1919, 1920 թվա­կա­նի քար­տեզ­նե­րով (առայժմ հայտ­նի չէ, թե կոնկ­րետ ո՞ր քար­տեզ­նե­րի մա­սին է խոս­քը):

5. Ան­հետ կո­րած ադր­բե­ջան­ցի­նե­րի ճա­կա­տագ­րի պար­զա­բա­նում, հնա­րա­վոր է հե­տա­գա­յում Հա­յաս­տա­նին պա­տե­րազ­մա­կան հան­ցա­գոր­ծու­թյուն­նե­րի մեջ մե­ղադ­րե­լու մի­տու­մով:

1919-20թթ. քար­տեզ­նե­րը` այն ժա­մա­նակ­վա ադր­բե­ջա­նա­կան հա­վակ­նու­թյուն­նե­րի քար­տեզ­ներն են, ո­րոնք ընդգր­կում են Սյու­նիքն ու Վա­յոց ձորն ամ­բող­ջու­թյամբ և Գե­ղար­քու­նիքն ու Տա­վու­շը մա­սամբ:

Այ­սինքն` կա­պի­տու­լյան­տը խոս­տո­վա­նում է, որ պատ­րաստ է ստո­րագ­րել Հա­յաս­տա­նի ինք­նաս­պա­նու­թյան ակ­տի տակ: Սա խա­ղա­ղու­թյուն չէ, սա ան­գամ կա­պի­տու­լյա­ցի­ա չէ: Սա սե­փա­կան ձեռ­քե­րով առ­հա­վետ ինք­նաբ­նաջնջ­ման ակտն է:

Ան­շուշտ, պա­տա­հա­կան չէր նա­և Հա­յաս­տա­նի և Ադր­բե­ջա­նի հան­դի­պու­մից ան­մի­ջա­պես ա­ռաջ հայ ռազ­մա­գե­րի­նե­րի` սեպ­տեմ­բե­րի 13-ին ի­րա­կա­նաց­ված մա­հա­պատ­ժի տե­սա­նյու­թի մի­տում­նա­վոր տա­րա­ծու­մը Բաք­վի կող­մից: Ի­հար­կե, այդ ո­ճի­րը դա­տա­պար­տե­լիս ո­րոշ կա­ռույց­ներ և գեր­տե­րու­թյուն­ներ պատ­ռե­ցին ի­րենց եր­կե­րե­սա­նի դի­մակ­նե­րը, սա­կայն ա­մե­նա­է­ա­կա­նը հե­տև­յալն է` այդ տե­սա­նյու­թով թշնա­մին մար­տահ­րա­վեր նե­տեց` ընտ­րե­լու կա՛մ պա­տե­րազ­մը (եթե ԱԳ նա­խա­րար­նե­րը չհան­դի­պե­ին), կա՛մ խայ­տա­ռա­կու­թյու­նը, ին­չը և ընտ­րեց նի­կո­լա­խուն­տան, չչե­ղար­կե­լով հան­դի­պու­մը և ըն­դա­մե­նը կաղ­կան­ձե­լով, որ Ադր­բե­ջա­նը գե­րի­նե­րի հար­ցով խա­բեց: Իսկ խայ­տա­ռա­կու­թյուն ընտ­րելը, ինչ­պես ժա­մա­նա­կին ի ցույց դրեց Չեր­չի­լը, նշա­նա­կում է ստա­նալ և՛ պա­տե­րազմ, և՛ խայ­տա­ռա­կու­թյուն:

Այ­սինքն` պա­տե­րազ­մի ան­խու­սա­փե­լի­ու­թյու­նը հեր­քե­լը հա­րիր է բա­նա­կա­նու­թյու­նից զուրկ մարդ­կանց մի­այն: Իսկ Նի­կո­լով պա­տե­րազ­մի գնա­լը` վա­տա­գույն սցե­նարն է, ին­չում հա­մոզ­վե­ցինք 2020-ի «խո­սաց­ված» պա­տե­րազ­մի ժա­մա­նակ:

