ԷԼԵՈՆՈՐԱ ՆԵՐՍԻՍՅԱՆ. «Ճառերում հոգի ենք դնում, գործի մեջ՝ ստամոքս...»
Մշակութային«Ժամանակը կերտողները» նախագծի շրջանակներում այսօր կզրուցենք գրող, հրապարակախոս ԷԼԵՈՆՈՐԱ ՆԵՐՍԻՍՅԱՆԻ հետ:
- Ինչպե՞ս սկիզբ առավ Ձեր մասնագիտական ուղին:
-Հավանաբար, ծնված օրից. ինչքան ինձ հիշում եմ, իսկ ինձ հիշում եմ շատ փոքրուց, միշտ երևակայել եմ, ուշադիր եղել, պատկերացրել, մտածել. կան բաներ, որ մարդու մեջ նստած են անկախ իրենից, ի սկզբանե. ոմանք դա շուտ են հասկանում, ոմանք՝ ավելի ուշ, իսկ ոմանք էլ, թյուրիմացաբար, այլ ճանապարհով են գնում, ոչ այն, ինչ նախասահմանված է իրենց համար. դա, երբեմն, դառնում է տառապանքի կամ դժբախտության պատճառ. կարևորը՝ պինդ բռնվես քեզանից ու պեղես ընդերքդ, դուրս բերես թանկագին հանածոները... Քանի չես արտահայտվել՝ հատկապես գրել, երբեք չես իմանա՝ ինչ կա քո ներսում, ով ես դու... Ես արտահայտվել եմ նախքան դպրոց գնալը. բակում դպրոց էի բացել ու բանավոր դասեր էի տալիս, իսկ դպրոցում արդեն սկսեցի գրել... Սիրում էի թատրոնը, առաջին ստեղծագործություններն էլ եղան պիեսները, հետո չափածո ու արձակ. լրագրության մասին մտածեցի համալսարանում...
- Կխոսե՞ք Ձեր ստեղծագործական ձեռքբերումներից:
-Իմ ստեղծագործությունները հայտնաբերեցին ինձ, զարմացրին. ինչքա՜ն բան կա մեր ներաշխարհում և որքա՜ն անհայտ է մեզ, ու ինչ կլիներ, եթե հանկարծ չբացվեին դրանք... Մարդը, աշխարհը ճանաչելի է դառնում ստեղծագործության միջոցով, հենց գեղարվեստական, որ թվում է հնարովի. իրականում այն քրքրում, մաս-մաս է անում ու հետո ամբողջացնում այն ամենը, ինչը շոշափում է, ինչին կպնում է. դա մարդուն տրված ամենամեծ հաճույքն է. այդ հաճույքին տիրապետելն է իմ ձեռքբերումը...
- Ի՞նչ առաքելություն ունեք Դուք՝ որպես հայ և որպես մասնագետ:
-Իմ առաքելությունը որպես հայ՝ մայրենին պահպանելն է, խոսքը կազմակերպելը, պահել խոսքի ռիթմը, հատկապես՝ գրավոր... Խոսքի ռիթմը՝ արձակ թե չափածո, մտածողության հենքն է. առանց դրա մտածողությունը կաղում է, ընկնում ֆալշի մեջ... Բարձր մտքի, բարձր գաղափարների հասնելու համար անհրաժեշտ է լեզուն մաքրել ավելորդություններից և պահպանել լեզվի գեղեցկությունն ու հմայքը, հիանալ նրանով, չկեղծել, հարգել նրա պահանջները... Պարզեմ միտքս. երբեմն գլխիդ մեջ ինչ-որ բառ, արտահայտություն է պտտվում, որ թվում է կարևոր, ուզում ես տեղավորել խոսքիդ մեջ, սակայն ռիթմը թույլ չի տալիս, մի տեսակ ցցուն է դառնում. պետք է ուժ ունենալ հրաժարվել դրանից. այդ դեպքում լեզուն ինքն է սկսում աշխատել քեզ համար և մատուցում է անակնկալներ, որ չէիր էլ ենթադրի... Ցանկացած մասնագետի պարտքը հայրենիքին ծառայելն է՝ սեփական մասնագիտության հանդեպ ազնիվ վարվելով, քանզի ցանկացած մասնագիտություն հայրենաշինության համար կարևոր ատաղձ է... Հայրենիքը փրկելու առաջին նախապայմանը մայրենին սիրելն ու պահպանելն է. չեմ հավատում, որ մայրենիին տիրապետող, իր լեզուն սիրող ու հարգող, լեզվի մեջ ֆալշեր չհանդուրժող մարդը կարող է դավաճանել հայրենիքին... Եթե թվում է, թե կա այդպիսին, պետք է ուղղակի ուշադիր հետևել այդ մարդու խոսքին, և ֆալշը իրեն կմատնի...
