«ԿԱՐԵՆՍ ԱՍՈՒՄ ԷՐ՝ ԴՈՒ ՄԻԱԿՆ ԵՍ, ՈՒՄ ՋԱՆԻԲԵԿՅԱՆ ԵՄ ՈՒԶՈՒՄ ԿՈՉԵԼ».ԼԻԱՆԱ ԱՆԹԱՌԱՆՅԱՆ
ՄշակութայինՀուլիսի 1– ին ՀՀ ժողովրդական արտիստ ԿԱՐԵՆ ՋԱՆԻԲԵԿՅԱՆԸ կդառնար 85 տարեկան: Այս մասին «Իրավունքը» զրուցել է Կարեն Ջանիբեկյանի այրի՝ դրամատուրգ ԼԻԱՆԱ ԱՆԹԱՌԱՆՅԱՆԻ հետ:
— Տիկին Անթառանյան, այսօր լուսահոգի Կարեն Ջանիբեկյանը կնշեր 85– ամյակը, ի՞նչ հետք թողեց նա Ձեր կյանքում:
— Արվեստի ասպարեզում նա ինձ համար մաստեր կլաս է եղել: Նույնիսկ որ ուզում էի ինստիտուտ ընդունվել, ասում էր՝ դու ինձ հետ 24 ժամ մաստեր կլասում ես: Քեզ այն ջահել անլվաները ի՞նչ պետք է սովորեցնեն: Քանի որ իմ դիպլոմը երաժշտական էր, ասում էի՝ համենայնդեպս ռեժիսորի դիպլոմն ինձ պետք է: Եվ հիմա, երբ ես մոնո եմ խաղում, ասում են՝ մեր աչքի առաջ Կարեն Ջանիբեկյանն է գալիս իր շարժուձեւով, ոճով՝ սրանով արդեն ամեն ինչ ասվում է, թե ինչ հետք թողեց իմ կյանքում՝ արվեստի բնագավառում, Կարեն Ջանիբեկյան մեծությունը: Բայց այսօր ավելի շատ կուզեմ անդրադառնալ նրա մարդ տեսակին: Ապրելով դրսում՝ շփվելով տարբեր ազգերի մարդկանց հետ, ունեցել եմ ե՛ւ լավ, ե՛ւ վատ օրեր, բայց Կարենի հետ ապրած տարիներն ինձ մոտ հաստատեցին, ամրագրեցին մի փաստ, որ մարդ լինելը ամենամեծ առաքելությունն է այս կյանքում:
— Տարաձայնություններ չե՞ք ունեցել:
— Իմ ու Կարենի հայացքները կյանքի նկատմամբ համընկնում էին: Քանի որ, փառք Աստծո, ճիշտ դաստիարակություն եմ ստացել: Այսօր ինձ հարցնում են՝ ո՞նց քեզնով արեցիր Կարեն Ջանիբեկյանի նման մեծությանը: Ես ասում եմ՝ ոչինչ չեմ արել, իր հետ շփվել, ստեղծագործել եմ, նույն բեմահարթակում հանդես եմ եկել, ու ինքը տեսել է, թե ես ինչ տեսակի մարդ եմ, ու նա ասել է` ա՛յ, դու իմ տեսակն ես: Ես այդ տեսակն եմ ուզում: Աստված ամեն մարդու տալիս է իր սրտի չափով: Եթե այսօր մարդիկ ունեն մեծ դղյակներ, համոզված եղեք, որ դա իրենց սրտի չափով է տրվել: Կամ եթե արվեստի մարդը առաջ է գնում, գրավում է նորանոր բեմեր, դա միայն եւ միայն իր քրտինքի ու աշխատանքի արդյունքն է: Պետք չէ չարանալ եւ նախանձել: Դա Աստծո կամքն է… Եվ դղյակում ապրելով՝ կամ մեծ բեմերում խաղալիս պետք է լինել պարզապես մարդ:
— Կարեն Ջանիբեկյանի մարդ տեսակը բացահայտող ի՞նչ պատմություն այսօր կպատմեք:
— Շատ–շատ պատմություններ կան, բայց այս պահին իմ աչքի առջեւ պատկերվեց մի փաստ: Վերջերս ինձ կանչել էին միջոցառման, որտեղ համույթներով հանդես էին գալիս մշակույթի տան տարբեր խմբեր, եւ իմ աչքը զարնեց ամենափոքրիկի՝ 3– 4 տարեկան երեխայի վրա: Ինքը բոլորից հետ էր ընկնում, բայց այդ ամեն ինչն այնպես էր ձգտում անել, որ ինձ հիացրեց: Բրավո, նրա ուսուցչին, որ չէր ասել՝ երեխան հետ է ընկնում պարային շարժում կատարելուց, եկեք իրեն բեմ չհանենք: Ես համբուրեցի երեխայի ձեռքը եւ ասացի, որ խոնարվում եմ այս տեսակ երեւույթների առջեւ: Հալալ է նրա մորը, մասնագետին ու երեխային: Ես դա արեցի