ԿԱ­ՊԻ­ՏՈՒ­ԼՅԱՆ­ՏԸ ԿԱ­ՊԻ­ՏՈՒ­ԼՅԱՆ­ՏԻ ԱՉ­ՔԸ ՉԻ՞ ՀԱ­ՆԻ

Հո­գե­զա­վակ կա­պի­տու­լյան­տը գո­ռո­զա­բար հայ­տա­րա­րել էր, որ հո­գե­հայր կա­պի­տու­լյան­տի կա­րի­քը չու­նի, սա­կայն Լև­ո­նը դա ան­պա­տաս­խան չթո­ղեց: Իր խոս­նակ Ար­ման Մու­սի­նյա­նի շուր­թե­րով նա հայ­տա­րա­րեց. «Նա­խա­գա­հը գնա­հա­տում է այդ հրա­պա­րա­կու­մը՝ հայ-ադրբե­ջա­նա­կան հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի ակն­կալ­վող կար­գա­վոր­ման վե­րա­բե­րյալ Ադր­բե­ջա­նի պա­հանջ­նե­րի բա­ցա­հայտ­ման հա­մար: Դա, ըստ է­ու­թյան, ոչ այլ ինչ է, ե­թե ոչ հայ-ադրբե­ջա­նա­կան հաշ­տու­թյան պայ­մա­նագ­րի տեքս­տի ադր­բե­ջա­նա­կան նա­խա­գի­ծը, ո­րի ման­րա­մաս­նե­րին, ինչ­պես նշվել էր ՀՀ Ա­ռա­ջին նա­խա­գա­հի սեպ­տեմ­բե­րի 26-ի հար­ցազ­րույ­ցում, մինչ այժմ տի­րա­պե­տում է­ին մի­այն վար­չա­պե­տը և իշ­խա­նու­թյան վե­րին է­շե­լո­նի մի նեղ շրջա­նակ: Նույն­պի­սի նա­խա­գիծ, բնա­կա­նա­բար, պատ­րաս­տել է նա­և Հա­յաս­տա­նը, ո­րի ման­րա­մաս­նե­րը չեն բա­ցա­հայտ­վում, և ճիշտ է, որ չեն բա­ցա­հայտ­վում՝ ել­նե­լով քա­ղա­քա­կան խորհր­դա­պա­հու­թյան նկա­տա­ռում­նե­րից:

Հաս­կա­նա­լի է, որ նմա­նա­տիպ նա­խագ­ծեր եր­կուս­տեք պատ­րաստ­վում են նա­և հայ-թուր­քա­կան հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի հաշ­տու­թյանն ուղղ­ված դի­վա­նա­գի­տա­կան շփում­նե­րի հար­թա­կում: Այս պա­րա­գա­յում, ան­շուշտ, մեծ ա­նակն­կալ­ներ չեն սպաս­վում: Հայ-թուր­քա­կան հաշ­տու­թյան պայ­մա­նա­գիրն, ըստ է­ու­թյան, շատ չի տար­բեր­վե­լու Դա­վու­թօղ­լո­ւի և Նալ­բան­դյա­նի մի­ջև 2009թ. հոկ­տեմ­բե­րի 10-ին կնքված Ցյու­րի­խյան ար­ձա­նագ­րու­թյուն­նե­րից»:

Ցյու­րի­խի մա­սով ծեր ղառ­ղա­ռը, բնա­կա­նա­բար, ստեց, և դա ա­նար­ձա­գանք չթո­ղեց ՀՀ եր­րորդ նա­խա­գահ Սերժ Սարգ­սյա­նի գրա­սե­նյա­կը. «Վե­հա­փառ Հայ­րա­պե­տի հրա­վե­րով Մայր Ա­թոռ Սուրբ Էջ­մի­ած­նում ՀՀ և ԼՂՀ նախ­կին նա­խա­գահ­նե­րի հան­դիպ­ման նա­խա­ձեռ­նու­թյան վե­րա­բե­րյալ ՀՀ ա­ռա­ջին նա­խա­գահ Լև­ոն Տեր-Պետ­րո­սյա­նի ար­ձա­գան­քում ներ­կա­յաց­ված գնա­հա­տա­կան­նե­րի, այդ թվում՝ հան­դի­պում­նե­րի ար­դյու­նա­վե­տու­թյան վե­րա­բե­րյալ, ՀՀ եր­րորդ նա­խա­գահ Սերժ Սարգ­սյա­նի տե­սա­կե­տը կհրա­պա­րակ­վի հան­դիպ­ման մաս­նա­կից շա­հագր­գիռ մյուս կող­մե­րի հետ քննար­կում­նե­րի ար­դյուն­քում:

Ինչ վե­րա­բե­րում է Ցյու­րի­խյան ար­ձա­նագ­րու­թյուն­նե­րի և հայ-թուր­քա­կան հաշ­տու­թյան հնա­րա­վոր պայ­մա­նագ­րի վե­րա­բե­րյալ Լև­ոն Տեր-Պետ­րո­սյա­նի դա­տո­ղու­թյուն­նե­րին, ա­պա դրանք ա­նըն­դու­նե­լի են, իսկ այդ գոր­ծըն­թաց­նե­րի հա­մե­մա­տու­թյու­նը բա­ցար­ձա­կա­պես տե­ղին չէ:

Դրա­նում բո­լո­րը կհա­մոզ­վեն, երբ պաշ­տո­նա­պես կհրա­պա­րակ­վի թուր­քա­կան կող­մի հետ ՀՀ գոր­ծող կա­ռա­վա­րիչ­նե­րի բա­նակ­ցած փաս­տա­թուղ­թը»:

Ի դեպ, Լև­ո­նը նա­և շեշ­տեց, որ որ­պես ա­վագ կա­պի­տու­լյանտ ձգտում էր կոն­սեն­սու­սի բո­լոր նա­խա­գահ­նե­րի և կրտսեր կա­պի­տու­լյան­տի մի­ջև, բայց. «Այսպի­սով, պետք է ար­ձա­նագ­րել, որ իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի և ընդ­դի­մու­թյան մի­ջև Վե­հա­փառ հայ­րա­պե­տի նա­խա­ձեռ­նած հար­թա­կի անհ­րա­ժեշ­տու­թյու­նը կա­րե­լի է սպառ­ված հա­մա­րել, ին­չը, սա­կայն, ա­մե­նև­ին չի նսե­մաց­նում Վե­հա­փա­ռի հա­մառ ջան­քե­րը, ո­րոնք, սույն ար­ձա­գան­քի ա­ռի­թը հան­դի­սա­ցող հրա­պա­րակ­ման փաս­տով, ար­դեն իսկ տվե­ցին ի­րենց ար­դյուն­քը»: Իսկ Սերժ Սարգ­սյանն ար­տա­հայտ­վե­լու է «հան­դիպ­ման մաս­նա­կից շա­հագր­գիռ մյուս կող­մե­րի հետ քննար­կում­նե­րի ար­դյուն­քում», այ­սինքն` քննար­կում­նե­րը Ռո­բերտ Քո­չա­րյա­նի և Ար­ցա­խի պաշ­տո­նա­թող նա­խա­գահ­նե­րի հետ շա­րու­նակ­վե­լու են: Մի­գու­ցե` կա­պի­տու­լյան­տիզ­մը պատ­մու­թյան աղ­բա­նոց ու­ղար­կե­լու հու­նով...

Կա­պի­տու­լյանտ­նե­րին ամ­բող­ջո­վին աղ­բա­նոց ու­ղար­կե­լը կեն­սա­կան անհ­րա­ժեշ­տու­թյուն է: Եվ կար­ծում ենք` ոչ մի «հու­մա­նի­տար մի­ջանցք» նրանց չի հաս­նում, նրանց հա­սա­նե­լի­քը ռազ­մա­կան տրի­բու­նալն է:

 ՀՈՎ­ՀԱՆ­ՆԵՍ ԳԱ­ԼԱ­ՋՅԱՆ