- «Կրթված կանայք հասարակության համար գանձ են»,-ասել է Մխիթար Գոշը: Դուք ինչպե՞ս կմեկնաբանեք այս միտքը:
-Կինն ընտանիքի հայելին է. սկսենք ամենապարզ բանից. նա է սնունդ պատրաստում ու հրամցնում. կարևորը, թե ինչ սնունդ է դա, ինչպես է պատրաստում և ինչպես մատուցում՝ ինչ շարժումներով, խոսքերով, դեմքի արտահայտությամբ. դրանից կախված է ընտանիքի մյուս անդամների տրամադրությունը... Կնոջ դաստիարակվածությունն ու կրթվածությունը փոխանցվում են թե՛ զավակներին, թե՛ ամուսնուն, թե՛ այլ անդամների. տանից լավ տրամադրությամբ դուրս եկողը հասարակությանը չարիք չի պատճառի...
- Ինչ է տալիս մեզ՝ հայերիս, գերմանացի գիտնական Հենրիխ Շլիմանի այն վկայությունը, թե. «Եվրոպայի դժբախտությունն այն էր, որ նա որպես քաղաքակրթական հիմք ընդունեց Հունաստանը, և ոչ Հայաստանը»:
Դա ո՛չ Հունաստանին, ո՛չ էլ մեզ ոչինչ չի տալիս, ոչինչ չի փոխում. յուրաքանչյուր երկիր ինքն է որոշում իր կարևորությունը թե՛ իր, թե՛ աշխարհի համար... Թե՛ Հունաստանը, թե՛ Հայաստանը արժեհամակարգային քաղաքակրթական միավորներ են մեզ հայտնի ու անհայտ անտիկ ժամանակներից... Աշխարհը գնում է ինքնահոսով. եթե, իսկապես, աշխարհը քաղաքակրթության հիմք ընդունելով Հունաստանը, ապրեր այդ քաղաքակրթությամբ, աշխարհի պատկերը բոլորովին այլ կլիներ, և տարբերություն չկա՝ Հայաստանը կընդուներ թե Հունաստանը. աշակերտի ունակությունն է, թե ինչ և ինչպես վերցնի ուսուցչից. օձի թույնը մեկին բուժում է, մյուսին՝ սպանում...
- Ո՞րն է Ձեր գաղափարախոսությունը:
-Չդավաճանել... երբե՛ք և ոչ մի բանի. չդավաճանել մտքին, զգացմունքներին, մասնագիտությանը, մարդուն, մարդկայինին... վեհին... Հայրենիքի մասին չեմ ասում. այն վեհագույնն է. հայրենիքին դավաճանողը դժբախտ, ինքնասպան չգոյ է...
- Մերօրյա իրականությունն ինչպե՞ս է արտացոլվում Ձեր ստեղծագործությունների կոնտեքստում:
-Ես ստեղծում եմ ի՛մ իրականությունը. կարծում եմ, ստեղծագործողի պարտքը ոչ թե արտացոլելն ու քննադատելն է (դա բոլորն են անում, բոլորս գիտենք), այլ սրբագրելը, ապրեցնելը, գեղեցիկը մատուցելը, նաև գեղեցիկ մատուցելը. հաճույք պատճառելը... Ստեղծագործությունը պետք է բնավորվի ընթերցողի հիշողության մեջ, շարժի միտքն ու զգացմունքը, և նա ցանկանա իմաստավորել ու վերաիմաստավորել իրականությունը...
- Ի՞նչն է խանգարում մասնագիտական ունակությունները ռեալիզացնելուն:
-Անաղուհաց իրականությունը... Ոչ ոքի պետք չեն այսօր ո՛չ մտածողներ, ո՛չ նվիրյալ աշխատողներ, ո՛չ մասնագետներ, ո՛չ ստեղծագործողներ. խոսքը միայն իմ մասին չէ... Բազմաթիվ շնորհալի, տաղանդավոր, պետքական մարդիկ այսօր լուսանցքում են հայտնվել։ Հատկապես տխուր է երիտասարդների վիճակը, որոնց լավագույն տարիները փոշիանում են մասնագիտական ունակությունները գործի դնելու հնարավորություններ ու միջավայր փնտրելու ապարդյուն ջանքերում... Մենք մեզ չենք սիրում, չենք գնահատում ու պաշտպանում մեր արժեքները, մեր շնորհալիներին, տաղանդներին... Ճանապարհ ու հնարավորություն չենք տալիս աճելու, անգամ արհամարհում ու ծաղրում ենք... Ասում ենք մի բան, անում՝ հակառակը, խոստանում ու չենք կատարում. ճառերում հոգի ենք դնում, գործի մեջ՝ ստամոքս... Ճարպիկներն ու ապիկարները համախմբվում են, ուժ դառնում, իսկ լավագույնները՝ առանձին-առանձին կոտրվում։ Այսօր դիմացինի մասին մտածող չկա, այն դիմացինի, որի վրա են հենվում, երբ նեղն են ընկնում... Իսկ նեղն ընկնելու մասին միայն նեղն ընկնելուց են մտածում, ցավոք...
- Ձեր վերաբերմունքը այսօրվա իրականությանն ինչպիսին է։
-Հուսահատական...
- Ինչպիսի՞ հայրենիք կցանկանայիք ավանդել գալիք սերունդներին:
-Գլուխը բարձր...
Քրիստինա Աբրահամյան