բնազդաբար, ու անմիջապես աչքիս եկավ այն, որ Կարենս էլ էր այդպես անում: Երբ քեֆի եւ ուրախության ժամանակ մի աղջիկ երեխա լավ երգում կամ արտասանում էր, Կարենս ասպետական, արիստոկրատ ձեւով ծնկի էր իջնում այդ երեխայի առաջ ու համբուրում էր ձեռքը: Ցավոք, այսօր տեսնում եմ ճիշտ հակառակը, թե ինչքան են մեր արվեստագետները նախանձ: Միջակությունն է, որն իրենց սարքում է նախանձ, բամբասկոտ: Եթե մեկը մի քիչ ավել հրավեր է ունենում կամ փող աշխատում, քարկոծում, բամբասում են: Ես զզվում եմ այդ տեսակ երեւույթներից: Ի տարբերություն իրենց՝ Կարենս շատ կամեցող էր: Ասում էր՝ շնորհալիներին պետք է օգնել, որովհետեւ նրանք վերջին հաշվով շատ ամաչկոտ են: Անտաղանդներն են, որ ճակատով՝ չամուռ ձեւով, պատը կծակեն ու կանցնեն:
— Ունե՞ք կիսատ մնացած խոստովանություն, որի համար ափսոսում եք, որ իրեն չեք ասել:
— Ես շուրջ վեց տարի իրեն «ջանուլ» Ջանիբեկյան եմ ասել: Ասում էր՝ երբեւէ ես կլսե՞մ, որ ասես՝ Կարեն: Ասում էի՝ լեզուս չի պտտվում, ախր դու այնպիսի մեծություն ես, որ ես դրա իրավունքը չունեմ: Բայց երբ հիվանդացավ, մեկ տարիուկես այնքան եմ ասել` Կար ջան, որ այդ վեց տարիների տեղը հանել եմ: Միակ բանը, որ ինքն ինձ ասել է արա ու ես չեմ արել, այն էր, որ չվերցրի Ջանիբեկյան ազգանունը: Կարենս խնդրում էր, որ ես իր ազգանունը վերցնեմ: Ասում էր՝ իմ կյանքում դու միակն ես, ում Ջանիբեկյան եմ ուզում կոչել: Ես դա չարեցի նրա համար, քանի որ մենք հինգ քույրեր ենք, եղբայր չունենք, եւ հայրս մեզ խնդրել էր, որ երբեք չփոխենք մեր ազգանունները, որպեսզի Անթառանյան ազգանունը շարունակվի: Այսօրվա պես հիշում եմ, երբ զագսում ես գրեցի իմ ազգանունը,Կարենս շիկնեց եւ ասաց՝ էլի ուշ չի, գծիկ Ջանիբեկյան դիր, բայց ես շատ հաստատակամ գլուխս տարուբերեցի: Դա չարեցի, որովհետեւ ես իր ազգանունի հետեւից չեմ ընկած: Ես սիրում եմ նրա մարդ տեսակը, իրեն, այլ ոչ թե նրա ազգանունն ու կոչումները: Եվ այսօր ոչ թե ցավում եմ նրա համար, որ ամուսնուս միակ խնդրանքը չկատարեցի, այլ՝ չարեցի ճշտից ելնելով: Սակայն միշտ չէ, որ այդ ճիշտը գնահատվում է: Այսօր ես շատ-շատերի աչքը կհանեի դրանով: Ափսոս, որ չեմ հանել այդ աչքերը… Չնայած՝ հիմա էլ ուշ չէ: Ցանկացած պահի կարող եմ մտնել զագս եւ իմ ամուսնու ցանկությունը՝ Անթառանյան– Ջանիբեկյան իրականացնել:
— Չե՞ք կարողանում համակերպվել նրա մահվան հետ: Շա՞տ են տանջում հիշողությունները:
— Այո, յոթուկես տարի ապրել եմ Կարենիս հետ ու յոթուկես տարի է՝ ինքը չկա ֆիզիկապես, բայց հոգեպես ինձ հետ է: Թվում է` պետք է համակերպված լինեի նրա մահվան հետ, բայց որքան մեծանում եւ դառնում եմ ավելի իմաստուն, ինչքան ծեծվում եմ արվեստի խոհանոցում, այնքան ավելի եմ ուժ առնում ու հիշում Կարենիս իմաստուն խոսքերը: Չկա մի օր, որ ինքն ինձ չհիշեցնի իր իմաստությամբ, ու ես չշրջվեմ երկինք ու չասեմ՝ Կար, դու ճիշտ էիր…
ՆՈՒՆԵ ԶԱՔԱՐՅԱՆ