ՈՐ­ՊԵՍ­ԶԻ ՄԵԶ ՉԴԱ­ՏԵՆ ՀԱՅ ԾՆՎԵ­ԼՈՒ ՀԱ­ՄԱՐ

Կա­պի­տու­լյանտ Նի­կո­լը «ջհան­դամ­վեց» Բրյու­սել, սա­կայն շտա­պեց թող­նել չա­րա­գու­շակ հետ­քեր: Ա­ղավ­նո­յի և Բեր­ձո­րի տե­ղա­հան­ված բնա­կիչ­նե­րի դեմ քրե­ա­կան վա­րույթ է սկսվել սե­փա­կան տնե­րը վա­ռե­լու և թուր­քին չթող­նե­լու հա­մար... Ո՛չ, սա հո­գե­բու­ժա­րա­նում գրված տո­ղեր չեն, այլ զար­հու­րե­լի փաստ: Եվ ի լրումն շտապ ձեր­բա­կա­լե­ցին Ար­ցա­խի ՊԲ նախ­կին հրա­մա­նա­տար Մի­քա­յել Ար­զու­մա­նյա­նին և նշա­նա­կե­ցին մե­ղա­վոր Շու­շին հանձ­նե­լու հա­մար:

ՍԱ­ՏԱ­ՆԻԶ­ՄԻ ԳԵ­ՐԱ­ԳՈՒՅՆ ԱՍ­ՏԻ­ՃԱ­ՆԸ

Ար­ցախ­ցի Նա­րի­նե Ա­վա­նե­սյա­նը զայ­րույ­թով ար­ձա­նագ­րում է. «Մարդ­կանց ի­րենց հայ­րե­նի­քից, տնե­րից, ապ­րուս­տի մի­ջոց­նե­րից թուր­քի վաս­տակ­նե­րը զրկել են, բայց որ ի­րենց սե­փա­կան տներն այդ մար­դիկ հրկի­զել են՝ ի­րենց նկատ­մամբ քրե­ա­կան գործ են հա­րու­ցել:

Սրանց չի կա­րե­լի թուր­քի հետ հա­մե­մա­տել, թուրքն իր հայ­րե­նակ­ցի վե­րա­բե­րյալ այս­քան ա­նա­սուն չի կա­րող լի­նել:

Իսկ հնա­րա­վո­րի չի՞ մի օր էլ Շու­շին, Քար­վա­ճա­ռը, Բեր­ձորն ա­զա­տագ­րող­նե­րի նկատ­մամբ էլ քրե­ա­կան գոր­ծեր հա­րու­ցեք, մեր նկատ­մամբ, որ տա­րի­ներ շա­րու­նակ ռմբա­կո­ծու­թյուն­նե­րի տակ նկուղ­նե­րում ապ­րել ենք ու Ար­ցա­խը չէ­ինք հանձ­նել…

Հե­տո մարդ­կանց մի­ջո­ցով փո­խան­ցում է, որ իր մա­սին քըխ բա­ներ չգրեմ: Բա քո մա­սին ինչ­պե՞ս ար­տա­հայտ­վեմ, այ շան թու­լա»:

Թե Ար­ցա­խի որ պաշ­տո­նյան է ար­ժա­նա­ցել «շան թու­լա» տիտ­ղո­սի` շատ շու­տով կի­մա­նանք, հի­մա դի­մակ­նե­րը պատռ­վում են տի­ե­զե­րա­կան ա­րա­գու­թյամբ, սա­կայն փաս­տը մնում է փաստ, որ գա­ղու­թա­րար­նե­րի կա­մա­կա­տար կա­պի­տու­լյանտ Նի­կո­լի ցան­կա­ցած հանձ­նա­րա­րու­թյուն կա­տա­րո­ղը, խուն­տա­յի հետ խա­մա­գոր­ծակ­ցող հան­ցա­կի­ցը` կո­լա­բո­րան­տը, մի­ան­շա­նակ թուր­քից վատ­թար է: Զի նա պտու­տակն է մի հրե­շա­վոր մե­խա­նիզ­մի, ո­րը հե­տև­ո­ղա­կա­նո­րեն Հա­յոց լեռ­նաշ­խար­հում ի­րա­կա­նաց­նում է գե­րա­գույն սա­տա­նիս­տա­կան ա­ռա­ջադ­րանք: Ա­յո՛, այդ­պես է, այ­լա­պես ին­չո՞ւ նույն Ա­լի­և­ը «հաղ­թա­նակ­ներ» է նվեր ստա­նում հատ­կա­պես իր և իր քվա­զի­պե­տու­թյան հա­մար խորհր­դան­շա­կան օ­րե­րին: Քա­շա­թաղն էլ նվեր ստա­ցավ հենց Մեհ­րի­բա­նի ծննդյան օ­րոք, իսկ մինչ այդ գրվել էր, որ Ար­ցա­խի հե­րոս Ժան­նա Գալս­տյա­նի կող­մից «գյալ­մա» ո­րակ­ված տխրահռ­չակ Հայկ Խա­նու­մյա­նը Ա­ղավ­նո­յի բնա­կիչ­նե­րին ար­գե­լել էր տներն այ­րել: Այ­սինքն` մարդ­կանց սե­փա­կա­նու­թյու­նը բա­ցե­ի­բաց վա­ճա­ռել են թշնա­մուն և հոգ են տա­րել, որ «ապրան­քը» փչաց­նող չլի­նի: Իսկ, օ­րի­նակ, «Բեր­ձոր» ցու­ցա­նա­կը թո­ղել է­ին տե­ղում, որ թուր­քը ջար­դի, ե­րև­ի գնորդ չէ­ին գտել: Այս չար­չի­նե­րի հա­մար դրանք սոսկ տա­ռեր են, այլ ոչ թե սրբա­զան այ­բու­բե­նի նշան­ներ, ու թե­և փո­ղից հոտ չի գա­լիս, սրանք չեն հաս­կա­նում, որ ի­րեն­ցից և ի­րենց ժա­ռանգ­նե­րից մա­նաթ­նե­րի գար­շա­հո­տը առ­հա­վետ պոկ չի գա:

Ինչ վե­րա­բե­րում է գե­նե­րալ Ար­զու­մա­նյա­նին և մյուս գե­նե­րալ­նե­րին, ում վրա Նի­կո­լը հի­մա «դուրս է գրում» սե­փա­կան դա­վա­ճա­նու­թյու­նը, ա­պա նրանց հիմ­նա­կան մեղքն այն է, որ պա­տե­րազ­մի պայ­ման­նե­րում ակն­հայտ պե­տա­կան դա­վա­ճա­նին ձեր­բա­կա­լե­լու փո­խա­րեն կա­տա­րում է­ին նրա հրա­ման­նե­րը: Ի­րենց մեղ­քը չքա­վե­ցին նա­և 2021-ին Նի­կո­լի հրա­ժա­րա­կա­նի պա­հանջ դնե­լով, քան­զի չհա­մար­ձակ­վե­ցին այդ հրա­ժա­րա­կանն ի կա­տար ա­ծել` փո­ղո­ցում ա­լե­կոծ­վող Ազ­գի ա­ջակ­ցու­թյամբ: Վա­խե­ցան պա­տաս­խա­նատ­վու­թյուն ստանձ­նել, ի­րենց պա­հե­ցին ոչ թե Ազգ-Բա­նա­կի ռազ­մի­կի, այլ նյու­թա­պաշտ և մոր­թա­պաշտ չի­նով­նի­կի պես:

ՊԱ­ՏԱՍ­ԽԱ­ՆԱՏ­ՎՈՒ­ԹՅՈՒՆ ՍՏԱՆՁ­ՆՈ­ՂԻՆ ԺԵ­ԽԱՍՏ­ՐՈՒԿՆ Ա­ՏՈՒՄ Է

Ռազ­մա­կան փոր­ձա­գետ Կա­րեն Վրթա­նե­սյանն ի­րա­վամբ ար­ձա­նագ­րում է. «Մեր տա­րա­ծաշր­ջա­նում ե­թե դու հրա­ժար­վում ես ազգ-բա­նակ լի­նե­լուց, ա­պա ան­խու­սա­փե­լի­ո­րեն դառ­նում ես «ազգ՝ ազ­գագ­րա­կան թան­գա­րան»: Թան­գա­րա­նա­յին ցու­ցան­մուշ հա­յի պի­տա­կը կա­րող է անգ­լե­րեն լի­նել, կա­րող է ռու­սե­րեն, չի բա­ցառ­վում՝ թուր­քե­րեն: Մի­այն թե ադր­բե­ջա­նե­րե­նով պի­տակ­ներ չեն լի­նի, ո­րով­հե­տև «ոխե­րիմ հա­րև­ան­նե­րը» մեզ նույ­նիսկ ազ­գագ­րա­կան թան­գա­րա­նի կար­գա­վի­ճակ տա­լուն հա­մա­ձայն չեն»:

Ա­յո՛, այդ­պես է, վկան` Գեր­մա­նի­ա­յի ցու­ցադ­րու­թյու­նը, ուր գրված էր. «Ուրար­տու. Ադր­բե­ջան»: Պա­տաս­խա­նատ­վու­թյուն չստանձ­նե­լու, իր բա­ժին քայլ չա­նե­լը դրա­նով է ա­վարտ­վում: Ո­րոշ շրջա­նակ­նե­րի մոտ կրկին գայ­թակ­ղու­թյուն է ա­ռա­ջա­ցել սե­փա­կան տկա­րու­թյու­նը, ա­նա­ռողջ ամ­բի­ցի­ա­նե­րը եւ քա­ղա­քա­կան ին­ֆան­տի­լիզ­մը քո­ղար­կել «Սաղ Սերժն ա մե­ղա­վոր» պար­բե­րա­կան նո­պա­նե­րով: Դաշ­տում առ­կա մեկ այլ սխալ տե­սա­կետ էլ կա, իբր «Սաղ ժո­ղո­վուրդն է մե­ղա­վոր»: Իսկ Սերժ Սարգ­սյա­նին թի­րա­խա­վո­րում են, քան­զի նրա գլխա­վո­րած ՀՀԿ-ն պա­տաս­խա­նատ­վու­թյուն ստանձ­նող­նե­րի կու­սակ­ցու­թյուն է, ա­մեն գոր­ծին պա­տաս­խա­նա­տու վե­րա­բեր­վող­նե­րի թիմ: Թի­մը գլխա­վո­րող գրոս­մայս­թե­րին ա­տում են ժեխն ու ստրու­կը, քան­զի ժե­խին ու ստրու­կին, հա­վա­սա­րա­պես` նա­և ժե­խա­պե­տին, ար­գել­ված է շախ­մատ սո­վո­րե­լը: Նրան­ցը ջեբ­կի­րու­թյունն է...

ՀՀԿ խորհր­դի ան­դամ, վեր­լու­ծա­բան Լև­ոն Նա­զա­րյանը, ար­ձա­նագ­րե­լով, որ սրանք շախ­մատ խա­ղալ չսո­վո­րե­ցին, շեշ­տում է. «Իմ հա­մակ­րան­քը Սերժ Սարգ­սյա­նի հան­դեպ սկզբուն­քա­յին է, ո­րով­հե­տև նա է մեր ան­կա­խու­թյան պատ­վա­րը, իսկ մենք վիզ­ներս ծուռ չենք ու­զում ապ­րել...

Եվ հե­տո՛, կա մի հան­գա­մանք ևս, ո­րի հա­մար շա­տերդ ա­տում եք նրան, նա մի­ակն էր, ով ու­նակ ե­ղավ տղա­մար­դա­վա­րի կտրել ու քո­ղա­զեր­ծել հյուս­ված խար­դա­վան­քի սար­դոս­տայ­նը...

Երբ դու սու­վե­րեն ես, դու ինքդ պետք է հաշ­վես քո քայ­լե­րը՝ ճիշտ շախ­մա­տի պես...

Երբ դու գու­բեր­նիստ ես, քո իսկ քայ­լե­րը հաշ­վում են քո փո­խա­րեն...»:

Վեր­լու­ծա­բա­նը մատ­նան­շում է, որ «գու­բեր­նիզ­մը» որ­պես ե­րև­ույթ, որ­պես «Հայ-ռու­սա­կան եղ­բայ­րա­կան հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի պղծում» 2018-ի նի­կո­լիզ­մի հաղ­թար­շա­վի ուղ­ղա­կի ծնունդն ու հե­տև­անքն է: Իսկ 2020-ի կա­պի­տու­լյա­ցի­ա­յի ակ­տից հե­տո ծաղ­կեց մեզ ոչ մի­այն բա­րո­յա­կան, այ­լև ռե­ալ ֆի­զի­կա­կան մա­հով սպառ­նա­ցող «վի­լա­յե­թիզ­մը»` զազ­րե­լի թրքահ­պա­տա­կու­թյու­նը: Դրա թու­նա­վոր սեր­մե­րը Նի­կո­լը ցա­նում է դեռ պա­տա­նե­կու­թյան տա­րի­նե­րից ի վեր, գե­րա­զան­ցե­լով իր «հո­գև­որ հայր» Լև­ոն Ա­կո­պի­չին: 2018-ին ա­նար­վեստ և կի­սատ փոր­ձում էր «հե­ղա­փո­խա­կան» պո­պու­լիզ­մով մի կերպ քո­ղար­կել, իսկ ա­նի­ծյալ 2020-ից հե­տո խա­ղը լրիվ բաց է, և կտրուկ ին­տեն­սի­վա­ցավ նո­րա­նոր հան­ցա­կից­ներ փնտրե­լու գոր­ծըն­թա­ցը: 2021-ի ար­տա­հերթ ընտ­րու­թյուն­ներն էլ ոչ այլ ինչ էր, քան բնակ­չու­թյան մի զգա­լի մա­սին հան­ցա­կից դարձ­նե­լը: Քա­ղա­քա­կան դաշ­տին էլ մղեց մի տի­րույթ, ուր Լև­ոն Նա­զա­րյա­նի բնո­րոշ­մամբ ու­նենք. «Խար­դա­վանք­ներ, դա­վադ­րու­թյուն­ներ, գեղջ­կա­կան շուստ­րի­ու­թյուն­ներ ու շախ­մա­տի հան­դեպ ար­հա­մար­հա­կան վե­րա­բեր­մունք»: Ար­դեն կա սեպ­տեմ­բե­րի 2-ին մահ­վան օ­ղա­կում հայտն­ված Ստե­փա­նա­կերտ հաս­նե­լու պրոբ­լեմ` ՔՊ-ական­նե­րի լպիրշ հայ­տա­րա­րու­թյուն­նե­րի ֆո­նին, որ Ար­ցա­խի հա­մար «ապա­գա կա» Ադր­բե­ջա­նի կազ­մում: Ինչ­պես նկա­տում է ՀՀԿ խոս­նակ Է­դո­ւարդ Շար­մա­զա­նո­վը. «Իշխա­նա­վոր­ներն ա­սում են՝ Ար­ցա­խի ղե­կա­վա­րու­թյու­նից հրա­վեր չենք ստա­ցել մաս­նակ­ցե­լու սեպ­տեմ­բե­րի 2-ի մի­ջո­ցա­ռում­նե­րին: Փաս­տո­րեն հա­սանք տեղ. մին­չև պաշ­տո­նա­կան հրա­վեր չլի­նի՝ սրանք Ար­ցախ չեն գնում: Շու­տով Ա­լի­ե­ւը Շու­շի կհրա­վի­րի թեյ խմե­լու ու մու­ղամ լսե­լու… ե­րև­ի խե­լոք էլ կգնան: Մեզ բո­լո­րիս հաս­նում է…»: Կգնան, հա­մա­նա­խա­գահ երկր­նե­րի դես­պան­նե­րը խոր­շում են գնալ, բայց սրանք չեն խոր­շի:

Ազ­գին ու պե­տու­թյա­նը մա­հով սպառ­նա­ցող այս վի­ճա­կից ելք կա­րող է գտնել մի­այն վճռա­կան և պա­տաս­խա­նա­տու փոք­րա­մաս­նու­թյու­նը, ո­րին ա­ռաջ­նոր­դում է ոչ թե հեր­թա­կան «փրկի­չը», այլ սառ­նա­սիրտ հաշ­վար­կո­ղը: Եվ ընդ­հան­րա­պես մո­ռա­ցեք «փրկիչ» և «փրկու­թյուն» կա­տե­գո­րի­ա­նե­րը, դրանք ան­ցած դա­րաշր­ջա­նի մնա­ցուկ­ներ են: Հի­մա պա­տաս­խա­նա­տու մարդ­կանց ժա­մա­նակն է: Հա, ու որ­պես պա­տաս­խա­նա­տու քա­ղա­քա­ցի­ներ կող­քից զազ­րա­խո­սե­լու փո­խա­րեն սեպ­տեմ­բե­րի 2-ին ե­կեք Ֆրան­սի­ա­յի հրա­պա­րակ` մեկ մո­մը նա­խընտ­րե­լի է խա­վա­րին հաս­ցե­ագր­ված հա­զա­րա­վոր նզովք­նե­րից:

ՀՈՎ­ՀԱՆ­ՆԵՍ ԳԱ­ԼԱ­ՋՅԱՆ