Նոր միջանցքի միջոցով Թեհրանը կարող է մեծացնել իր ազդեցությունը Անկարայի վրա և հավասարակշռել Թուրքիայի քաղաքական ազդեցությունը Հարավային Կովկասում․ Միջազգայնագետ

Ադրբեջանը Նախիջեւանի հետ կապ հաստատելու այլընտրանքային ճանապարհ ունի, որը  Իրանի տարածքով կանցնի Արաքս գետի վրայով և կշրջանցի Հայաստանը։ Այս մասին թուրքական ԶԼՄ-ներին տված հարցազրույցում ասել է Ադրբեջանի արտգործնախարար Ջեյհուն Բայրամովը։ Նա նշել է, որ Ադրբեջանը, Իրանի հետ պայմանավորվածության համաձայն, արդեն սկսել է Արաքս գետի վրայով առաջին կամրջի կառուցումը։

Վերը նշյալի շուրջ <<Իրավունքը>> զրուցել է իրանցի միջազգայնագետ ԽԱՅԱԼ ՄՈՒԱԶԶԻ հետ, ով նախ նկատեց․

-Իրանի համար շատ կարևոր են երկկողմ հարաբերությունները հարևան երկրների հետ. Հիմնականում առաջին տեղում Հայաստանն ու Ադրբեջանն են, Իրանը միշտ հավասարակշռված քաղաքականություն է վարում այդ երկրների հետ։ Իրանը քաջատեղյակ է տարածաշրջանում Իսրայելի նենգ ծրագրերին, ուստի նման պայմանավորվածությունները մեծ հարված կլինեն Իսրայելը թուլացնելու համար։ Նոր համաձայնագիրը համահունչ է երկկողմ հարաբերություններում երկու երկրների քաղաքական և տնտեսական շահերին, ինչպես նաև տարածաշրջանային շահերին։ 2020 թվականին Լեռնային Ղարաբաղի երկրորդ պատերազմից հետո տարածաշրջանային հարցերում Իրանի դերի նվազեցմամբ շահագրգռված երկրների ծրագրերը կխաթարվեն, և հաշվի առնելով 2021 թվականին երկու երկրների միջև հարաբերությունների մթագնումը՝ նոր համաձայնագիրը նոր հնարավորություններ է ստեղծում վստահության ձևավորման համար Ադրբեջանի Հանրապետության և Իրանի միջև։

Գազի փոխանակման մասին համաձայնագիրը և նոր տրանսպորտային համաձայնագիրը կարող են օգնել թուլացնել լարվածությունը և զարգացնել կառուցողական հարաբերություններ։ Դա նաև կմեծացնի Իրանի և Ադրբեջանի քաղաքական և տնտեսական փոխկախվածությունը կարճ և միջնաժամկետ հեռանկարում:Նաև տարածաշրջանային քաղաքական հնարավորությունների համատեքստու մ նոր համաձայնագիրը ավելի լավ պայմաններ կստեղծի երկու երկրների համար՝ ապահովելու իրենց ազգային շահերը և բարելավելու հարաբերությունները։ Իրանի համար նոր համաձայնագիրը կօգնի կայունացնել հարաբերությունները Ադրբեջանի հետ և, ինչպես նշեցի, նվազեցնել սպառնալիքը նրա հյուսիսային սահմանից։ Այս գործոնը խաղում էառանցքային դեր Իրանի համար. Իրանը կօգնի ավելի մեծ ազդեցություն ունենալ տարածաշրջանում. Նոր համաձայնագրով Իրանը տարանցիկ կլինի Ադրբեջանի և Թուրքիայի միջև։ Նոր միջանցքի միջոցով Թեհրանը կարող է մեծացնել իր ազդեցությունը Անկարայի վրա և հավասարակշռել Թուրքիայի քաղաքական ազդեցությունը Հարավային Կովկասում։Իրանը, ամենայն հավանականությամբ, տրանսպորտային կապ կգտնի Ռուսաստանի հետ. Փաստորեն, դա Իրանին թույլ կտա նոր կապի միջոցով օգտվել Բաքու-Թբիլիսի-Կարս (ԲԹԿ) երկաթուղուց, որը կներգրավի Հարավային Կովկասի տրանսպորտային կապը՝ ծովային ուղիներից կախվածությունը նվազեցնելու համար: Ադրբեջանի համար Իրանով անցնող նոր միջանցքը այլընտրանք է ստեղծում Զանգեզուրի միջանցքին, որն անցնելու է Հայաստանով։ Բացի այդ, նոր միջանցքը կարող է մրցակցություն ստեղծել Իրանի և Հայաստանի միջև տարանցիկ երկրներ դառնալու համար, և այս իրավիճակը ամրապնդում է Ադրբեջանի դիրքերը երկու երկրների նկատմամբ։Ադրբեջանը Նախիջեւանի հետ կապված է նաեւ ավելի կարճ ճանապարհով։ Ավելին, այն կարող է ամրապնդել և դիվերսիֆիկացնել իր հարաբերությունները Թուրքիայի հետ Իրանի և Վրաստանի տարածքներով։

Միջազգայնագետի խոսքով․

-Ինչպես արդեն ընդգծել եմ, Իրանը հավասարակշռված քաղաքականություն է վարում իր հարեւանների հետ, ուստի Իրանի համար շատ կարևոր է ուշադրություն դարձնել այս համաձայնագրում առկա զգայուն հարցերին։ Իրանը շատ առավելություններ ունի այս համաձայնագրում, Թեհրանը կունենա տարանցիկ ծախսեր, որոնք կօգնեն Իրանի տնտեսությանԸ։ Նաև տարածաշրջանային քաղաքական հնարավորությունների համատեքստում նոր համաձայնագիրը ավելի լավ պայմաններ կստեղծի երկու երկրների համար՝ ապահովելու իրենց ազգային շահերը և բարելավելու հարաբերությունները։ Իրանի համար նոր համաձայնագիրը կօգնի կայունացնել հարաբերությունները Ադրբեջանի հետ և, ինչպես նշեցի, նվազեցնել սպառնալիքը նրա հյուսիսային սահմանից։ Այս գործոնն առանցքային դեր է խաղում Իրանի համար. Իրանը կօգնի ավելի մեծ ազդեցություն ունենալ տարածաշրջանում. Նոր համաձայնագրով Իրանը տարանցիկ կլինի Ադրբեջանի և Թուրքիայի միջև։ Նոր միջանցքի միջոցով Թեհրանը կարող է մեծացնել իր ազդեցությունը Անկարայի վրա և հավասարակշռել Թուրքիայի քաղաքական ազդԻնչպես արդեն ընդգծել եմ, Իրանը հավասարակշռված քաղաքականություն է վարում իր հարեւանների հետ, ուստի Իրանի համար շատ կարևոր է ուշադրություն դարձնել այս համաձայնագրում առկա զգայուն հարցերին։ Իրանը շատ առավելություններ ունի այս համաձայնագրում, Թեհրանը կունենա տարանցիկ ծախսեր, որոնք կօգնեն Իրանի տնտեսությանը։Տեղեկատվության համաձայն՝ Իրանի տարածքով տարանցվող ապրանքների յուրաքանչյուր տոննան համարժեք է մեկ բարել արտահանվող նավթի։ Իրանի տարածքով անցնող յուրաքանչյուր տոննա ապրանքն արժե մոտ 100 դոլար, ինչը մոտ է մեկ բարել նավթի գնին։ Բացի այդ, Իրանը կարող է ամրապնդել իր դիրքերը որպես Արևելք-Արևմուտք առևտրային միջանցք Ադրբեջանի և Թուրքիայի միջև նոր հաղորդակցական կապերի միջոցով։ Ադրբեջանի հետ երկաթուղային կապի միջոցով Թեհրանը ֆիզիկական կապ կունենա նաև Ռուսաստանի հետ։ Այս կերպ իրանական ընկերությունները կարող են առավելագույնս օգտվել Իրանի Իսլամական Հանրապետության և Մոսկվայի գերիշխող Եվրասիական տնտեսական միության միջև կնքված արտոնյալ առևտրի համաձայնագրից:

Զրույցը՝ ԻԼՈՆԱ ԱԶԱՐՅԱՆԻ